DELÝ YAÞAR

ÖYKÜ-ERHAN PALABIYIK

Yozgat, Kýrþehir ve Kayseri’nin tam ortasýnda bulunan Yerköy, Ýç Anadolu Bölgesi'nin adeta bir tahýl ambarýydý. Ýlçede hemen göze çarpan dev çelik silolar, “Biz tahýlýn baþkentiyiz” der gibiydi. Sekili Ovasý da Yerköy’ü besleyen ana buðday damarlarýndan birisiydi. Yerköy ve çevre köylerde herkes harmanýný savurmuþ, yeygisini öðütmüþ, sapýný samanýný içeri atmýþ, bulgurunu, yarmasýný kaynatmýþ, tarhanasýný yapmýþ kaldýrmýþ, tezeðini, yapmasýný, kermesini kurutup ahýrlarýna doldurmuþtu. Biçer döverler ve patos makinalarý da ortalýktan yitip gitmiþlerdi. Kavak, söðüt ve akasya aðaçlarý, bir bir yapraklarýný dökerek kýþýn geldiðini muþtuluyorlardý. Evlerin tandýrlarýndan, taze undan yapýlmýþ yufka ekmek kokularý yayýlýyordu. Kadýnlarýn imece usulü piþirip dað gibi yýðdýklarý yufka ekmekler, daha sonra ince nazik ellerle bir bir sulanýp katlanýr ve sofralara getirilirdi. Demini iyice alan yufkalarla köy peyniri ve bulgur aþýný yemeye doyum olmazdý.

Yerköy'de öyle verimli topraklar vardý ki; kimi yeri kýrmýzý, kimi yeri kara, kimi yeri de apak. Taþ eksen yeþerirdi bu topraklarda. Buðday, arpa, nohut, mercimek, pancar, kavun, karpuz, ne eksen boydan boya yeþertirdi ovayý. Kavak aðaçlarý, söðütler, akasyalar evlerin, bahçelerin, ýrmaklarýn kenarlarýný süsler, apayrý bir güzellik katardý Yerköy'e. Delice Irmaðý, bir sevgi seli gibi delicoþ akar gider, sevgilisi Kýzýlýrmak'la buluþurdu. Karanlýkdere Vadisi'ni ikiye bölen Kanak Irmaðý da bolluk ve bereket sunardý insanlara. Ýnce ve maðrur bir þekilde Sekili’den Çerikli'ye, Kýrýkkale'ye doðru akar gider, oradan da Kýzýlýrmak’a kavuþurdu. Ýnsanlar, baðlarýna, bahçelerine mini bað evleri veya kelikler kurar, güze kadar kalýrlardý buralarda. Hiçbir yerde bulunmayan bir güzelliðe sahipti bu vadi. Üzüm baðlarýyla, ayva, kayýsý, erik, elma aðaçlarýyla, tatlýsu balýklarýyla bambaþka lezzetler sunardý insanlara. Koyunlarýn otladýðý, kuzularýn meleþtiði, kekliklerin ötüþtüðü, bin bir çeþit bitkinin etrafa duyulmadýk kokular saçtýðý cennet gibi bir yerdi Karanlýkdere Vadisi. Kayseri'ye, Sivas'a, Erzincan'a, oradan da Erzurum' a giden demiryolu buradan geçerdi. Tren yolcularý, vadiden geçerken kompartýmanlarýn camlarýndan baþlarýný çýkarýr, ta Karagedik Tüneline kadar bu güzelliði seyrederlerdi. Mustafa Kemal Atatürk ve Ýsmet Ýnönü'nün büyük katkýlarýyla yapýlan bu demiryolu, ilçenin geliþmesinde ve büyümesinde çok önemli bir etken olmuþtu. Medeniyete açýlan bir kapý olmuþtu Yerköy için.

Yerköy ovasý, ince býyýklýlarýn ve kalýn býyýklýlarýn kardeþçe yaþadýðý bir ovaydý. Her renkten, mezhepten, milliyetten insanlar, yüzyýllardýr burada dostça, kardeþçe yaþayýp gidiyorlardý. Özellikle Çiçekdaðýlýlar ile Yerköylüler, birbirlerinden kýz alýp vermiþler, kanlarý birbirine karýþmýþtý. Birileri, yer yer dinamit koyup bu kardeþliði bozmaya çalýþtýlarsa da baþarýlý olamamýþlardý. Yerköy, Çiçekdaðý ve Köselililer, birleþip il olmak istemiþler ancak Yozgat'ýn kirli siyasetçileri tarafýndan engellenmiþti. Oysa ne küçük ilçeler il yapýlmýþtý o dönemde. Yozgatlýlar, Yerköylüleri sevmezlerdi. Yerköy'e Saat Kulesi yapýlýrken ne tartýþmalar çýkmýþtý. “Saat Kulesi sadece bizde olmalý” anlayýþýyla karþý çýkmýþlar ancak engel olamamýþlardý. Yozgatlýlara inat yapýlan Saat Kulesi, þimdi Cumhuriyet Meydaný'nda gelen gideni selamlayan dev bir adam gibi duruyordu. Diðer ilçeler de daha sonra Yerköy’ü örnek alýp birer Saat Kulesi yaptýrmýþlardý. Yerköy'de, çarþamba günleri yerel pazar kurulurdu. Çiçekdaðý'ndan, Þefaatli'den, Çerikli’den ve tüm köylerden binlerce insan gelir, bu pazarda buluþurlardý. Yerköy, adeta gökkuþaðý gibi rengarenk olurdu. Bu beraberliði ve kardeþliði kýskanýp nazar edenler olurdu ama bu insanlarýn temiz ve apak olmalarý, sanki nazar boncuðu takmýþlar gibi kendilerini nazardan sakýnýrdý. Yerköy halký iyisi, kötüsü, güzeli, çirkiniyle sade bir yaþam sürüp gidiyorlardý.

