ÇÖRTÜK RASÝM

ÖYKÜ-ERHAN PALABIYIK

Kayadibi köyü, Gümüþ Daðý'nýn eteklerine kurulmuþtu. Daðda bir zamanlar gümüþ madeni bulunduðundan adýný gümüþten almýþtý.

 Üçgen biçimindeki bu dað, güneþ vurduðunda bir ayna gibi parlar, ýþýltýsý köye vururdu. Köylüler, daðýn sert ve keskin kayalarýný söküp, oyup yerine evler yapmýþlardý. Nice köylü, bu kayalarý sökerken altýnda kalmýþ, ezilmiþ, sakat kalmýþtý. Yine de kocaman kayalarý birer kesek parçasý gibi söküp yýðmýþlar, zafer kazanan köylüler olmuþlardý. Bu taþlar hem dayanýklý, hem de sýcak tutma özelliði olduðundan çok kýymetliydi. Köylüler evlerini bu taþlardan yapýyorlardý. Herkes kendi evini kendisi yaptýðý için evler eðri büðrü olmuþtu. Geriden bakýldýðýnda evler yana yatacakmýþ, öne devrilecekmiþ gibi görünürdü ama þimdiye kadar hiçbiri yýkýlmamýþtý. Köylüler, evlerinin üstünü daðdan getirdikleri taze meþe aðaçlarýyla kapatýp aðaçlarýn üst kýsmýný çamurla sývamýþlardý. Meþenin taze yapraklarý evin içine hoþ bir koku yayardý. Kýþ aylarýnda, evlerin içinde þömine ve meþe sobasý yakýlýrdý. Þöminenin sýcaðý tavana vurduðunda, meþe yapraklarý öyle güzel kokardý ki insanlar adeta sarhoþ olur, güzel bir uyku çekerlerdi. Kaya dibi köyüne kýþ boyunca kar yaðar, ilkbaharla birlikte de yaðmurlar baþlardý. Gümüþ Daðý, Kaya dibi köyünün bir kalkanýydý adeta. Dað olmasa aylarca yaðan karlar ve sert esen rüzgârlar, köyü alýp ovaya indirir, oradan da Delice Irmaðýna dökerdi mutlaka. Evlerden aþaðýya inmek için de açtýklarý patika yollarý kullanýrlardý. Kadýnlar, sabahtan akþama kadar aþaðýdaki pýnara gidip gelirler ve çok yorulurlardý. Kýzlar pýnarý adýný verdikleri bu pýnar üç gözlüydü ve suyu yaz-kýþ akardý. Yaz aylarýnda, tüm çocuklar bu pýnarda yunarlardý. Kadýnlar, çamaþýrlarýný burada yurlar, evlerine de yine bu pýnardan su taþýrlardý. Helkelere doldurduklarý sularý, yokuþ baþýna kadar eþeklerle getirilerdi. Sonra da helkeleri iki ucu çengelli deðneklere takar ve omuzlarýna alýp evlerine kadar götürürlerdi. Yokuþu keklik gibi seke seke inen kadýnlar, helkeleri omuzlayýnca yük katýrý gibi týslaya týslaya çýkarlardý. Bu yüzden çoðu kadýnýn belleri kamburlaþmýþtý. Kadýnlarýn iþi çok zordu. Gün boyu çoluk çocuða, mala, davara, tavuða, cücüðe hep kadýnlar bakardý. Kimileri dokuma tezgahlarýnda kilim dokur, kimileri ýstarýn baþýna geçip iþliklik, elbiselik, çuha dokurlardý. Yünden ellik, çorap, baþlýk örer, evin geçimini saðlarlardý. Köyün erkekleri, tembel heriflerdi. Kadýnlar arý gibi çalýþýrken onlar, sobalarýn yanýnda kedi gibi yatarlardý. Kimileri ayaklarýndaki çarýklarý onarýr, kimileri karasabaný tamir ederdi. Kimi zamanlar daðda keklik, tavþan avlarlar, kimi zamanlar da daðdaki ormandan gizlice odun keserlerdi. Odunlarý Yerköy'de, Çerikli'de satar, karþýlýnda da yað, tuz, gaz, kibrit alýr, köye dönerlerdi.

Aþaðýdaki Sekili Ovasý ise bolluk ve bereketin simgesiydi adeta. Köylüler: "Kayadibi'nden taþ götürüp Sekili Ovasý'na eksen, yeþerir." derlerdi. Kayadibi'ndeki tüm tarlalarý, meralarý Kemal Aða ekip biçerdi. Köylüler, tarlalarýn yanýna bile yaklaþamazlardý. Aðanýn, ayaðýnýn deðdiði ve iþaret ettiði yerler onun mülkü sayýlýr, ona tapulanýrdý adeta. Kemal Aða, tarlalardan aldýðý mahsulleri Sekili Ofisine götürüp satardý. Kemal Aðadan arta kalan verimsiz, taþlýk, kayalýk tarlalarý da ancak aðanýn izniyle bazý köylüler ekip biçerdi. Köylüler, bu andak dikeni, devedikeni ve pýtraklar dolu birkaç evlek tarlayý ekip biçmek için ne çabalar sarf ederlerdi. Kemal Aða, elini dahi vurmadan bu tarlalardan pay alýr, ambarýna atardý. Buðday ambarlarý, köydeki aðaçlardan yapýlýrdý. En büyük ambar, Kemal Aðanýn ambarýydý. Köylüler, kendi ambarlarýna sadece kýþlýk yeygisini koyardý. O da çabucak biter, tükenirdi. Güzden, bu buðday ve arpalarý deðirmende öðüttürüp kýl harallara doldururlar ve kilerlerde saklarlardý. Arpa unundan zavar yaptýrýp öküzlere top yapar, yedirirlerdi. Kýþ mevsimi uzun sürerse köylüler, bu zavardan ekmek yapmak zorunda kalýrlardý. Arpa ekmeði çok kötü olurdu ama baþka çareleri de yoktu.

Kemal Aða, bölgenin en zenginiydi. Çevre köylerde de otorite saðlamýþtý. Sanki tanrýnýn yeryüzündeki yansýmasýydý. Sýnýrsýz yetkiye sahipti. Astýðý astýk kestiði kestikti. Her þey onun vicdanýna kalmýþtý ama vicdan ne gezerdi onda? Tarlalarýnda týrpancý, kalýççý (orakçý) çalýþtýrýr, sonra da hakkýnýn vermeden kovardý. Kimse, çalýþmak için onun kapýsýna gitmek istemezdi. Ancak korkudan, mecburen amelelik ve ýrgatlýk yaparlardý. Çoluk çocuðun bile hakký vardý aðada ama veren yoktu. Hiçbirisi karþýsýna geçip de: "Hakkýmý ver Kemal Aða!" diyemezdi. Hele bir desinler, baþlarýna geleceði Allah bile bilemezdi. Köylüler, þamar oðlaný gibi olmuþlardý. Aða, dövdüðünü döver, sevdiðini severdi. Aða kendilerine ne verirse ona razý olur, çeker giderlerdi. Kimi zamanlar, bir delilik edip aðanýn karþýsýna dikilenler de yok deðildi. Ancak onlarýn da akýbetlerini kimse bilmiyordu. Kim bilir hangi yýlanýn deliðine gömülmüþlerdi? Köylüler, aðadan korktuklarý kadar Allah'tan korkmazlardý. Allah, öbür dünyadaydý ve ne yazdýysa orada çekeceklerdi. Ama Kemal Aða bu dünyadaydý ve cezasý da peþindi.

