M. NİHAT MALKOÇ
Şehirler, içinde yaşayan insanlarla
değer kazanır. Şehirleri değerli ve muteber kılanlar, orada yaşayan
insanlardır. Bu insanların bir kısmı ön plandayken, bir kısmı da geri planda
durur. Fakat şehirleri sırtlayan birkaç insan mutlaka bulunur. Bunlar o şehrin
gözü, kulağı ve dilidir. Tabir caizse gözbebeğidir. Bu insanlar şehre hizmet
noktasında daima önde yürürler. İşte bunlardan birisi de, yaşadığı şehrin
kültürel açıdan imarı için canla başla çalışan İsmail Hayal’dir.
Gümüşhane’mizin kültürel değerlerini ortaya koyma gayreti içerisinde olan
araştırmacı-eğitimci-şâir ve yazar İsmail Hayal, yaşadığı şehrin tanıtımını
sağlıyor.
Eğitimci-yazar ve şâir İsmail Hayal,
Gümüşhane’mizin mühim değerlerinden biridir. Bugüne kadar kaleme almış olduğu
12 kitapla Gümüşhane’nin kültürüne ve eğitimine ayna tutmuştur. Bu kıymetli
gönül insanının hayatına kısaca bir göz atmak istiyoruz: “İsmail Hayal, 1969
tarihinde Gümüşhane’de doğdu. İlk, orta ve liseyi Trabzon’da, yükseköğrenimini
Ankara Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde tamamladı. Kars Kağızman,
Gümüşhane Kürtün ve Gümüşhane’de idareci ve öğretmen olarak çalıştı. Gümüşhane
Rehberlik Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Gümüşhane Ticaret Meslek Lisesi Müdür
Başyardımcılığı ve 2012-2014 arası Gümüşhane Milli Eğitim Şube Müdürlüğü yaptı.
Halen Gümüşhane Özel Eğitim Uygulama ve İş Uygulama Merkezi Rehber Öğretmeni
olarak görev yapmaktadır.
Eğitimci İsmail Hayal, kültür ve sanata
gönül vermiş bir insandır. Bugüne kadar ulusal ve yerel gazete ve dergilerde birçok
şiirleri, makaleleri, desen ve karikatürleri yayımlandı. Birçok defa ödüller
aldı. Kuşakkaya, Gümüşkoza, Gümüşkent, Türksesi ve Karadeniz’in Sesi gibi yerel
gazetelerde köşe yazıları yayımlandı. Kuşakkaya’da “Hayal Dükkânı” adıyla en
uzun soluklu kültür ve sanat sayfasını hazırladı. Gümüşhane Gazeteciler
Cemiyeti üyesidir. Evli ve iki çocuk babasıdır. “Hayalce(2006), Köyüm Demirören(2007),
Gümüşhaneli Şairler Antolojisi(2008), Fıkralarla Gümüşhane-1(2009), Gümüş
Portreler(2010), Diyemediğim(2011), Fıkralarla Gümüşhane-2(2011), Hıfzı Kenan
Çetiner(2011), Ekmek Arası Domates(2012), Mahmut Oltan Sungurlu(2013) ve Ahmet
Ziyaüddin Gümüşhanevî (2013) adlı eserleri yayımlandı. “Gümüşhane Eğitim Tarihi”
yazarın on ikinci ve son eseridir.
Vefalı bir dost olan İsmail Hayal,
“Gümüşhane Eğitim Tarihi” adlı kıymetli eserini şahsıma gönderince bu esere
kayıtsız kalamadım. Bu kapsamlı kitap beni öğretmenliğe başladığım ilk senelere
götürdü. Zira öğretmenliğe ilk kez 1992 senesinin Aralık ayında Gümüşhane
Lisesi’nde başladım. Gümüşhane beş yıl ikinci yuvam oldu. Hayata ve
öğretmenliğe dair birçok güzelliği burada yaşadım. Öğretmenliği burada sevdim,
benimsedim.