Evsiz, barksýz, kimsesiz olan Deli Yaþar da ortalýkta dolaþýrken kýþ gelip çattý. Yerköy'ün kýþý gündüzleri güneþli, geceleri Azrail olurdu. Ayaz, adamýn ciðerini kuruturdu. Deli Yaþar'ýn en kötü günleri de þimdi baþlýyordu. Gündüzleri o kahvehaneden diðerine, oradan da baþka yerlere gider dururdu zavallý. Her gittiði yerde baðýrýr, çaðýrýr, böðürürdü. Sýrf bu baðýrmasý yüzünden her yerden kovulurdu. Kýþ mevsimi, Yaþar için Azrail’le boðuþma mevsimiydi. Azrail kovalýyor, Yaþar da uzun mesafe koþucusu gibi ha babam koþuyordu. Bir yakalanýrsa anýnda gidecekti meçhul dünyaya. Kimi kimsesi olmadýðý için acýlar içinde bir yaþam sürüyordu Deli Yaþar. Delinin derdi olmaz mýydý? Olurdu elbet. Yoksulluðun, adaletsizliðin, eþitsizliðin egemen olduðu bozuk sistem mi Yaþar’ý delirtmiþti? Bu düzeni Yaþar mý kurmuþtu da cezasýný çekiyordu, yoksa Yaþar mý bozmuþtu da cezasýný çekiyordu? Yok caným. Ne Yaþar kurdu, ne de Yaþar bozdu. Bu bozuk düzende akýllý olmak da zordu, akýllý kalmakta zordu. Zenginler viskisini, þampanyasýný yudumlarken Deli Yaþar da “Dertalan þarabýný” içerdi. Müptelasý olmuþtu Dertalan'ýn. Yaþar'ýn tüm dertlerini, tasalarýný, acýlarýný sünger gibi içine çeken bu þarabý, baþka hiçbir içkiye de içmezdi. Yerköy'de herkes bilirdi onun bu, Dertalan tutkusunu. Büfeden bir þarap aldýðýnda ilk iþi etiketine bakmak olurdu. Eðer Dertalan deðilse þiþeyi yere çarpar, bomba gibi patlatýrdý. Büfeciler, korkudan birkaç þiþe saklarlardý Yaþar için. Heybesinden hiç eksik etmediði þarabýný nerede olursa olsun içer, sabahtan akþama kadar devletin ileri gelenlerine söver sayardý. Herkes duyar ancak deli diye güler geçerlerdi.

Yerköy'de ilk kar, Çiçekdaðý'na yaðardý. Ýlk kar yaðdýðýnda herkes sobalarýný kurar, tedbirini alýrdý. Kimi tezek sobasý, kimi kuzine, kimi kömür sobasý yakardý. Kuzineler yakýldýðýnda üzerinden çaydanlýklar, güðümler, yemek tencereleri hiç eksik olmazdý. Güðümlerin içindeki su kaynadýkça evin içinden marþandiz treni geçiyormuþ gibi buharlar çýkardý. Kuzinelerde piþirilen kömbelerin, yaðlý çöreklerin tadýna doyum olmazdý. Kýsýr köfteler, çocuklarýn en çok beklediði þeylerdi. Çiçekdaðý'nýn köylerinden gelip Yerköy’e yerleþenler, gelirken tüm adetlerini de buraya taþýmýþlardý. Deli Yaþar, soðuk kýþ günlerinde cadde sokak gezer, bir kahvehaneye girer, saatlerce sobalarýn yanýnda otururdu. Vücuduyla birlikte hiçbir zaman ýsýnmayan ruhu da biraz ýsýnýr, yumuþardý. Oracýkta hayal alemine dalar gider, sonra birden baðýrýrdý. Baðýrýnca kahvehaneden kovulur, yine sokaklara düþerdi. Atatürk, Çiçekdaðý Caddesini, günde kim bilir kaç yüz kez adýmlardý? Çoðunlukla da istasyon civarýnda dolaþýrdý. Ýstasyon binasýndaki Kayseri iþi, kocaman dökme sobanýn baþýna oturur, sigarasýnýn birini söndürmeden diðerini yakardý. Sinirli ve biraz da deli olan gar müdürü, Yaþar’ý görür görmez hemen baðýrýr, dýþarý atardý. Deli deliyi sevmiyordu belki de. Yaþar, kovulduktan sonra istasyon binasýný taþ yaðmuruna tutar, giderdi. Gar müdürü, herkese baðýrýp çaðýran bir adamdý ama Yerköylüler, namus belasýna katlanýyorlardý.

Deli Yaþar, Yerköy’ün gülüydü, þekeriydi. Kimi kimsesi yoktu ama Yerköy halký, onu çok seviyor, koruyor, kendileri gibi bakýyorlardý. Hangi lokantaya gitse karnýný doyururlardý. Fýrýndan taze ekmek alýp yemeyi çok severdi. Somunu ikiye böler, buhar çýkan sýcacýk göbeðini büyük bir zevkle yerdi. Belki de çocukluðundan kalma bir alýþkanlýðýydý, ekmeðin içini yemek. Herkes karnýný doyuruyor ama kalacak yere geldi mi pek oralý olmuyorlardý. Olur olmaz zamanda baðýrýp çaðýrdýðý için kimse evine almak istemiyordu. Kaç kez götürmüþler ama rahat vermemiþti. Böyle olmayýnca huzur evine göndermek istediler ancak Yaþar gitmedi. Zayýf, uzun boylu, elinden sigarasý, heybesinden þarabý hiç eksik olmayan bir adamdý Deli Yaþar. Parmaklarýnýn uçlarý, diþleri, hatta sakalýnýn ucu bile sapsarý olmuþtu sigaradan. Uzamýþ sakalýyla, üst üste giydiði ceketlerle, bir de içtiði Dertalan þarabýyla öyle pis kokardý ki kimse yanýna yaklaþamazdý. Esnaflar, ara sýra Yaþarlý týraþ ettirip hamama götürür, bir güzel yýkarlardý ama kýsa sürede gene eski halini alýrdý. Omuzunda buluntu bir kirli heybe, heybeden sarkan pis poþetler, içinde tabak, ayna, çeþit çeþit meyveler, ayaðýnda uzun asker botlarý, ustura kayýþý gibi olmuþ çoraplarý Deli Yaþar’ýn en belirgin özellikleriydi. Ayaðýndaki botlarý, ayakkabýlarý sürekli deðiþtirir, atardý. Baðcýklý botlarý çok sever, durmadan baðlar, çözerdi. Yaþar deliydi ama akýllýyým diyenlerden daha akýllý oluyordu bazen. Birçok hareketi akýllý insanlarý düþündürürdü. Ara sýra akýl kutusu yerine geliyordu demek ki. Bir de vitesi taktý mý gerisi tamamdý. Deðme akýllý, akýl sýr erdiremezdi ona. Sokakta yakaladýðý herkesten para ve sigara isterdi. Hangi sigarayý verseler içerdi. Parayý alýnca da doðruca istasyondaki tekel büfesine gider, bir Dertalan alýrdý. Ýstasyon büfesi baþ duraðýydý Deli Yaþar'ýn. Buralardan pek ayrýlmazdý. Kimi zaman bir suç iþler, bekçiler tarafýndan karakola götürülürdü. Deli Yaþar, suçlu bulunup Yerköy Cezaevi’ne gönderilmeyi çok isterdi ama karakolda kimse ona itibar etmez, hiçbir iþlem yapmazlardý. Bir iki azarlar, hemen dýþarý atarlardý. Deli olmasýndan çok, kokusuna dayanamadýklarý için hemen atarlardý. Dertalan þarabýnýn öyle aðýr bir kokusu vardý ki nerede olursa olsun Deli Yaþar’ýn yanýndan geçenler, hemen elleriyle burunlarýný kapatýp baþlarýný çevirirlerdi. Bu þarabý bir de Yaþar'a sorsanýz, sararmýþ ve çürümüþ diþlerini göstere göstere: “Harike la. Harika.” derdi. Bu sözü de trende gördüðü bir adamdan duymuþ, her þeye kullanýyordu Yaþar.