Kemal Aða, iri yarý tam bir insan azmanýydý. Yaban domuzu gibi bir kafasý, kalýn ve gür kaþlarý, dana gözü gibi iri iri çakýr gözleri, kocaman kýllý kulaklarý vardý. Hele o kocaman burnundaki kýllar, yabani yemlik gibi sarkardý. Hafif sakallý yüzü de buruþ buruþtu. Þöyle bir baktý mý ortalýðý býçak gibi keserdi. Kimse yüzüne bakmaya cesaret edemezdi. Üzerine giydiði takým elbise, bir ayýnýn üstüne atýlmýþ çul çaput parçasý gibi dururdu. Yeleðinin cebindeki altýn kaplama köstekli saatini çýkarýp da baktýðý zaman gözleri týpký bir camýza benzerdi. Parmaðýndaki altýn yüzük ýþýl ýþýl parlardý. Belindeki eskimiþ tabanca kýlýfý hemen dikkat çekerdi çünkü köylüleri korkutup sindirmek için tabancasýný görünecek þekilde taþýrdý. Kayseri'den getirttiði iskarpinleri de boyasýzlýktan çatlamýþtý. Hem hödük hem de pis bir adamdý. Öyle pis ki çoðu zaman burnunu ceketinin koluna silerdi. Kocaman karný, kendisinden iki adým önde giderdi. Kemal Aðanýn atý da kendisi gibi iri yarýydý. Atýna binebilmek için konaðýnýn önündeki taþýn üstüne çýkar, çocuklarýnýn yardýmýyla binerdi. Köy odasýna ya da köy kahvesine geldiðinde de köylüler, hemen yerinden fýrlayýp atýn dizginlerinden tutar ve birkaçý birden yarýþ edercesine aðayý attan indirirlerdi. Kemal Aðanýn Arap atý, pek alýmlýydý. Gümüþ koþumlarýyla köyün içinde gider gelirdi. Çoðu zaman kuyruðunu topuz yaparlar, at, týpký mini etek giymiþ Ýstanbul kýzlarý gibi týkýr týkýr yürürdü. Köylü, aðanýn gelip gittiðini atýn nal seslerinden anlarlardý çünkü bir tek aðanýn atý vardý.

Kemal Aða, köy odasýna veya köy kahvesine geldiðinde her zamanki yerine oturur, köylüler de etrafýna toplanýr, yaðcýlýk yalakalýk ederlerdi. Aða, onlara hiç yüz vermezdi.. Gümüþ kaplý tütün tabakasýný çýkarýr, Ankara'dan getirttiði uçlu Sipahi sigarasýndan bir tane çýkarýr, acý kahvesiyle birlikte içerdi. Köylüler, yüz bulamayýnca yavaþ yavaþ yanýndan uzaklaþýr, aðayý kendi haline býrakýrlardý. Kemal aðanýn cebi, her zaman bir torba gibi köylülerden aldýðý senetlerle doluydu. Kahvesini yudumlarken senetleri çýkarýr, bir bir kontrol eder, tekrar cebine koyardý. Köylüler, "Ah þu senetleri, þunun elinden bir alabilsek." diye iç geçirirlerdi. Ancak korkak ve ikiyüzlüydü köylüler. Tosbaða gibi kafalarýný kabuklarýna çekerek yaþarlardý. Sabahtan akþama kadar aðanýn malýný, mülkünü, namusunu çekiþtirirler, aðayý görünce de hürmet etmekten, yaðcýlýk yalakalýk etmekten geri kalmazlardý. Aðanýn, hakkýný vermediði köylüleri bir meydana toplasan, küçük bir köy ederdi her hal. Köylüler, bir aðadan, bir de veremden çok korkarlardý. Aðanýn adýný bile duysalar esas duruþa geçerlerdi. Verem hastalýðý da yoksul hastalýðýydý. Kimi zaman muzip bir köylü, kahvede otururken birden ayaða kalkýp: "Hoþ geldin aðam! Sefalar getirdin. Buyur hele buyur!" der, herkes birden, alay komutaný teftiþe gelmiþ gibi hazýr ol vaziyetine geçerlerdi. Bunun bir yarenlik olduðunu anladýklarýnda da söver sayarlardý. Aðanýn adý, zemheri soðuðu gibiydi. Duyduklarýnda içlerini üþütüyor, titretiyordu. Çünkü aðanýn acýmasý yoktu. Birçok köylüyü böyle borçlandýrmýþ, sonra da evlerine, bostanlarýna el koymuþtu. Kimi köylüler de aðanýn þerrinden kurtulmak için Ankara'ya, Kýrýkkale'ye gidip yerleþmiþlerdi. Mallarýný koruyamýyor, hiç olmazsa canlarýný, namuslarýný korumak için köyü terk ediyorlardý. Yani aðayla dalaþmaktansa çalýyý dolaþmak daha evlaydý köylüler için.

Köylüler, ekmeklerinden aþlarýndan kestikleri üç beþ kuruþla çevredeki silah kaçakçýlarýndan, gizlice tabancalar aldýlar ama hiçbir zaman bunlarý Kemal Aðaya karþý kullanamadýlar. Zulüm bir poyraz gibi esiyor, baðýrlarýný yakýp kavuruyordu. Herkesin içinde aðaya karþý durmak vardý ama hiçbiri buna öncülük etmeye cesaret edemiyordu. Kemal Aða, zulmünü katmerleþerek sürdürüyordu çünkü kendisine hesap soracak hiç kimse ve makam yoktu. Herkes her iþi Allah'a havale etmiþ, mahþer gününü bekliyordu. Elbet Allah, bir gün bu zulümlerin hesabýný sorar, Kemal Aðayý kaynar kazanlarda yakardý. Köylüler de haklarýný, öbür dünyada alýrlardý. Allah-u Teala, kullarýna bu dünyada yardým etmiyor, sadece sað ve sol omuzlarýndaki günah ve sevap defterlerine birer çizik atýyordu. Köylülerin anasý aðlýyordu ama Kemal Aðanýn taþþaðýnda bile deðildi. Malýna mal, mülküne mülk katýyordu. Devletin ileri gelenleri arasýnda itibarý da vardý, gerisi umurunda deðildi.

Kaya dibi köyü, bin bir çeþit aðaçlarýyla, meyveleriyle, baðlarýyla, bostanlarýyla, kuþlarýyla, çiçekleriyle, böcekleriyle tam bir cennet mekanýydý. Hele o, asýrlýk ceviz aðaçlarý yok mu? Ceviz yemekten çocuklarýn elleri kýnalanmýþ gibi olurdu. Daðlardan, tepelerden þýrýl þýrýl akan soðuk sular her þeye bedeldi. Yaz aylarýnda, bostan tarlalarý bir baþka koku verirdi insanýn ruhuna. Sanki dünyanýn tüm nimetleri, güzel kokularý, renkleri burada toplanmýþ gibiydi. Ve bunlarýn tek sahibi, Kemal Aðaydý. Kayalarýnda keklikler öten, ormanlarýnda tavþanlar gezen ve daðlarýndan kekik, narpuz, paryavþan, üzerlik kokularý yayýlan bu güzelim Kaya dibi köyü, aðanýn elinde oyuncak olmuþ ve kýzlýðý bozulmuþ kýnalý bir genç kýz gibiydi. Kemal Aða, bir jandarma karakolu kurdurmuþtu Kayadibi'ne. Sýk sýk bir koyun leþi giderdi karakola. Aðaya karþý çýkmaya, hak aramaya kalkýþanlar, bu karakola çekilir ve eþek sudan gelinceye kadar dövülürdü. Aðanýn adamlarý, köy kahvesinde sudan bahanelerle hýr çýkarýr, sonra da köylüleri karakola çektirirlerdi. Ýyi bir dayaktan sonra aða, hiçbir þeyden haberi yokmuþ gibi karakola gelir, güya köylüleri kurtarýrdý. Danýþýklý bir dövüþtü bu. Kimi köylüler, karakolda falakaya yatýrýlýr, ayaklarý Ramazan davulu gibi oluncaya kadar dövülür ve evlerine salýnýverirdi. Köylüler, bu þiþlikleri indirmek için yeni kesilmiþ bir koyun veya keçi postu bulmaya çalýþýr, ayaklarýný bunlara sararlardý. Doktor yok, ilaç yok. Olsa da para yok. Kaðný ile Yerköy'e gitmek de bir ölüm zaten. Vesait yok, götürecek adam yok. Jandarma, köyü ve köylüyü korumak için deðil de aðayý korumak için kurulmuþtu. Köylülerin nesi vardý ki korunacak? Týpký Mayýs ayýnda kýrkým yapýlmýþ keçi gibi cýbýrdýlar. Mal yok, mülk yok. Nesini koruyacaktý ki jandarma? Devlet, aðaya karþý en küçük bir kýpýrtý olsa anýnda köye damlardý. Ama bir köylü öldürülse aylar sonra haber alýrdý. Bir de askere almak ve öþür toplamak için elini çabuk tutardý. Hizmette tosbaða gibi yavaþ davranan devlet, temsilcisi olan aðayý korumak için cemsellerle yüzlerce jandarma yýðardý köye. Aðanýn namusu ve itibarý, devletin namusu ve itibarýydý. Aða, devlet demekti.