İsmail Hayal’in, zorlu araştırmalar
neticesinde hazırlamış olduğu “Gümüşhane Eğitim Tarihi” adlı kitabını henüz baştan
sona okuyamasam da iyice tetkik ettim. Neticede Hayal’in, çok zor bir işi
başardığı kanaatine vardım. Kadim bir şehrin eğitim tarihini tek başına
araştırmak ve bunu 848 sayfalık devasa bir eser haline getirmek öyle her baba
yiğidin yapabileceği iş değildir. Kendisini, cesaretinden ve başarısından
dolayı yürekten kutluyorum.
“Gümüşhane Eğitim Tarihi” adlı kıymetli
kitabın “Sunuş” yazısını duayen siyasetçilerden Adalet ve Milli Savunma Eski
Bakanı Mahmut Oltan Sungurlu kaleme almış. Sungurlu “Sunuş” yazısında şu
ifadelere yer veriyor: “İsmail Hayal, Allah vergisi kabiliyeti ve eğitimi ile
Gümüşhane’miz için adeta bir şans olmuştur. Birçok eserinde ana teması
Gümüşhane’dir. Çok çalışmakta, okumakta ve her sahada eserleri ile edebiyata,
kültüre ve bilhassa da eğitim alanına katkı sağlamaktadır. Bugün yine yeni bir
eseriyle karşımızdadır. ‘Gümüşhane Eğitim Tarihi’ adlı eserinde Gümüşhane’nin
eğitim geçmişine inmekte ve o günleri bizlere tarihî fotoğraf ve belgelerle
sunmaktadır. Tespit edebildiği eğitimcileri anlatmaktadır. Adeta bizi bize
tanıtmaktadır. Değerlerimizi daha bilinir hale getirmektedir.”
Tarihî bir şehir olan Gümüşhane’mizin
değer(li)leri geçen zaman içerisinde bu şehrin mekteplerinde yetişmiştir. Bu
yüzden şehrin eğitim geçmişini bilmek mecburiyetindeyiz. Daha düne kadar
Gümüşhane’nin eğitimiyle ilgili derli toplu bir esere sahip değildik. Zira Gümüşhane için anlamlı bir eser olan
“Gümüşhane Eğitim Tarihi” alanında ilk ve tek olma özelliği gösteriyor. Hayal,
kitabın Önsöz’ünde şu görüşlere yer veriyor: “Gümüşhane’nin eğitim tarihiyle
ilgili bugüne kadar kapsamlı bir çalışmaya rastlayamıyoruz. Birçok değerli
çalışma kaleme alınmış; ancak bunlar yeterli değildir. Gümüşhane’nin eğitimiyle
ilgili bazı kitaplarda ve alt bölümlerde yer verilmiştir. Eğitim tarihi çok
geniş bir çalışma konusudur. Bu çalışmada en önemli tarihî kaynağımız Trabzon
Vilâyeti Salnameleridir. Osmanlı Devleti’nin Canik, Gümüşhane, Lazistan ve
Trabzon Sancakları’nın bağlı bulunduğu Trabzon Vilâyeti’nde ilk salname 1869
yılında yayınlanmıştır. 1904 yılına kadar aralıklı olarak yayımlanan Trabzon Vilayet
Salnamelerinin tamamı 5754 sayfa olup 22 cilttir. Bugünkü idarî taksimatta yer
alan Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Rize ve Artvin illerimiz ile
1878 yılına kadar Batum, Trabzon Vilayet Salnameleri’nin ilgi alanını
oluşturur.”
Örgün ve yaygın eğitim, milletleri
kalkındıran ve geleceğe hazırlayan bir güçtür. Yerel anlamda Gümüşhane’ye,
genel anlamda da Türkiye’ye değerli bir eser kazandıran araştırmacı-yazar
İsmail Hayal “Gümüşhane Eğitim Tarihi” adlı kitabının muhtevasıyla ilgili
olarak şöyle diyor. “Bu kitap bir arşiv, bir albüm hükmündedir. Ayrıca
Gümüşhane’deki okullar ile ilgili bilgiler verilmiştir. Buna ilaveten
Gümüşhaneli öğretmenlerimizden ulaşabildiklerimize yer verilerek onların
hatıralarına başvurulmuştur. Fotoğraf albümlerinde yer alan hatıraları kalıcı
olarak Gümüşhane eğitim ve kültür dünyasına kazandırılmıştır.”