Kýþ günleri Deli Yaþar'ýn baþý hiçbir yere sýðmazdý. Devriye ekibi gibi gün boyu bir o yana, bir bu yana gider gelirdi. Akþam olup da esnaflar dükkanlarýný kapatýnca ortalýkta kalakalýrdý. Yoksulluðu, kimsesizliði bir canavar gibi boynuna çöküverirdi. Azrail'in bir eli sürekli yakasýndaydý. Deli Yaþar, ara sýra bir fýykýrtma verse de Azrail, fýrsatýný bulduðu anda canýný alacaktý. Geçen kýþ az daha yakalanýyordu Azrail'e. Belediyenin önündeki Atatürk heykelinin dibinde sýzýp kalmýþ, donmak üzereyken esnaflar kendisini bulmuþlar, hemen bir kahvehaneye götürüp ýsýtmýþlardý. Gün boyu umursuz gezen kedi, köpekler bile geceleri sýðýnacak bir yer bulur ama Deli Yaþar bulamazdý. Kocaman Yerköy caddelerinde bir gece bekçileri, bir de Yaþar kalýrdý. Gecenin soðuk ve sessizliðinde çalýnan bekçi düdükleri ve tren düdükleri, Deli Yaþar'ýn baðrýný ikiye böler geçerdi. Týpký Kanak’ýn Yerköy'ü bölüp geçtiði gibi. Kimsesiz ve çaresiz olan Deli Yaþar'ýn kaderi, bu kýþ da deðiþmemiþti elbet. Yine akþam olmuþ, herkes evlerine çekilmiþ, ayaz bastýrmýþ ve Azrail'le mücadele baþlamýþtý.

Herkes evlerinde, sýcak sobalarýnýn baþýnda otururken Deli Yaþar, tek baþýna caddelerde, sokaklarda dolaþýp durdu. Sýðýnacak kuytu bir yer aradý ama bulamadý. Demiryolundaki su deposunun yanýna gitti. Yerde bulduðu travest parçalarýný toplayýp yýðdý. Heybesinden, kibritini çýkarýp çaktý. Yanmadý. Heybesindeki meyvelerin suyu akmýþ, kibrit ýpýslak olmuþtu. Birkaç kez daha denedi, yine yanmadý. Ýstasyondaki büfeye gidip yeni bir kibrit aldý. Kibriti, çok kýymetli bir þeymiþ gibi avucunun içinde saklayarak geri geldi. Saat Kulesi, gecenin karanlýðýnda ayakta duran bir adam gibi Yaþar'a bakýyordu. Kuledeki saat bile soðuktan donmuþ, ayazýn, buzun baþladýðý zamaný gösteriyordu. Deli Yaþar, kibriti çakýp travestleri tutuþturdu. Çam aðaçlarýndan yapýlan bu travestler çabuk tutuþurdu. Demiryolu iþçileri de yol tamiratýna gittiklerinde büyük bir travesti, bir kazma darbesiyle ikiye böler, hemen yarýp ateþlerlerdi. Yaktýðý ateþte ýsýnmaya çalýþan Deli Yaþar, biraz daha kýrýntý bulmak için travestlerin etrafýnda dolaþtý. Gar Müdürlüðü'nün ýþýðýnýn yandýðýný görünce hemen geri döndü. Deli deliden korkarmýþ ya, gar müdürü kendisini görüp de baðýracak diye çok korkmuþtu. Yanan ateþten hafif bir duman çýkýyor ve anýnda havada yitip gidiyordu. Tekrar yere çömelip ellerini ýsýttý. Arkasý Kanak gibi donmuþtu. Ara sýra arkasýný dönüp ýsýtmaya çalýþtý. Ayaðýndaki botlar su almýþ, ayaklarý buymuþtu. Botlarýný çýkarýp ateþin üstünde þöyle bir gezdirdikten sonra tekrar giydi. Ama olmuyordu böyle. Isýnamamýþtý bir türlü. Birden aklýna heybesindeki þarap geldi. Acele iki elini birden heybeye sokup þiþeyi çýkardý. Gazete kaðýdýndan yapýlmýþ týpasýný çekip þiþeyi baþýna dikti. Lýkýr lýkýr içtikten sonra tekrar týpasýný kapatýp heybesine koydu. Burnundan sular akýyordu. Eliyle aðzýný burnunu sildikten sonra eðilip ateþe üfledi. Geceden týs çýkmýyordu. Sanki gece, ceza almýþtý. Gece bekçileri, fýrýnlarda kendilerine bir yer bulup sokaklardan çekilmiþlerdi. Böylesi gecelerde Kanak Irmaðý donardý. Gündüzleri çocuklar, buzun üstünde kayarlardý. Birden aklýna çocukluðu geldi. Birgün Kanak'ta kayarken buz kýrýlmýþ, buz gibi sularýn içine düþmüþtü. Neredeyse donup ölecekti. Bu anýsýný hatýrlayýnca Deli Yaþar, daha çok üþüdü. Yýrtýk pantolonunun cebinden Birinci sigarasýný çýkarýp bir tane yaktý. Ara sýra beyninde, birþey birbirine deðip kontak yaptýrýyormuþ gibi hafýzasý yerine geliyor, sonra herþey kaybolup gidiyordu! “Yaz mevsimi ne güzeldi. Dünya hep bahar, yaz olsaydý olmaz mýydý? A…. koyduðumun dünyasý, neden deðiþir durup dururken?” dedi kendi kendine. Sigarasýnýn dumanýný öyle bir çekti ki içine, sanki birilerinden intikam almak ister gibi. Taksit taksit çýkardý çektiði dumanlarý… Yaz günlerinde Deli Yaþar, hükümet binasýnýn önündeki çamlarýn altýna yatar, kimse de karýþmazdý. Çimlerin sulandýðýný bazen çok geç fark eder, ýslanmasýyla kalkmasý bir olurdu. Sanki suçlu kaymakammýþ gibi kaymakamýn odasýna doðru döner, okkalý bir küfür savurup giderdi. Kimi zaman nevalesini alýr, Karaþar Mahallesi’nden geçerek mezbahane’nin yanýndaki köprüye gelir, buradaki söðütlerin altýnda yatardý gün boyu. Karanlýðý hiç sevmez, kaybolmaktan korkan küçük bir çocuk gibi akþam olmadan geri dönerdi Yerköy'e. Yaz gecelerinde genellikle boþ tren vagonlarýnda yatardý. Kimi zaman kafayý çekip sýzar kalýr, trenlerin manevrasý sonrasýnda yük treniyle Çerikli'ye, Þefaatli'ye, Tatbekirli'ye, Kýrýkkale'ye kadar gittiði olurdu. Hatta birgün trenden inememiþ, Kayseri'nin Boðazköprü istasyonuna kadar gitmiþti. Yerköylüler, Deli Yaþar’ý günlerce aramýþlar, bulamamýþlardý. Bir yerlerde trenin altýnda kalýp ezildiðini düþündükleri bir zamanda, cephede baþarý kazanmýþ bir asker edasýyla çýkýp gelmiþti. Anlaþýlan insanlarýn, akýllýlara olduðu kadar delilere de ihtiyacý vardý. Ne kadar çok sevinmiþti Yerköylüler.