Kemal aða, boðazýna düþkün olduðu kadar uçkuruna da düþkündü. Köyün içinde gün boyu, Arap atýyla rahvan gidip kýzlara, gelinlere göz dikerdi. Kocasý askerde olanlara dolanmayý pek severdi. Köyün erkekleri, köyün içinde hiç gezmezlerdi. Küçük bir köy olduðu için en ufak bir dedikodu gaz ocaðý gibi alevlenirdi. Ancak aðaya her yer serbestti. Çoðu zaman týrýs gider, atýn üstünde it titriyormuþ gibi zýngýrdardý. Köyün kadýnlarý, aðanýn yan baktýðýný görünce: "Boyu devrilesice namýs düþmaný! lrzý kýrýk! Senin hiç mi namýsýn, þerefin yok?" diye söylenerek avlulardan içeri girer, toplularýn (pencere) perdelerini sýký sýký kapatýrlardý. Aðanýn itine baksan namustu da kadýnlarýnki çaputtu sanki. Köylüler, içten içe býçak gibi bileniyorlardý ama bir türlü kesemiyorlardý. Çocuklar bile aðaya kin besleyerek büyüyorlardý. Gün olur harman olur da bu devir deðiþir miydi acaba? Kim bilir? Bakarsýn bir gün aðalar da zulümleri de kaybolur giderdi. Cumhuriyet rejiminde aða, bey, paþa, þeyh, þýh olmayacak demiþlerdi. Rüzgar ekenler, bir gün fýrtýna biçeceklerdi. Ýþ, o rüzgarýn yönünü deðiþtirmekti.

Kemal Aðanýn konaðý, bir gece kimliði belirsiz kiþilerce kurþun yaðmuruna tutuldu. Ancak aðaya birþey olmadý. Çünkü o geceyi ikinci avratýnýn yanýnda geçirmiþti. Kurþunlayanlar, bunu öðrendiklerinde çok üzüldüler. Kaya dibi jandarmasý, genç yaþlý demeden tüm köylüyü falakadan geçirdi ancak hiç kimse, "Ben yaptým" demedi. En çok üzerinde durulan kiþi, Camýz Bekir oldu. Yýllar önce Camýz Bekir'in kýzý Gülsüm'le Kemal Aðanýn adý çýkmýþ, kýz da namusu uðruna samanlýkta kendini asmýþtý. O zaman jandarma, bu olayýn üstünü hemen kapatmýþ, sýradan bir intihar olayýymýþ gibi geçiþtirmiþti. Oysa bu olayýn tek sorumlusu Kemal Aða idi. Kurþunlama olayýndan sonra onlarca resmi görevli, müdürler, kaymakamlar, valiler, kumandanlar, Kemal Aðaya geçmiþ olsun ziyaretine geldiler. Topu topu iki tabak, cam kýrýlmýþtý ama aðanýn malý, devletin malýydý. Bunun hesabý mutlaka sorulmalýydý. Kemal Aða, ziyaretine gelenleri, davarlar koyunlar keserek konaðýnda aðýrladý. Yedirdi, içirdi ve uðurladý. Günlerce bu olay üzerinde duruldu. Aða, devlet nezdindeki gücünü göstermek için her türlü çabayý sarf etti. Yerköy'den, Kayadibi karakoluna takviye kuvvet gönderildi. Günlerce, evlerde aramalar taramalar yapýldý. Evdeki dededen, atadan kalma kýlýçlara, kamalara bile el konuldu. Köylüler, adliyelere sevk edildiler. Ne gece, ne gündüz kahvehanelere gitmez oldular. Gündüzleri duvar diplerinde birikip konuþtuktan sonra erkenden evlerine döndüler. Çerçici kýlýðýna girmiþ gizli görevliler, köylülerden laf almaya ve kurþun sýkanlarý bulmaya çalýþýyordu. Köylüler bezdirilmek isteniyordu. Kimsenin aðzýný býçak açmýyordu. Kemal Aðanýn evinin kurþunlanmasý, halkta bir bilinç uyanmasýna neden oldu. Ancak bu bilinç ve kýpýrdanma, bir çakmak taþýnýn çýngýsý kadardý. Kavý tutuþturmaya yetmezdi. Daðlarý, ovalarý tutuþturacak bir ateþe ihtiyaç vardý. Kurþunlama olayý, jandarma ve aða üzerinde öyle bir etki yarattý ki Kemal Aða, yanýnda onlarca adamý olmadan evinden dýþarý çýkamaz oldu. Kemal Aða, köylülerin hakký olan ve kesimine izin verilen meþeleri kestirip odun olarak Yerköy'deki, Yozgat'taki devletin ileri gelenlerine gönderiyordu. Ayrýca gönderilen sütlerin, peynirlerin, yaðlarýn, ballarýn haddi hesabý yoktu. Kurbanlýk koyunlarýný bile Kemal Aða gönderiyordu. Elbette aða da korunup kollanacaktý. Ne de olsa yiyen aðýz utanýrdý.

Devir, Halk Parti devriydi. Tek parti iktidarý, ortalýðý kasýp kavuruyordu. Halk vergilerden, jandarmalardan býkmýþ usanmýþtý. Alýnan aðýr vergilerle köylülerin kaný, kene gibi emiliyordu. Tam bir diktatörlük devriydi. Oysa Milli Kurtuluþ Mücadelesinde bu halk, cephenin en önünde yer almýþ ve düþmaný denize dökmüþtü. Þimdi bunlar unutulmuþ, tüm yetki ve salahiyetler aðalara, beylere verilmiþti. Ballý börekli içki sofralarýnda hep aðalar, beyler, paþalar vardý. Fossuh Ýsmet, pembe köþkünde gününü gün ediyor, yiyip içiyordu. Köylünün içine çýkacak ne yüzü vardý, ne de cesareti. Oysa Mustafa Kemal Atatürk: "Köylü milletin efendisidir" demiþti. Efendilik þöyle dursun, artýk bir köleydi köylüler. Kurtuluþ Savaþý'nda düþmana karþý savaþanlar, þimdi cephenin gerisinde kalmýþlar, düþmandan kaçan, Osmanlý'nýn iti, kulu, köleleri de baþ tacý edilip devletin en iyi yerlerine getirilmiþlerdi. Cumhuriyet Devrimi, kýsa sürede karþý devrimci Osmalýlar'a kaptýrýlmýþ, Cumhuriyet çürümeye baþlamýþtý. Sözde, hilafet kaldýrýlmýþtý ama Osmanlý'nýn kýrýntýlarý, cumhuriyetçi kýlýðýnda, devletin her kademesinde görev baþýndaydýlar. Tek deðiþmeyen, ordu kademeleriydi. Fossuh Ýsmet Amerikan uþaðý olmuþ, demokrasi adý altýnda Cumhuriyet Devrimi çizgisinden iyice kopmuþtu. Zaten Halk Partisi de kazan gibi kaynýyordu. Yakýnda kazanýn dibi yanacaktý. Hem de öyle bir yanacaktý ki hiç kimse bu kazaný temizleyemeyecekti. Köyler bitten, sýtmadan, çekirgeden geçilmiyordu. Fossuh Ýsmet bunlarý bilmiyor muydu? Atatürk yaþasaydý bu Fossuh Ýsmet'i astýrmaz mýydý acaba? Ýsmet, devleti bir bit gibi yiyip bitiriyor, kimseler buna sesini çýkaramýyordu. Tek adamdý çünkü. Yedi düveli yenen Türk köylüsü bir, saðýr Ýsmet'le baþ edemiyordu. Yoksa bu cumhuriyet boþuna mý kurulmuþtu? Madem zulüm devam edecekti de neden Osmanlý yýkýlmýþtý? Bu halk, altýyüzelli yýl Osmanlý'nýn zulmünden erim erim erimemiþ miydi? Ne gerek vardý Osmanlý'yý yýkmaya öyleyse? Hani cumhuriyet, Mustafa Kemal'in dediði gibi kimsesizlerin kimsesi olacaktý? Neden aðalarýn þemsiyesi, kalkaný oldu bu cumhuriyet? Yoksullara, ezilmiþlere, kimsesizlere yer yok muydu cumhuriyetin kara treninde? Hani bir aðayla, beyle, paþayla bir köylü eþit olacaktý? Nerde kaldý o kara günlerde verilen namus, þeref sözleri? Ah Atatürk! Seni çok arayacaðýz. Neden bizi bu, kadir kýymet bilmez, Fossuh Ýsmet'in insafýna býrakýp da gittin? Bir gün olsun cephede savaþmamýþ birisinden Reisicumhur mu olur hiç? Nerede bizim namuslu, þerefli paþalarýmýz, kumandanlarýmýz? Cumhuriyet neden bu kadar çabuk eskidi? Köylerde bitler çoðalýp köylüleri it gibi yerken, aðalar da haþere gibi üreyip çoðalýyorlar. Türk köylüsü, daha doðrusu milletin efendisi, ne zaman bu asalaklardan kurtulacak? Asalak aðalara, beylere, sahte paþalara, ne zaman cumhuriyetin halkçý ilacý sýkýlacak ve bunlar yok edilecek? Cephelerde gazi olanlar, þehit düþenler, yitip gidenler hep köylü çocuklarýydý. Aðalarýn çocuklarýndan bir tanesi bile cepheye gitmemiþ, þehit, gazi olmamýþlardý. Çünkü para vererek cepheye gitmekten kurtulmuþlar veya daða çýkarak eþkýyayý desteklemiþler ve halký soymuþlardý. Mehmetçik, cephede düþmanla, açlýkla, kýtlýkla, bitle mücadele ederken aðalarýn, beylerin piçleri, evlerinde avratlarýnýn bacaklarýný havaya kaldýrýp zevki sefa yapmýþlardý.