Gümüşhane’nin kültürüne ışık tutan İsmail
Hayal’in kaleme aldığı “Gümüşhane Eğitim Tarihi” kitabı bizi mâziye yolculuğa
çıkarıyor. Bu kıymetli eseri okurken geçmişin ikliminde soluklanıyoruz. Dünden bugüne,
bugünden yarına bir köprü vazifesi gören eserin “İçindekiler” kısmında şu
başlıklara yer veriliyor: “Milli Eğitim Bakanlığı, Gümüşhane Tarihçesi,
Osmanlı’dan Cumhuriyete Gümüşhane, Trabzon Salnamelerinde Gümüşhane Sancağı,
XIX. Yüzyılda Gümüşhane Sancağında Eğitim, Gümüşhane’nin Eğitime Ait Verileri,
Gümüşhane Eğitim Defteri, Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri, Sabri Özcan San’ın
Gözünden Gümüşhane’de Eğitim, Cumhuriyetin 15. Yılında Gümüşhane, Gümüşhane’de
Okul Yılları(Gönül Dervişoğlu), Gümüşhane Milli Eğitim Müdürlüğü
Tarihçesi-Eğitim Öğretim Faaliyetleri, Gümüşhane Eğitim Kurumları,
Kelkit-Şiran-Torul-Köse-Kürtün Eğitim Kurumları, Gümüşhane Milli Eğitim
Müdürlüğü, Gümüşhane’de Yüksek Öğretim ve Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane Halk
Kütüphaneleri, Öğrencilerinden Hocalarına Yazılar, Özlenen Yıllar(Yıldız
Eskicioğlu), Anılardan Bir Demet(Melek Neyyire Demirel), Kim Bu Amca(Nazire
Nalçaçı), Okul Sıraları(Hıfzı Kenan Çetiner), Okul Yılları(Op. Dr. Ekrem
Saatçı), Eğitimde Bir Üstad: Yusuf Sadık, Gümüşhane Eğitiminde Maziye
Yolculuk(Hasan Pir), Tepedeki Mektebim(Haşim Erdener), Mustafa Yerli ile
Gümüşhane Eğitimi Üzerine, Zihni Gümüştekin’le Anılara Yolculuk, Eğitim
Duayeni: Fahri Akagün, Gümüşhane’nin Eğitim Arşivi: Metin Yüce, Şiran’ın Işığı
Niyazi Bal ile Unutulmaz Eğitimci Behzat Kurt, Babam Kemal Saygınar, Dün ve
Bugün(Meliha Kantek), Anılardan Bir Demet(Hasan Odabaş), Gümüşhane’nin Manevî
Mimarları, Gümüşhane’de Hayırda Yarışanlar, Beşikdüzü Köy Enstitüsü’nde
Gümüşhaneliler, Gümüşhane’de Eğitim Arşivi(1967), Osmanlı Arşivlerinde
Gümüşhane ve Eğitim, Eğitimle İlgili Komik Anekdotlar, Bir Zamanlar
Öğrenciydik, Gümüşhane Okulları Albümü”
Bir bilgi hazinesi hükmündeki “Gümüşhane
Eğitim Tarihi” kitabının son 48 sayfasında Gümüşhane’nin eğitim tarihine ayna
tutan 176 siyah-beyaz fotoğrafa yer veriliyor.
Kıymetli yazar İsmail Hayal, Gümüşhane
eğitimine çok mühim bir eser kazandırdı. Bence kendisi bundan sonra Milli
Eğitim için hiçbir şey yapmasa da, bundan önce aldığı ve bundan sonra alacağı bütün
maaşları fazlasıyla hak etmiştir. Gümüşhane ona minnettardır. Her Gümüşhaneli
aydının kütüphanesinde bulunması gereken bu kıymetli kitabı temin etmek
isteyenler, 0530 607 29 29 no’lu telefonla irtibata geçebilirler. Yazarın [email protected] e-maili
üzerinden de iletişime geçerek söz konusu eseri ödemeli olarak temin
edebilirsiniz.