Deli Yaþar'ýn yaktýðý ateþ, sönmek üzereydi. Öylece býrakýp kalktý ve amaçsýzca caddelere doðru yürüdü. Menzilsiz yürüyordu. Yerköy'de gecenin sessizliðini bir bekçilerin düdüðü, bir trenlerin manevrasý sýrasýnda vagonlarýn birbirine vuruþ sesi, bir de Deli Yaþar'ýn naralarý bölerdi. Bir baþladý mý, sabaha kadar uzun uzun naralar atardý. Yine aniden, gök tanrýsýna isyan eder gibi anlamsýz sözlerle baðýrdý. Sonra bu baðýrtýsýndan gizli bir zevk almýþ gibi etrafýna bakýndý. Narasý, Yerköy caddelerinde yankýlanýp kendisine geri döndü. Heybesinden þiþesini çýkarýp bir dikiþte içti bitirdi. Þiþeyi bir kenara fýrlattý. Köylüoðlu'nun kahvehanesine doðru yürüdü. Tam kapýyý açacakken içerideki garson, elinin tersiyle “Git ulan.” der gibi bir iþaret yaptý. Deli Yaþar, hemen uzaklaþtý oradan. Hýzlý hýzlý Çarþý Camisi’ne doðru yürüdü. Omuzunda heybesiyle bir keþiþ gibi yürürken karþýdan gelen birisini gördü. Tam yanýna gelince aniden elini uzatýp para istedi. Adam, korkudan hemen elini cebine attý, ne geldiyse Yaþar’a uzatýp hýzla uzaklaþtý. Adeta kayan bir yýldýz gibi yitti gitti caddede. Avucundaki paraya bakýnca Deli Yaþar'ýn yüzünde mini bir gülümseme belirdi. Hemen geri dönüp istasyona gitti. Tekel büfesinin ölgün ýþýklarý duvara vurmuþtu. Aldýðý parayý olduðu gibi büfeciye uzattý. Büfeci ne istediðini biliyordu. Hiçbir þey sormadan iki þiþe Dertalan sardý, verdi. Deli Yaþar, iki adým atmýþtý ki hemen þiþelerden birini heybeye indirdi, diðerinin de týpasýný diþleriyle açýp oracýkta baþýna dikti. Bir an dönüp büfeciye baktý. Büfeci: “Hadi, hadi. Yaylan.” deyip kovdu Yaþar’ý. Þarabý içtiktikten sonra içi hamam kubbesi gibi olmuþtu. Ayaklarý onu, tekrar Çarþý Camisi'ne doðru götürdü.

Aslýnda Deli Yaþar için en iyi yer, fýrýnlardý. Ýþçiler, uzun süre ekmek hamurlarýný hazýrlar, simit hamurlarýný pekmeze bandýrýp piþirirlerdi. Fýrýnlarda üç vardiya çalýþýldýðý için gece gündüz açýk olurdu. Yerköy'deki fýrýnlarýn hemen hepsi kara ekmek fýrýnýydý. Ekmekler, Çiçekdaðý'ndan getirilen meþe odunlarýyla piþirilirdi ve tadýna doyum olmazdý. Deli Yaþar, bir fýrýna girip yatmayý düþündü ama kovarlar diye vazgeçti. Belediye binasýnýn önüne geldiðinde durup Atatürk heykeline baktý. Heykel, karlar içinde yapayalnýzdý. Tekrar yürümeye baþladý. Binalarýn saçaklarýndan buz parçalarý sarkýyordu. Evlerin ýþýklarý da bir bir sönüyordu artýk. Iþýklar söndükçe Yaþar, iyice yalnýzlaþýyor, mahzunlaþýyordu. Bu saatler, onun için ölüm saatleriydi. Birkaç adým daha atmýþtý ki, birden kayýp yere düþtü. Heybesi bir yana, elindeki þarap þiþesi bir yana gitmiþti. Söverek ayaða kalktý ve yarýsý dökülmüþ þarap þiþesini incitmeden eline aldý. Bir dikiþte kalan þarabý içti bitirdi. Düþtüðü yere baktý. Yerdeki buz, ayna gibi parlýyordu. Küçük bir su birikintisi bile olsa gece, buz patenine dönüþürdü Yerköy'de. Yerköylüler, gece bu buzlu yollarda yürürken uzaylý bir yaratýk gibi garip görünürlerdi.