En küçük aða, belki de Kaya dibi köyünün aðasýydý. Çukurova'da, Aydýn Ovasýnda, Amik Ovasý'nda, doðuda kim bilir daha nice aðalar vardý? Köylüler, hem yoksulluðun pençesinde, hem de aðalarýn pençesinde inim inim inliyor, bok böceði gibi eziliyor, yok oluyorlardý. Osmanlý'nýn bu güveleri, keneleri, aðaç kurtlarý, adaletli Cumhuriyeti için için yiyip bitiriyorlardý. Köylünün, sesini yansýtacak hiçbir þeyi yoktu. Köylünün tüm dünyasý evi, karasabaný ve avradýydý. Kendi kendisiyle ya da köylüsüyle duvar diplerinde konuþurdu ancak, kimse duymasýn diye çoðu zaman konuþmazdý bile. Köye yabancý birisi gelse Türk köylüsünün saðýr ve dilsiz olduðunu düþünürdü herhal. Zaten altýyüzelli yýl karanlýða ve yoksulluða mahkum edilen Türk köylüsü, þimdi de aðalara, beylere, soygunculara peþkeþ çekiliyordu. Aðalarýn hakimiyeti, milletin hakimiyetini silip süpürmüþtü. "Egemenlik Kayýtsýz Þartsýz Milletindir" diyen Atatürk, egemenliðin aðalarýn, beylerin, paþalarýn eline geçmiþ olduðunu bilseydi ne yapardý acaba? Gazi Paþa, bunlar için mi kahrolmuþ, hastalýklara tutulmuþ ve her þeye raðmen Cumhuriyeti kurmuþtu? Yazýk oluyordu bu güzel cumhuriyete ve Türk köylüsüne. Aðalar zulüm çarklarýný döndürürken Kayadibi köyünde de her þeye raðmen lanetli bir yaþam sürüp gidiyordu. Zulmün ve baskýnýn olduðu yerde isyan tohumlarý da içten içe yeþerecekti elbette. Gün olur, bu isyan tohumlarý meyvelerini verirdi. Bugün aðalarýn karþýsýnda el pençe divan duran köylüler, silahlarla Yunan'a, Fransýz'a, Rus'a, Ýngiliz'le, Yeni Zelandalýya, Avusturyalýya karþý koyduklarý gibi bir gün ellerinde oraklarla, týrpanlarla, çapalarla aðalara, beylere, paþalara da karþý koyarlardý belki.

Kaya dibi köylüleri, Kemal Aðanýn zulmü altýnda yaþamlarýný sürdürürken bir gün, köyün imamýnýn camiden okuduðu selaya kulak verdiler. Ýmam, sanki sala okumuyor, inliyordu. Köylüler, kimin öldüðünü merak edip kapýlara, toplulara çýktýlar. Mart ayýydý ve zemheri soðuðu vardý. Sabýrsýzlýkla imamý dinlemeye koyuldular. Köyün imamý, Kemal Aðanýn has adamýydý. Köylüler, bu adamýn arkasýnda kýldýklarý namazýn mubah olmayacaðýna inanýr ama mecburen kýlarlardý. Cuma hutbelerinde, aðanýn malýný ve canýný koruyucu sözleri, Ýslam'ýn felsefesine bandýrýp söylerdi. Allah'ýn ve peygamberin emirlerini Kuran'ýn gereklerini aðanýn menfaatlerine uygun olarak okur ve yorumlardý. Ýmam da en az aða kadar besiliydi. Eti yenecek olsa, bir köye yetecek kadar et çýkardý imamdan. Sömürü çarkýnýn döndürücülerinden birisiydi imam. Bu imamlar olmasa, jandarma olmasa aðalar nasýl sömürürdü halký? Ýmam, minarenin þerefesinde aðýt söyler gibi okuyordu salayý. Defalarca okudu, okudu. Belli ki bir zengin ölmüþtü. Bir gariban ölse imam, dilinin ucuyla yalandan bir sela verir, iner giderdi. Ama þimdi büyük bir acýyla uzun uzun ve döne döne okuyordu. Nihayet bitirdi ve: "Köyümüzün muhterem aðasý Kemal Aða, bu sabah Hakkýn rahmetine kavuþmuþtur." dedi. Birkaç kez tekrarladýktan sonra iki büklüm olmuþ bir vaziyette minarenin þerefesinden aþaðýya indi. Köylüler, duyduklarýna inanamadýlar. Sevindiler ama aðanýn geberip gebermediðinden iyice emin olmak istiyorlardý. Herkes soluðu Kemal Aðanýn konaðýnda aldý. Kemal Aðanýn öldüðünü, birinci dereceden akrabalarýndan da duydular ama hala inanmayanlar vardý. Kimi içinden: "Ya yalandan ölüp de bizi denemeye kalktýysa?" diyordu. Kimi de: "Bu deyyusu yerin yedi kat dibine gömüp üstüne de çimento atmak lazým. Bir daha kalkamasýn." diyordu. Tüm köylülerin içinde, ýrmak suyu gibi gizli bir sevinç dolaþmaya baþladý. Bugün bayram arifesiydi onlar için. Aðanýn altý karýsýyla, adamlarýnýn karýlarý evin önünde toplanmýþ, aðlaþýyorlardý. Köylüler, onlara öyle kýzýyorlardý ki yine içlerinden: "Fýþkýlar! Az altýna yatmadýnýz aðanýzýn. Aðlayýn, aðlayýn. Kýçýnýzý yýrtana kadar aðlayýn." diyorlardý. Köylüler, her zaman olduðu gibi sessizliklerini ve içten konuþmalarýný sürdürdüler. Ne olur, ne olmazdý. Aðanýn her yerde iti, yalakasý, dazgiri vardý. Herkes aðanýn neden öldüðünü merak etmeye baþladý. Aðanýn adamlarý, ölüm nedenini saklasalar da kulaktan kulaða duyuldu. Aða, gece boyunca Ankara'dan gelen misafirleriyle yiyip içip eðlenmiþti. Ýçkiyi fazla kaçýrýnca kalp krizi geçirmiþ ve yýðýlýp kalmýþtý. Aða, atmýþ beþ yaþýndaydý ama daha genç ve saðlýklý görünürdü.

Konaðýn önüne kara kazanlar kurulup kaynatýlmaya baþlandý. Ýnanamayanlar, kara kazanlarý görünce iyice inandýlar artýk. Caminin önünde de birkaç kiþi, salacayý tutup avlunun dýþýna çýkardýlar. Ýmam, yastaydý. Aða ölmüþ, imamýn iþi de bitmiþti. Ne olacaktý bakalým? Bekleyip görmek gerekiyordu. Bu arada Çörtük Rasim de selayý duymuþ, aðanýn konaðýna gelmiþti. Evin içine girip aðanýn ölüsüne bakmak istedi ancak aðanýn adamlarý ve oðullarý, onu içeri almadýlar. Çörtük Rasim, Kemal Aðadan çok korkardý. Onu görünce þeytan görmüþ gibi olur, uzak dururdu. Aðanýn vesikalýk fotoðrafýný bile görse korkardý. Hiçbir zaman yakýnýnda olmamýþtý çünkü aðadan, görebileceði kadar zarar görmüþtü. Rasim, armudun çöpü kadar ince ve zayýf olduðu için herkes ona, "Çörtük Rasim" diyordu. Rasim, yoksulluktan iplik gibiydi. Çocukken anasý: "Oðlum. Poyraz çýktýðýnda dýþarda durma. Alýr götürür seni." dermiþ Rasim'e. Köylüler, cenaze evinin önünde sýralanmýþlardý, nasýl yaþadýklarý, giydikleri kýrk yamalýklý þalvarlardan belliydi. Kör Süleyman'ýn oðlu Kara Hasan, aðaya acýmaya baþladý. Ne de olsa artýk hak dünyaya gidiyordu. Oysa bu dünyada anasýný aðlatmadýðý adam, ýrzýna göz koymadýðý kadýn býrakmamýþtý. Köylüler, hep böyle duygusal, yufka yürekli, kaderci ve korkak olurlardý zaten. Her þeyi güçlüden beklerler, her hesabý Allah'a býrakýrlardý. Birinin baþýna kötü birþey gelince de: "Bak. Ben demedim mi, yüce Allah'ým bunun hesabýný sorar diye?" der, iþin içinden sýyrýlýverirlerdi. Kemal Aða, Kara Hasan'ýn bostan tarlasýný da almýþtý elinden. Ama þimdi ölmüþtü ve helalleþmek gerekiyordu. Aða, kimseyle helalleþemeden göçüp gitti diye içi burkulmuþtu kimi köylülerin.