Deli Yaþar, caminin önüne gelince durdu. Avludan içeri þöyle bir baktýktan sonra buranýn kuytu ve iyi bir yer olduðunu düþünüp kapýsýna yöneldi. Avlunun demir kapýsýný açarken eli yapýþtý buzdan. Hýrsýz gibi sessizce içeri dalýp kuytu bir köþe aradý. Az ilerideki salaca gözüne iliþti. Korktu ve irkildi. Geri dönüp dýþarý çýkmak istedi ama nereye gidecekti? Salacaya tekrar baktý. üzerinde halý gibi birþey vardý. Ýyice yaklaþýp baktýðýnda bunun bir çul olduðunu gördü ve hemen alýp duvarýn yanýna geldi. Çula iyice sarýnýp duvarýn dibine çöktü. Biraz da olsa ýsýnmýþtý. Heybesindeki þiþeyi çýkarýp yine kapaðýný diþleriyle açtýktan sonra bir-iki yudum içti. Caminin avlusu kuytu olduðu için ayaz ve püseni biraz da olsa kesiyordu. Ayaklarý ve kýçý çok üþümüþtü. Çömelmiþ otururken sanki bir keçenin üzerinde oturuyormuþ gibi hissetti. Yok gibiydi ayaklarý ve kýçý. Gözü musalla taþýna kaydý. Gözlerini kaçýrdý ama düþünmekten de kendini alamadý. Ne kötü bir þeydi bu, ölüm? Taþýn üstünde ölüyü düþündü. Çýrýlçýplaktý ölü. Hocalar, ellerinde keselerle sabunlayýp yýkýyorlardý ölüyü. Düþünceleri birden deðiþti. Rahatlar gibi oldu. Þimdi tellaklar, hamamda kendisini keseliyorlardý. Kýþ günü yýkanmayý sevmezdi ama þimdi sýcacýk bir hamamda olsaydý ne güzel olurdu. Çömeldiði yerden kalkýp birkaç adým yürüdü. Ellerini ovuþturup hohladý ama ýsýnamadý. Ellerini bacaklarýnýn arasýna alýp sýktý. Gözlerinden yaþlar geliyordu ama o, aðladýðýný bilmiyordu. Kolay kolay aðlamazdý ya þimdi aðlýyordu. Az ilerisinde duran salacaya doðru yürüdü. Boþ olup olmadýðýný kontrol etmek istedi. Caminin önüne gelince birden, eli caminin kapýsýna gitti. Kapýyý sertçe itti, açýlmadý. Sonra bir de omuz vurdu, yine açýlmadý. Hayret. Caminin kapýsý kilitliydi. Oysa Yerköy halký, dini inançlarýna son derece baðlý ve saygýlý insanlardý. Caminin kapýsý açýk da olsa içeri girip birþey almazlardý. Kapýyý çekip giderlerdi. Kim kilitlemiþti acaba bunu? Zavallý Deli Yaþar, suya düþmüþ it eniði gibi titriyordu. Umutsuz ve çaresizdi. Þimdiye kadar çok kýþ geçirmiþ ama böylesini hiç görmemiþti. Belki de bunlar son günleriydi. Þarabýndan, defalarca çekti çekti yuttu. Artýk, þarabýn da pek etkisi yoktu. Sanki Kanak’ýn suyu olmuþ, akýyordu. Cebindeki Birinci paketini almak istedi ama eli donmuþtu artýk. Hiçbir refleks yoktu ellerinde. Olduðu yere çömeldi ve uyudu. Sýký sýký tuttuðu çulu býraktýðýnda yere düþmüþtü artýk. Burada ne kadar uyuduðunu bilmiyordu. Uyandýðýnda gözü salacaya iliþti yine. Kalkýp þiþesini aldý, çömeldi. Tavuðun kümeste tünediði gibi iki ayaðýnýn üstünde içti uyudu, içti uyudu.

Ýstasyondan gelen gümbürtüyle birden uyanýp ayaða kalktý. Trenin birisi yine manevra yapýyordu. Vurulan her tampon, top atýlýyormuþ gibi güm güm yanký yapýyordu. Evleri istasyona yakýn olanlar, bu sesle sýçrayýp kalkarlar, hele çocuklarý, korkudan hiç uyumazlardý. Vagonlarýn arasýna girip birbirinden ayýran manevracýlar, adeta kedi gibi sýçrayýp dýþarý çýkar, hemen aðzýndaki düdüðü öttürür ve manevra trenine “Tamam" anlamýnda el kol iþareti yaparlardý. Tren tamponlarýndan öyle tok sesler çýkýyordu ki sanki harman yerinde yüzlerce koç tokuþuyordu. Makas baþlarýndaki gece fenerleri, kýrmýzý yeþil yanar sönerdi. Açýlan ve kapanan makaslarla gardfrenler hareket ederdi. Saða sola kaçýþan manevracýlarý görenler, sanki bir olay var sanýrdý. Deli Yaþar, manevranýn gürültüsü olduðunu anlayýnca çulun içine girip tekrar uyumak istedi ama oturamadý. Sanki buz tutmuþ bir kalýp sabundu. Neredeyse donup ölecekti oracýkta. Heybesine uzanmak istedi ama eðilemedi. Yine salacaya baktý. Gidip içine yatsa mýydý acaba? Çok da korkuyordu bu meretten. Zaten girmese de ölüp gidecekti burada. Öldükten sonra gene buna koyacaklardý. Hazýr önceden girmiþ olurdu. Caminin bahçe duvarý engin olduðu için her taraf görünüyordu. Evlerin bacalarýndan çýkan ölgün dumanlar, bir saða, bir sola esip duruyordu. Yollar, gecenin karanlýðýnda bile gümüþ gibi parlýyordu. Sokak lambalarýnýn kötü ýþýklarý ha var, ha yoktu. Yer yer yanýp sönüyordu. Saçaklardan düþen büyük buz parçalarýnýn sesi geceyi yýrtýp geçiyordu. Buz, ayaz, kýþ, hepsi de düþmandý Deli Yaþar'a.