Kýþ, acýmasýzca þiddetini sürdürüyordu. Köylüler ayazdan korunmak için baþlarýný, yüzlerini sarmýþlardý. Ölüye saygýsýzlýk olur diye ellerini ceplerine sokamýyorlardý. Havuç gibi olmuþ ellerini ovuþturup ara sýra ceplerine sokuyorlar, sonra hemen çýkarýyorlardý. Kimileri kaynayan kazanlarýn etrafýnda halkalar oluþturmuþ, ýsýnmaya çalýþýyorlardý. Gümüþ Daðý'nýn tepesi karlar ve sislerle kaplýydý. Dað, sanki köylülere gülümsüyor, bir þeyleri haber veriyordu. Köylüler üþüdükçe: "Ulan. Bu dürzü de ölecek zamaný buldu. Bula bula itin kuyruðunun donduðu Mart ayýný mý buldun? Yaz günü ölseydin de biz de rahat etseydik olmaz mýydý?" diye söyleniyorlardý mutlaka içlerinden. Köylüler, hiçbir zaman aðanýn karþýsýnda konuþmaya cesaret edemezlerdi. Kurtuluþ Savaþý'na katýlmýþ olanlar: "Ulan, bir daha savaþ çýksa gidenin anasýný avradýný s...yim. Biz savaþýyoruz, aðalar sefasýný sürüyor." diye isyan ederlerdi. Bir daha savaþ çýksa ve ellerine bir silah geçse önce Kemal Aðayý vurup geberteceklerdi. Ama o da kýþýn ortasýnda rakýdan geberip gitmiþti. Köylüler, Osmanlý'da ümmet, Cumhuriyette köle yapýlmýþlardý. Padiþah gitmiþ, yerine Fossuh Ýsmet gelmiþti. Kaderleri hiç deðiþmemiþti.

Kemal Aðanýn öldüðü, çevre köylere de duyurulmuþtu. Atlarla, eþeklerle, kaðnýlarla köylüler gelmeye baþladýlar. Gelenler konaða buyur ediliyor ancak Kaya dibi köylülerinin çoðu dýþarýda bekletiliyordu. Çevre köylerden gelenler, kendi aralarýnda konuþuyorlardý. Kimileri: "Bu dünya yalan dünya. Daha dün gördük aðayý. Dað gibi adamdý. Ne oldu da birden balta yemiþ çam aðacý gibi devriliverdi? Anlamadýk." diyerek aðanýn ölüm nedenini anlamaya çalýþýyorlardý. Ancak aðanýn adamlarý ve oðullarý, hiçbirþey söylemiyor, sadece baþlarýný sallayarak geçiþtiriyorlardý. Misafirler: "Allah rahmet eylesin. Yattýðý yer nur olsun. Eyi adamdý vallahi. Daðda, taþta, ovada, kurda kuþa iyiliði oldu. Yemeðini yemeyen, suyunu içmeyen yoktur. Allah, mekanýný cennet eylesin. Devlet bir dediðini iki etmez, sözünü dinlerdi. Sözü býçak gibi keskindi. Kapýsýndan aðalar, beyler, paþalar, fakir fukara eksik olmazdý. Namýslý, þerefli adamdý. Böylesi az bulunur. Köyümüz aðasýz, baþsýz kaldý. Yazýk oldu vallahi Kemal Aðaya." diye konuþuyorlar, Kemal Aðayý öve öve bitiremiyorlardý. Bu övgülere Kayadibi köylüleri, içlerinden sövüp sayýyorlardý. Ýçlerinden birisi, övgü yaðdýran köylülere dimdik bakýp içinden "Avradýný s..timin adamlarý! Sizin köyün otlaðýna el koyup da davarlarýnýzý, mallarýnýzý acýndan öldürmedi mi? Bir gýdým ota muhtaç etmedi mi? Parayý alýncaya kadar mallarýnýzý otlaða koydu mu? Otlak için az mý candarma dayaðý yediniz? Yaðmurlar yaðdý, yarýklar kapandý. Aða ölünce herþeyi unuttunuz." diyordu. Kemal Aða, Poyraz, Zencir, Çayköy gibi çevre köylere, Kayadibi'nin yakýnýndaki otlaðý vermemiþ, birçok köylünün, hayvanlarýný satmasýna neden olmuþtu. Ne kadar da unutkandýlar? Çoluðunun çocuðunun rýzkýný kesen aða, bugün öldü diye her þeyi unutmak bu kadar kolay mýydý? Köylüler böyleydi iþte. Sabun gibi kaygan ve ikiyüzlüydüler. Tarih boyunca, kim güçlüyse, kim ezerse hep ondan yana olmuþlardýr.

Kemal Aða, saðlýðýnda bolca yer, içerdi. Uçkuruna düþkün olduðu kadar boðazýna da düþkündü. Nikâhsýz altý tane karýsý vardý. Her gün onlara gidip gelirken balla, etle beslerdi kendisini. Bir oturuþta bir kuzuyu yer, rakýsýný içerdi. Soba borusu gibi boðazýndan, ne atsan öðütür geçerdi. Yaban domuzu kadar çevik ve güçlü, canavar kadar acýmasýz, ejderha kadar korkunçtu. Davar iti gibi yer, içerdi. Cebinde çerez taþýr, bir de çoluk çocuða karþý arsýzca yerdi. Diþleri, týpký bindiði Arap atýnýn diþleri gibi kocamandý. Aðzý hiç boþ durmaz, döven gibi öðütürdü.

Ýmam, konaða gelip mezarlýkta bir çukur kazdýrmalarý için aðanýn oðullarýna talimat verdikten sonra aðanýn odasýna geçti. Elindeki bezi okuyup üfleyip aðanýn at kafasý gibi kafasýna baðladý. Çenesini zorla kapattý. Aðzý leþ gibi raký kokuyordu. Ýmam, aðanýn her gün içtiðini biliyordu zaten. Kimseye de bunu söyleyecek deðildi. Kolonya þiþesini açýp aðanýn yüzüne kolonya sürdü. Raký kokusu yine vardý. Olanca kolonyayý üstüne serpti, bitirdi. Odadan çýkmadan önce eksik bir þey var mý diye þöyle bir etrafa baktý. Yoktu. Kapýyý çekip çýktý. Konak epeyce kalabalýk olmuþtu. Misafirler, aðanýn odasýna da alýnmaya baþlandý. Dýþarýdan jeep sesleri duyulunca herkes toplulara çýkýp baktýlar. Gelenler, üst düzeyde görevli kiþilerdi. Aðanýn adamlarý ve oðullarý, koþarak gidip karþýladýlar. Kayadibi köylüleri, üzgünmüþ gibi yüzlerini asýyorlar, açýk vermemeye çalýþýyorlardý. Ne de olsa kendi köyleriydi. "Aðanýn ölümüne sevinmiþler" dedirtmek istemezlerdi. Gelenlerin yüzleri de zaten her zaman asýk olduðundan, üzüldüklerini veya sevindiklerini anlamak mümkün deðildi. Mahpushane duvarý gibiydi gelenlerin suratlarý. Peþ peþe onlarca jeep geldi ve konaðýn önü doldu.

Ýmam, kazanlarýn kurulduðu yere halýlar astýrýp cenazenin yýkanacaðý yeri kapattýrdý. Herþey hazýr olunca sekiz-on kiþi, cenazeyi bir kilimin içine koyup kaldýrdýlar. Aða o kadar aðýrdý ki kaldýrmakta zorlandýlar. Hemen birkaç kiþi daha yetiþip tuttular ve aþaðýya indirdiler. Yýkanacaðý yere koyduktan sonra herkes çekildi ve halýlarýn dýþýnda bir halka oluþturdular. Cenazenin baþýnda bir imam, bir de aðanýn adamlarýndan birisi kaldý. Ýmam, cenazeyi yýkamaya baþladý. Sýcak suyu dökünce rakýnýn kokusu etrafa yayýlýr diye elini çabuk tuttu ve suyu serpip iþi bitirdi. Çenesini ve ayak parmaklarýný tekrar baðlayýp kefenledi. Kapalý yerden çýkýp köylüleri çaðýrdý. Hep birlikte ölüyü salacanýn içine koydular. Yeþil bir seccadeyi de özenle üstüne örttüler. Köylüler, aðanýn defin iþlemlerini bir an önce bitirip evlerine gitmek istiyorlardý ancak imam, daha kalabalýk olsun diye bekliyordu. Ne kadar kalabalýk olursa aðasýnýn namýna o kadar sevinecekti. Ne de olsa yýllarca Kemal Aðadan beslenmiþti. Aða, az mý bað, bahçe, bostan sahibi etmiþti kendisini? Son görevini iyi yapmalýydý. Köylerde adetti, ölen kiþinin, altý-üstü diye mal varlýðý hesaplanýr, ona göre bir ücret belirlenir, imama verilirdi. Ýmamlar, böyle yaðlý ballý bir cenaze bulduklarýnda bayram ederlerdi. Yoksa aldýklarý paranýn lafý bile edilmezdi. Yoksul birisi öldüðünde, para çýkmaz diye pek sevinmezlerdi. Zengin, yaðlý kaz gibiydi imamlar için. Bu ücretin alýnmasýnýn dinen yasak ve günah olduðunu bile bile alýrlardý. Hem de pazarlýk yapa yapa.

Soðuk hava, insanlarýn ellerini, yüzlerini ustura gibi kesiyordu. Ýmam, cenazenin baþýna geçip duasýný okudu. Dua bitince herkes, salacanýn ucundan tutmak için adeta yarýþ ettiler. Salacayý omuzlayýp hýzlý hýzlý, mezarlýða doðru yürümeye baþladýlar. Soðuktan, sýk sýk ellerini deðiþtirmek zorunda kalýyorlardý. Kayadibi köylüleri ne çileler çekmiþlerdi. Bu ayaz, onlarýn yanýnda hiç kalýrdý. Yeter ki þu dürzünün topraða girdiðini bir görsünlerdi. Zulümden kurtulacak, yeniden doðmuþ gibi olacaklardý. Kemal Aðanýn yerini alacak olan büyük oðlu Yaþar, ne kadar iyi olacaktý? Bunu hiç düþünen yoktu o anda. Köy mezarlýðýna geldiklerinde salacayý, kazýlan çukurun yanýna dikkatlice indirdiler. Sanki salacanýn içinde bir gül demeti vardý da sarsýlýrsa yapraklarý dökülecekti. Oysa aða, bir andak dikeni, bir sarýdiken kadar acýtýrdý battýðýnda. Kayadibi köylülerinden biri, bu yaðcý ve yalaka misafirleri, dikkatle izlerken içinden: "Deveye diken, insanoðluna s....ken yarar!" diyerek kýzýyordu. Kemal Aða, ölmeden önce mezar yerini duvarla çevirttirmiþ, mezar taþlarýný bile hazýrlatmýþtý. Aðanýn oðullarý, mezarýn yan taþlarýný getirip çukurun yaný baþýna koymuþlardý. Mermer taþlar, köylülerin hemen dikkatini çekti. Birisi içinden: "Bu adam ermiþ mi yoksa? Öleceðini bilmiþ de taþlarýný bile yaptýrmýþ. Günahýný mý alýyoruz yoksa aðanýn?" diye düþündü. Mezarlýktaki diðer mezarlarýn yerleri daðdan, tepeden getirilmiþ ince uzun taþlarla belirlenmiþti. Kemal Aðanýn hem yeri ayrý, hem de mezar taþlarý özel yapýlmýþtý. Ýmam, cemaate þöyle bir baktýktan sonra ince ince dua okumaya baþladý. Her duadan sonra cemaat, uzun bir, "Amiiiin!" çekiyordu. Ayazdan, elleri yüzleri donmuþtu. Bir ara hava güneþe çalar gibi olduysa da yine kesiyordu yüzleri. Yabancý misafirler tir tir titremeye baþladýlar. Herkes sabýrsýzlýkla bitmesini beklerken imam, uzattýkça uzatýyordu dualarý. Çok okuyunca aða dirilecekti sanki... Mezara gelmeleri dinen yasak olan kadýnlar, konakta kalmýþlardý. Aðanýn karýlarý arasýnda miras kavgasý baþlamýþtý bile. Aðanýn üstünden çýkan yüzük, saat, cüzdan ve diðer kýymetli eþyalarý talan ediyorlardý. Aðanýn, altý karýsýndan sayýsýz çocuðu vardý. Aða, adlarýný bile bilmez, hepsine de, "Gel buraya göbel , git buraya göbel" diye seslenirdi. Aðanýn malý mülkü þimdi paylaþýlacaktý. Sahip olduðu mallarýn hiçbirisi helal deðildi. Köylülerin emeðiyle ve zorla edinmiþti bu mallarý... Mezarlýktaki kalabalýk, kuru bir kalabalýktý. Birçoðu, kurtulduklarý için gizli bir sevinç duyuyordu. Çok az bir kýsmý da aðadan menfaat saðladýklarý için üzülüyorlardý. Altýn yumurtlayan tavuklarý gebermiþti. Þimdi yeni bir tavuk ya da kaz bulmalarý gerekecekti. Acaba aðanýn oðullarý kendileriyle iyi geçinecekler miydi? Sadece bunu düþünüyorlardý. En önde duran vali ve kaymakamýn, soðuktan burunlarý ve kulaklarý kýpkýrmýzý olmuþtu. Ýmam bir an önce duayý bitirse diye kaþýna gözüne bakýyorlardý. Hatta kýsa kesmesi için iþaret edeceklerdi ama imam, baþýný almýþ daðlara çýkmýþtý. Uçuyordu sanki. Aðasýnýn günahlarýný affettirmeye çalýþýr gibi okudukça okuyordu. Aðadan ve adamlarýndan her türlü kötülüðü görenler, dayak yiyenler tekmil mezarlýktaydý. Sadece Camýz Bekir ve akrabalarý, namus davasýndan dolayý gelmemiþlerdi. Çörtük Rasim, cenaze törenini baþtan beri sessizce izliyordu. Ne salacanýn ucundan tutmuþ, ne de bir yardýmda bulunmuþtu. Bir kýyýdan seyrediyordu olanlarý. Soluðunu zor tutuyordu. Ayaz iliðine iþlemiþti yoksulluk gibi. Çörtük Rasim'e kalsa cenazenin baþýnda davul zurna çaldýrýp fidayda oynayacaktý ama itin ölüsü de leþi de deðerliydi iþte. Hem köylüler böyle bir þeye asla izin vermezlerdi. Þu gözü çýkasýca töreler, inançlar yok mu? Her türlü kural ve kanun da yoksullarýn uymasý için konulmuþ tu nedense? Zenginler için hiç böyle katý kurallar yoktu. Kayadibi köylüleri, Kemal Aða öldüðü için gizli bir sevinç duyuyorlardý ama bir aðanýn ölmesiyle aðalýk sisteminin sona ermeyeceðini düþünemiyorlardý.