Deli Yaþar, son bir hamleyle salacaya doðru yürüdü. Kapaðýný kaldýrýp önce heybesini koydu. Sonra da kendisi girip kapaðý kapattý. Önce biraz korktu. Kapaðý kapatýnca içerisi biraz sýcak olmuþtu. Çulu kafasýna çekip gözlerini kapattý. Ýçerisi mis gibi gülsuyu kokuyordu ama havasýz kaldýðýný anlayýnca kapaðý biraz araladý. Saða sola dönerek yerleþmeye çalýþtý. Yan yatýp dizlerini hafif karnýna doðru çekti ve çulla ayaklarýný, dizlerini iyice sardý. Böyle yatmayý severdi ama rahat edemedi. Burada ille de bir ölü gibi yatmak gerekiyordu. Dönüp sýrtüstü dümdüz yattý. Çul da iyice ýsýtmaya baþlamýþtý. Çocukluðundan bildiði sübhaneke duasýný mýrýldanarak okumaya baþladý. Kim bilir kaç kez okudu bu, anlamýný bilmediði duayý. Tam uykuya dalýyordu ki gece bekçisinin keskin düdüðünü duydu. Okkalý bir sövdü bekçiye ve tekrar uykuya daldý. Deli Yaþar, sonunda kendisine bir yer bulmuþtu. Hem de ayaklarý yerden kesilmiþti. Sokak lambasýnýn beyaz ýþýðý caminin avlusuna vuruyor, salacayý aydýnlatýyordu. Yaþar artýk görünmez olmuþtu. Ne bekçi, ne de gar müdürü kendisini göremezdi.

Kanak Irmaðý bu mevsimde donduðu için sular, sýnýrý gizlice geçen gerilla gibi buzun altýndan geçiþini sürdürüyordu. Etrafýndaki yýlgýn ve söðüt aðaçlarý da donmuþ, esas duruþtaydý. Gecenin tek egemeni, komutaný ayazdý. Yerköy ovasý, kardan parýl parýl parýldýyordu. Köylüler ölmüþ de buraya gömülmüþlerdi sanki. Akþamki kalabalýk gitmiþ, sanki medeniyet bitmiþti. Ses seda yoktu ortalýkta. Çiçekdaðý ise gelinliðini giymiþ bir genç kýz gibi bembeyaz karlarla kaplýydý. Zirvesinde, eþkýyalara yataklýk etmekten mutlu gibiydi. Namuslu eþkýyalarýn mekanýydý Çiçekdaðý. Zaten namussuzu barýndýrmaz, bir sillede atardý aþaðýlara. Ay dede, gökyüzünde projektörünü yakmýþ sürekli dolaþýyor, Çiçekdaðý'na güzellikler saçýyordu. Yýldýzlar, bugün derin uykuya dalmýþlar, aydede onlarýn yerine de dolaþýyordu. Sanki Çiçekdaðý'nda ýþýk oyunlarý sergileniyordu. Kuytu olan yerlerde korkunç bir karanlýk, açýklýk olan yerlerde de sonsuz bir beyazlýk vardý. Ay dede, uykusu kaçmýþ çýlgýn bir ressam gibi elindeki fýrçasýyla binbir renkteki boyalarýný Çiçekdaðý’nýn her yerine saçýyor, boyuyor, müthiþ güzel manzaralar oluþturuyordu ama ne yazýk ki bunlarý kimse görmüyordu.

Deli Yaþar, ara sýra yan dönmek istediyse de salacada olduðu için dönemedi. Bir eli sürekli heybesindeydi. Atýnýn dizginlerine yapýþmýþ bir binici gibi sýmsýký tutuyordu heybesini. Salacanýn içinde, uykuda bile þiþesini arýyordu. Dertalan þarabý, Deli Yaþar'ýn hem anasý, hem babasý, hem yariydi. Her þeyiydi. Kimselere güvenmiyor, inanmýyor, kimseleri de sevmiyordu þarabýný sevdiði kadar… Aydede, projektörlerini þimdi de Kanak'ýn üstüne doðrultmuþtu. Kapkara Karanlýkdere'yi bile en ücra köþelerine kadar aydýnlatarak dolaþýyordu. Deli Yaþar, bin yýl uyuyan Eshabý Keyf keþiþi gibi uykudaydý. Dünya umurunda deðildi artýk. Ýlk defa hiç kimsenin dokunmadýðý ve bulunmadýðý bir ortamda uyuyordu. Ömrünün en iyi uykusunu burada çekiyordu. Saat Kulesi’ndeki zaman durmuþtu ama gerçekte sessiz ve derinden gidiyordu meçhule doðru. Aydede, aðýr aðýr gecelik turunun sonuna geliyordu. Günün ilk ýþýklarý, havai fiþeklerden çýkan kývýlcýmlar gibi Yerköy'ün üstüne düþmeye baþlamýþtý. Aydede, kardan ve pamuktan daha yumuþak olan bulutlarýn üstüne kendini attý. Yerini güneþe býrakarak öylece uykuya daldý.. Sabýrsýzlanan güneþ, ana rahminden yýrtarcasýna çýkar gibi tüm ýþýklarýný dünyanýn üstüne salýverdi. Çýlgýn bir geceden uyanan insanlar, güne merhaba demeye hazýrlanýyordu.

Çarþý Camisi'nin hocasý olan Harun Hoca, sýcacýk yataðýndan kalkýp giyinmeye baþladý. Camiye gidip, sabah ezanýný okuyup gelecekti. Bu havada camiye gitmek, ölüme gitmek kadar zor geliyordu ama ne yapsýn? Ekmek parasýydý, mecburdu. Baþkalarý gibi sabah gidip akþam geleceði bir iþ bulamamýþ, o da hoca olmuþtu. Hem ayaz, hem de þiddetli bir püsen vardý dýþarýda. Kar püsenleri, havada uçuþup evlerin bacalarýna, kapýlarýna, pencerelerine yapýþýp kalýyordu. Rüzgar, yerdeki tüm karlarý kaldýrýp püsen yapmaya kararlýydý sanki. Kapýlara ve pencerelere yapýþan püsenler, ayazýn etkisiyle hemen buza çeviriyordu. Güneþ ortalýðý iyice ýsýtýncaya kadar kapýlar, pencereler açýlmaz oluyordu. Harun Hoca, el örgüsü kazaðýnýn üstüne ceketini, onun da üstüne kocaman paltosunu giydi. Yün çoraplarýnýn üstüne de mestlerini giydikten sonra hacdan hediye getirilen keyfiyesiyle yüzünü, gözünü sarýp sarmaladý. Karýsýnýn ördüðü yün elliklerini de giyip kapýyý açtý. Kapý, hýzla kendisine çarptý. Dýþarý çýkýp zorla kapýyý kapattý ve camiye doðru yürümeye baþladý. Yerler cam gibiydi. Sanki camcý Yaþar Gençoðlu, bütün gece uyumamýþ, camlarý kesip kesip buralara atmýþtý. Hoca, dikkatle ve yavaþ yavaþ yürüyordu. Üzeri püsenle kapanmýþ buza bastýðýnda neredeyse sýrt üstü düþüyordu. Dengesini zor saðlayýp yürümeye devam etti. Bir anda öyle bir kaydý ki adeta uçtu. Ama piste dönen bir uçak gibi düþmeden inmeyi baþardý. Eli kalçasýnda seslice: “Bismillahirrahmanirrahim.” deyip korka korka yürümeye devam etti. Kendisi gibi yüzü gözü sarýlý birkaç kiþiyi gördü. Tanýyamadý. Yalnýzca uzaktan birbirlerine baktýlar. Kimileri bereketi artsýn, bolluk olsun diye sabah ezanýndan önce dükkanlarýný açar, dua ederlerdi. Rüzgar, fýrtýnaya dönüþmüþ püsen, iyice azýtmýþtý. Havadan, yýlanýn dilinden çýkan sese benzer bir ses çýkýyor, ara sýra “Vuuuuu! Vuuuuuuuu!” ediyordu. Karlar sürekli yer deðiþtirip saða sola savruluyordu. Savrulurken de parçalar halinde camlara çarpýyordu. Bugün tek renk hakimdi ilçeye. Beyaz. Harun Hoca, buz tutmuþ parke taþlarýna basýp da düþmemek için bir yürüyor, bir duruyor, bir yürüyor, bir duruyordu. Püsen, hocanýn suratýnda yaþ yýlgýn gibi þaklýyordu. Tek üþümeyen yeri ayaklarýydý. Yün çoraplarýnýn üstüne giydiði mestler çok sýcak tutuyordu. Ýri yarý olan Harun Hocaya soðuk iþlemezdi ama bugünkü gibi bir hava, adamý deli ederdi. Bir süre sonra yüzü buz tuttu ve artýk birþey hissetmez oldu. Kýrýk-çýkýk vakalarý, kýþ günleri oldukça fazla olurdu. Birçoðu hastaneye gitmez, sýnýkçýlara gidip sardýrýrlardý. Ancak aðýr bir vaka olursa hastaneye giderlerdi. Harun Hoca, yýllardýr Yerköy'deydi ama kýþýna bir türlü alýþamamýþtý. Avýný takip eden kurnaz bir tilki gibi yavaþ yavaþ yürüyordu. Evi ile caminin arasý pek uzak deðildi ama ne olur ne olmaz diye çok yavaþ yürüyordu. Yerköylüler: “Hep bu Kanak’tan, bizim buralar ayaz oluyor. Kanak olmasa kýþ günü pamuk bile yetiþir buralarda.” derlerdi. Çiçekdaðý’ný unuturlardý bir anda. Aslýnda þimdi Kanak, tam çocuklara göreydi. Yazýn, ördek gibi suda çimen çocuklar, þimdi buzlarýn üzerinde kýzaklarla kayýp eðlenirlerdi. Þimdi avcýlar da oralardadýr. Yem aramaya gelen angutlarý, kazlarý, ördekleri avlamaya çalýþýyorlardýr. Hastane yokuþu da çocuklarla kaynýyordur mutlaka. Kýzaklarla yokuþ aþaðý bir kaydýlar mý çarþamba pazarýnda bulurlar kendilerini.

Yerköy'ün kýþý, yakasýna yapýþmýþ bir kene gibi fakir fukaranýn kanýný emip kurutuyordu. Zengine dokunmuyordu bu kýþ, bu ayaz, bu püsen. Sýrtý kalýn ve karný tok olanlara ne soðuk, ne sýcak iþlemiyordu. Olan, cýbýrlara oluyordu. Yerköy'de birçok insan cýba gibiydi. Ezenler, cýba gibi kýrkýp kýrkýp soyuyor, sömürüyorlardý. Sülük sistemi, her yerde olduðu gibi Yerköy'de de vardý. Kaný emilen yoksullar, soðuða da ezene de ellerini kaldýrýp teslim oluyorlardý. Direnmeyi, karþý koymayý akýllarýnýn ucundan bile geçirmiyorlardý. Kýþýn uzamasý doðal birþeydi. Evdeki yeygi, gaz, tuz, yakacak tükendikçe yoksullar: “Mübarek, tuman lastiði gibi uzadýkça uzadý. Dinimizi, imanýmýzý kuruttu.” diyerek sýzlanýrlardý. Kimileri, kýþ erken bitsin diye dua ederken kimileri, ilenir dururdu.