Ýmam, nihayet dualarýný bitirdikten sonra cemaate dönüp yüksek sesle: "Ey cemaat-i Müslimin! Rahmetli Kemal Aðayý nasýl bilirdiniz?" diye sordu. Herkes Kemal Aðanýn nasýl biri olduðunu iyi biliyordu ama artýk hak dünyaya gidiyordu. Sorgusu suali orada yapýlýr, cezalandýrýlýrdý. Þimdi bir an önce gömüp acele evlerine gitmek istiyorlardý ve: "Eyi bilirdik! Eyi bilirdik!" dediler. Ýmam, tekrar sordu, ayný cevabý aldý. Tekrar sordu, yine ayný cevabý aldý. Sonra: "Hakkýnýzý helal ediyor musunuz?" diye sordu. Herkes topluca: "Helal olsun! Helal olsun!" derken Çörtük Rasim, durduðu yerden bir adým öne çýkýp: "Ben etmiyom hoca efendi! Benim rahmetlide hakkým var. Gömmeyin! Hakkýmý isti yom." dedi. Rasim, bunlarý nasýl söyleyebildiðini bilmiyordu. Birden bayýlýp düþecek gibi oldu. Ýçinden dualar ederek cesaretini ve gücünü tekrar topladý. Herkes þaþkýnlýktan aðýzlarý açýk Rasim'e bakýyorlardý. Bir þok yaþanýyordu mezarlýkta. Rasim bunlarý gerçekten söylemiþ miydi? Rasim, kendisine dikilen gözlere bakýp: "Cýlgadaki on dönüm tarlamý aða, zorla elimden aldý. Tarlamý geri istiyom!" dedi. Cemaatten bir uðultu koptu. Aðanýn adamlarý, Rasim'in üstüne yürümüþ döveceklerdi ama hemen araya girenler oldu ve engel oldular. Aðanýn oðullarý, Rasim'e öyle bir bakýyorlardý ki bakýþlarýyla delik deþik ediyorlardý mermi gibi. Kayadibi köylüleri için için gülerken misafir köylüler: "Cenazede hak istemek de ne bok yemek oluyor? Görülmüþ þey deðil!" diyerek homurdanýyorlardý. Ortalýk zaten buza kesmiþken bir de Çörtük Rasim'in estirdiði fýrtýnayla iyice donmuþtu. Aðanýn cenazesi ortada kalakaldý. Herkes cenazeyi unutmuþ, Çörtük Rasim'in yediði haltý konuþuyordu. Sonra vali, kaymakam devreye girdi ve Çörtük Rasim'i yanlarýna çaðýrdýlar. Vali: "Adýn ne senin hemþerim?" diye sordu. Çörtük Rasim: "Rasim, vali beyim." diye cevap verdi. Vali: "Þimdi sýrasý mý bu meselenin? Cenaze var ortada." dedi. Çörtük Rasim: "Tam sýrasý vali beyim. Rahmetlik hak dünyaya gidiyor. Ben hakkýmý istiyom. Bu tarla benim malým mý, sorun herkese. Aða benim elimden zorla aldý. Çoluk çocuðum periþan. Bebeler, yiyecek bir çatlar dane bulamýyorlar. Ben hakkýmý helal etmiyom aðama. Eðer tarlamý geri verirlerse helalleþirim." diyerek direndi. Rasim, buz gibi olmuþ, yüzü kýzarmýþtý. Biraz da mahcup olmuþtu ama ne yapsýn? Aða topraða gömülünce herþey bitecekti. Vali, köylülere dönüp: "Doðru mu bu tarla meselesi?" diye sordu. Köylüler, doðru der gibi baþlarýný öne eðdiler. Ýmam, meseleyi bir an önce kapatmak ister gibi bir daha sordu Rasim'e. Çörtük, cenazeyi gömdürmemeye karalýydý. Madem ki baþlamýþtý, sonunu getirmeliydi. Zaten kendisi ölmüþ de aðlayaný yoktu. Hiç olmazsa bebelerin karýnlarý, burunlarý doysundu. Çörtük: "Ben kesinlikle hakkýmý helal etmem. Gömdürmem cenazeyi hoca efendi." dedi. Vali, kaymakam, jandarma komutaný aralarýnda konuþuyorlardý. Kayadibi köylüleri: "Bizim Çörtük ne yaman adammýþ da biz bilmiyormuþuz." diye hayranlýk duymaya baþlamýþlardý. Ýþler iyice kýzýþmýþ, ortalýk iyice karýþmýþtý. Kemal Aðanýn büyük oðlu Yaþar, ortaya çýkýp: "Sayýn valim. Madem Rasim Efendinin babamda hakký varmýþ, biz hakkýný vereceðiz. Hepinizin huzurunda ben, Rasim Efendinin on dönüm tarlasýný baðýþlýyorum. Bizden yana helal olsun. Müsait bir zamanda tapusunu da vereceðim. Söz veriyorum. Þimdi müsaade ederseniz, cenazemizi gömmek istiyoruz." dedi. Ortalýk birden ýsýndý. Çörtük Rasim, yýlan gibi boynunu uzatýp hakkýný almýþtý. Köylüler içlerinden: "Tarlamýzý, baðýmýzý biz de mi istesek acaba?" diye düþündüler ama Çörtük kadar cesaretli olamadýlar. Tosbaða gibi kabuklarýna çekilip sustular. Köylüler, Yaþar'ýn bu olgun davranýþý karþýsýnda þaþýrýp kaldýlar. Gidip Çörtük'ü iyi bir dövseler miydi? Yoksa eðilip elini mi öpselerdi? "Helal olsun Çörtük'e." demekten kendilerini alamadýlar. Ýmam, Çörtük'e dönüp tekrar: "Hakkýný helal ediyor musun Rasim Efendi?" diye sordu. Çörtük Rasim: "Helal ediyom hocam. Allah rahmet eylesin. Gömün." dedi ama içi bir türlü helal etmiyordu. Cenaze, salacadan alýnýp yavaþça buz tutmuþ çukura indirildi. Çörtük, cenazeye bakarken içinden: "Malýmýza, canýmýza, ýrzýmýza göz koydun. Hepimize zulmettin. Allah da öbür dünyada sana çektirir inþallah." diyordu. Yaðcý köylüler, elleri gökyüzüne deðercesine dua ederken Kayadibi köylüleri: "Biz baþ edemedik. Sana havale ediyoruz büyük Allah'ým. Cehenneminde en iyi yeri ayýr buna. Senin adaletine güveniyoruz." der gibiydiler. Örgütlenip de aðalara, zulümlerine karþý koyamayan köylülerin en büyük özelliði, her þeyi Allah'a havale etmekti zaten. Cenaze töreninde olup bitenler kimilerini üzmüþ, kimilerini sevindirmiþti. Çörtük Rasim'in sayesinde Kemal Aðanýn haksýzlýðý ve zulmü tescillenmiþti. Ama herkes tepkisini dýþa vurma cesaretini gösterememiþti. Ne de olsa it leþi deðil, aða ölüsüydü bu. Herkes sevincini içine gömmüþtü. Aðanýn çocuklarý, kýzgýnlýktan diþlerini sýkýyor, dudaklarýnýn içini ýsýrýyorlardý. Bu boklu Çörtük'ü yeryüzünden silmek, yok etmek farz olmuþtu kendilerine. Düþündükçe: "Seni cýbýr! Ulan, sen kim oluyorsun da hak istiyorsun aðadan? Hem cenazede, hem de yabancýlarýn içinde!" diyorlar, nasýl öldüreceklerini, nasýl parça parça edip de itlere yedireceklerini bilemiyorlardý. Neredeyse babalarýný kaldýrýp diri diri Rasim'i gömeceklerdi topraða.

Cenaze gömüldükten sonra Yerköy kaymakamý, Rasim'in yanýna geldi ve: "Rasim Efendi, seni Yerköy'e bekliyorum. Bir çayýmý iç, konuþalým. Senin bu meseleyi de halledelim." dedi. Rasim, kaymakamýn eline sarýlýp öpmek istedi ancak kaymakam elini vermedi. Kaymakama: "Sað olun efendim. Sað olun. Allah razý olsun." derken ocakta dövülen bir demir parçasý gibi kýpkýrmýzý olmuþtu. Çörtük, kaymakamýn gerçekten mi yoksa yalandan mý bu sözleri söylediðini bilemedi. Baþýndaki yaðlý kasketi çýkarýp saygýyla kaymakamý selamladý. Kel baþý, bir kabak gibi ortaya çýktý. Korkudan ve heyecandan terlemiþti. Soðuk havanýn etkisiyle kafasýndan buhar gibi bir þeyler çýktý. Eliyle kafasýný silip elini de pantolonuna siliverdi hemen. Cenazeye gelenlerin bir kýsmý, hemen ayrýlýp gittiler. Çevre köylerden gelenler de aðanýn konaðýna gidip oturdular. Jeeplerle gelenler de cenaze sahiplerine baþ saðlýðý diledikten sonra yine jeeplerine binip gittiler. Konaðýn içi ana baba günü oldu. Tartýþmalar, küfürler birbirine girdi ki sanki tüm köylüler kavga ediyordu. Köylüler, yapýlarý gereði hep böyle kavga eder gibi konuþurlardý zaten. Cenaze evinde, Çörtük Rasim anýnda yargýlandý ve gýyabýnda idama mahkum edildi. Aðanýn ne çok seveni varmýþ meðer? Daha dün aðaya ana avrat sövenler, bugün aðayý savunur olmuþlardý. Ne cesaretle böyle bir günde hak isteyebilirdi Çörtük? Aðaya hakaretti bu.