Harun Hoca, camiye gelince avlu kapýsýnýn açýlmýþ olduðunu gördü. Ýçeri geçip anahtarýný çýkardý. Caminin kapýsýný açmak için biraz uðraþtý ama donduðu için açýlmadý. Anahtarý tekrar cebine koydu. Caminin önündeki taþa doðru yürüyordu ki birden kayýp “Zapt!” diye yere düþtü. “Hay Allah! Sabah sabah, sen bizi þeytanýn þerrinden koru ya Rabbim!” diyerek kalkmaya çalýþtý. Caminin hemen karþýsýndaki fýrýncýlar kendisini gördü mü diye dönüp bir baktý. Kimse görünmüyordu. Hotunun üstüne düþmüþ, hafif bir aðrý hissediyordu. Karlara belenen paltosunu, elleriyle çýrpýp taþa doðru yürüdü. Camiye gelen giden yoktu. Bu da Harun Hocanýn iþine geldi. Ezaný okuyup evine kaçmak istiyordu. Hemen taþýn üstüne çýkýp ezaný okumaya baþladý. Ýki satýr okumuþtu ki salacanýn kapaðýnýn oynadýðýný gördü. Bir yandan ezaný okurken salacadan da gözlerini ayýrmýyordu. Bir ara gözleri Koçaðýn fýrýnýna takýldýysa da tekrar salacaya baktý. Kapak hâlâ kýpýrdýyordu. Ürpermeyle birlikte meraký da artýyordu. Bir an aklýna bir ölü geldi. Acaba gece biri öldü de getirip buraya mý býrakmýþlardý? Yok caným. Herkes ölüsünü kalabalýkla getirir, törenle de camiden götürürdü. Ölüyü oldum olasý tiksinirdi Harun Hoca. Kimsenin cenazesini yýkamaz, o iþi arkadaþlarýna yaptýrýrdý. Yerköy'e gelen hocalar bol para kazanýr, kýsa sürede ev, mal, mülk sahibi olur, buralara yerleþirlerdi. Muhafazakâr olan Yerköy halký, hocalara saygý duyarlardý. Harun Hoca, ezaný okuyup bitirdi, taþtan aþaðýya indi. Salacanýn kapaðý inip inip kalkýyordu. Salacanýn kenarýndan dýþarý doðru sarkan çulu görünce irkildi. “Allah Allaaah.” deyip biraz daha yaklaþtý. Acaba salacanýn içine yýlan, çayan, kedi, köpek mi girmiþti? Kimse dokunmazdý salacaya. Tüm cesaretini toplayýp iyice yaklaþtý. Dýþarý çýkmýþ kýllý bir eli görünce tüyleri diken diken oldu, bir kirpi gibi gerildi. Korkudan, giydiði kýþlýklar bile kabardý. Kalbi küt küt atmaya baþladý. Eli yüzü sarardý, bayýlacak gibi oldu. Salacanýn teneke menteþelerinden gacýr gucur sesler çýkýyor kapak, açýlýp açýlýp kapanýyordu. Harun Hocanýn bu tedirgin davranýþlarý fýrýndaki iþçilerin dikkatini çekmiþ, acaba ne yapýyor diye durmuþ, seyrediyorlardý. Deli Yaþar, saða sola dönmeye çalýþýrken uyandý. Dýþarý çýkmak için kapaðý birden kaldýrýp açýnca hoca, korkuyla dýþarý kaçmaya baþladý. Püsenlerin altý buz tutmuþtu. Bir an kayar gibi oldu ve hýzý kesildi. Deli Yaþar, yüksek sesle söylenerek salacanýn içinden sýyrýlýp çýktý. Hoca, sesi duyunca arkasýna dönüp baktý. Olup biteni pür dikkat izleyen iþçiler, Deli Yaþar'ý görünce kahkahayý patlattýlar. Harun Hoca, gülmekle aðlamak arasýnda gitti gitti geldi. Deli Yaþar, salacanýn içinde heybesini arýyordu. Harun hoca, biraz rahatlayýnca: “Deli meret! Allah belaný vermesin! Baþka yatacak yer bulamadýn mý ulan?” diye baðýrdý. Deli Yaþar, hiç sesini çýkarmadan gidecekti aslýnda ama Harun Hoca baðýrýnca birden sinirlendi ve: “A….a koyduðumun adamý burada mý rahat yok haa?” diyerek okkalý bir küfür savurdu. Hoca, kýpkýrmýzý oldu. Ne söyleyeceðini bilemedi. Öylece durdu kaldý. Deli Yaþar, heybesini bulup içinden þiþesini çýkardý. Hocanýn gözüne baka baka týpasýný açýp kafasýna dikti. Hoca iyice sinirlendi: “Allah belaný versin bre kafir! Allah'ýn evinde içki içilir mi ulan? Defol çabuk buradan!” diye baðýrarak kovdu. Fýrýndaki iþçiler, caminin duvarýna kadar gelmiþ, seyredip gülüyorlardý. Deli Yaþar, hocaya hiç aldýrmadan kalan þarabýný içti bitirdi, þiþeyi yola doðru fýrlattý. Aðzýný sol kolunun dýþýyla silip heybesini omzuna attý. Hocanýn önünden geçip avlu kapýsýndan çýktý. Çiçekdaðý Caddesi'ne doðru yürüyüp gözden kayboldu. Harun Hoca, ne yapacaðýný, ne söyleyeceðini bilemez bir þekilde dönüp iþçilere baktý. Orada durmuþ, hâlâ gülüyorlardý. Hoca: “Ne gülüyorsunuz ulan?!” diye baðýrdý. Korkusunu, onlara baðýrarak bastýrmaya çalýþtý. Ýþçilerden biri: “Deli Yaþar bu, hocam. Ne yapacaðý belli mi olur? Boþver, aldýrma.” dedi. Yine gülerek fýrýna geri döndüler. Harun Hoca da yavaþ yavaþ yürüyerek camiden çýktý. Güneþ iyice yükselmiþ, Yerköy'ün yüzü gülmeye baþlamýþtý. Esnaflar, birer birer dükkanlarýný açýyordu. Harun Hoca, belediyenin önüne geldiðinde saçaklardan sarkan bir buz parçasý büyük bir gürültüyle tam önüne düþtü ve paramparça oldu. Hocanýn ödü koptu, eli yüzü kaðýt gibi oldu. Daha Deli Yaþar’ýn korkusunu atlatamamýþken bir de bu, buz patlayýnca: “Tövbe tövbeee.” diyerek kaçarcasýna uzaklaþtý.

Deli Yaþar, bu kýþ da ölmemiþ, ayakta kalmýþtý. Gelecek kýþa Allah kerimdi. Bahar gelmiþ, Yaþar'ýn yüzünde de güller açmýþtý. Biricik aþký Dertalan'a sarýlmýþ, Yerköy'ün uçsuz bucaksýz caddelerinde her þeye inat yaþýyordu.