Kaya dibi köyü, bugün tarihinde bir ilki yaþýyordu. Birçok köylü, hala inanamýyordu buna. Çörtük Rasim'in heykeli dikilmeliydi köye. Gizli gizli Rasim'in evine gidip cesaretini kutladýlar ama Rasim, buna hiç sevinemedi. Sonunun iyi olmayacaðýný biliyordu. Köylüler teselli ettilerse de bir türlü rahatlayamadý. Çörtük'ün karýsý, kocasýnýn bu davranýþýna çok üzülmüþ ve: "On dönüm tarla için çoluk çocuðun hayatýný, itlerin önüne attýn." demiþti. Çörtük, yaptýðýna piþman olmuþtu ama bebeleri düþününce: "Ýyi yaptým!" diyordu. Kendisine birþey yapsalar bile bebelerin karný doyacak, çýplak gezmeyeceklerdi. Kayadibi'nde ve çevre köylerde, günlerce Rasim konuþuldu. Yerköy'e, Yozgat'a, Çiçekdaðý'na kadar namý yürümüþtü Rasim'in. Hatta Yozgat'taki yerel gazetelerden birisi, küçük bir haber bile geçmiþti. Çörtük Rasim, günlerce evden dýþarý çýkmadý. Karýsýnýn, meþe odununda piþirdiði o, çok sevdiði bulama çorbasýný bile içemeden aðzýnýn üstünde yattý durdu. Derin derin düþüncelere dalýp aniden silkinip kalkýyordu. Geceleri ayakyoluna çýkmaya korkuyordu. Her an birileri tepesine çöküp, bir çuvala koyup götüreceklermiþ gibi geliyordu ona. Çýt sesinden bile tedirgin oluyor, çok korkuyordu. Mart ayýnda, Çörtük'ün içi demirci ocaðý gibi kor ateþler içinde yanýyordu. Gövdesi Kayadibi'nde, ruhu baþka evrenlerde geziyordu sanki. "Ne yaptým ben?! Ne yaptým?!" diyordu kimselere duyurmadan.

Aradan kýrk gün geçmiþ, aðanýn kýrk yemeði veriliyordu. Çörtük Rasim, olayýn etkisinden biraz kurtulmuþ, rahatlamýþtý. Aðanýn kýrk yemeðine gidip Fatihalar okudu. Aðanýn oðullarý, Çörtük'ü görünce þaþýrdýlar ama bozuntuya vermediler. Çörtük'ü, konaðýn baþköþesinde aðalarla, beylerle birlikte aðýrladýlar. Aradan birkaç gün geçtikten sonra Kemal Aðanýn halefi Yaþar, yanýnda birkaç köylüyle birlikte Çörtük Rasim'i evinde ziyaret etti. Uzun uzun sohbet ettikten sonra birlikte Yerköy'e gidip tapu iþini halletmeye karar verdiler. Bu ziyaretten sonra Çörtük Rasim, iyice rahatladý. Kötü bir niyetleri olsa ayaðýna kadar gelip de konuþmazlardý. Çörtük kazanmýþtý herhal. Yaþar, Çörtük Rasim'i kendi jeepine aldý, diðer köylüler de bindiler ve hep birlikte Yerköy'e, tapu dairesine gittiler. Yaþar, on dönümlük tarlasýnýn tapusunu Çörtük Rasim'in üstüne yýktýrdý. Tapuyu aldýktan sonra kaymakamýn yanýna gidip gösterdiler. Kaymakam, bu olaya çok sevinmiþ görünüyordu. Çörtük Rasim, sevincinden kaymakamýn ve Yaþar'ýn ellerini öptü. Kaymakamýn birer çayýný içtikten sonra tekrar yola koyuldular. Çörtük Rasim, cebindeki tapuya dokunup duruyordu. Tapu, tandýrdan yeni çýkmýþ yufka ekmek gibi sýcacýktý. Kayadibi'ne geldiklerinde Yaþar: "Tarlan, tapun hayýrlý olsun Rasim Efendi." diyerek Çörtük'ü evine býraktý. Eve girip de karýsýna: "Tapuyu aldýk avrat!" deyince çoluk çocuk, sevinçten bayram ettiler. Daha sonra köylüler de duydular ve hayýrlý olsuna geldiler. Köylüler, sanki kendi tarlalarýnýn tapusunu almýþ gibi seviniyorlar, Çörtük'e gýpta ediyorlardý.

Kýþ, aðýr aðýr yerini ilkbahara býrakýyordu. Gümüþ Daðýnýn tepesi karlarla doluydu ama ovaya ilk yaðmurlar yaðmaya baþlamýþtý. Rasim, býyýl tarlayý kendisi ekip biçmenin hayalini kurup duruyordu. Çoluk çocuðunu alýp tarlasýna gitse, ekinlerini ekse, yaza da çakmak taþý gibi olan buðdaylarýný biçip deðirmene götürse yok muydu ya? Su deðirmeninde öðütülen buðdaylar ne güzel kokardý. Ekmeði de çok lezzetli olurdu buðday ununun... Köyün deðirmenini Kör Süleyman'ýn küçük oðlu iþletirdi. Daðdan gelen su, yaz-kýþ akar, deðirmenin kocaman taþýný akþama kadar döndürür dururdu. Deðirmenin içi öyle güzel kokardý ki kimse dýþarý çýkmak istemezdi. Çevre köylerden de buðday öðüttürmeye gelenler olur, deðirmenin önünden eþekler hiç eksik olmazdý. Kimi zaman çok kalabalýk olur, sýra bulamayanlar deðirmende ya da köyodasýnda yatarlardý.

Çörtük Rasim'in, tarlasýný aðanýn oðlundan geri almasý, köylüler arasýnda hayra yorumlanmýþtý. Demek, bu aðanýn oðlu eyi olacaktý. Aða öldükten sonra kimsenin evine, tarlasýna, bostanýna el konulmadý ancak kimseye de bir karýþ toprak verilmedi. Odun zamaný geldiðinde daða gidip rahatça odunlarýný kestiler ve evlerine yýðdýlar. Ne jandarma vardý, ne de aðanýn adamlarý. Biraz da olsa soluk almýþlar, keleni gibi deliklerde yaþamaktan kurtulmuþlardý. Çörtük Rasim, tarlasýnýn bir bölümüne bostan ekmiþti. Bostan tarlasýnýn baþýna yaptýðý kelikte, gün boyu bekliyordu tarlasýný. Tarlasýndaki topraðý avucuna alýp alýp kokluyordu gizlice. Kayadibi'nde, Çörtük'le aða arasýndaki tarla meselesi tamamen kapanmýþtý artýk. Yaþar, sýk sýk Çörtük'ü evinde ve tarlasýnda ziyaret ediyor, yardýmlarda bulunuyordu. Köyde bir tek kendilerinde bulunan Deutz marka traktörle Çörtük'ün tarlasýný sürdürüyor, daðdan odun getirtiyordu Çörtük için. Artýk akraba gibi olmuþtu aðanýn çocuklarýyla Çörtük Rasim. Ýçindeki korku yumaðý bir sis gibi daðýlmýþ, Gümüþ Daðý'nýn tepesinden aþýp gitmiþti. Ancak insanoðlunun ne kadar içten pazarlýklý, ne kadar kindar ve çið süt emmiþ olduðunu unutuyordu. Düþmanlýðýn, aðalar için otuz dokuz yýl deðil de kýrk yýl sürdüðünü unutmuþtu Çörtük. Kemal Aða ölmüþtü ama aðalýk sistemi, oðlu tarafýndan sürdürülüyordu. Sistem biraz yumuþamýþ da olsa icaplarý yerine getiriliyordu. Yine borç para almalar, tarlalarýný satýp buðday, yeygi, tohumluk almalar sürüyordu. Büyük aða ölmüþ, küçük aða yaþýyordu.

Kemal Aðanýn ölümünün üstünden kaç yýl geçti, kimse saymadý bile. Çörtük Rasim, tarlasýný ekip sürüp biçiyordu yýllardýr. Kendi kendinin aðasý olmuþtu artýk. Buðdaylarýný biçtikten sonra harman yerine getiriyor, emmisinin öküzlerini dövene koþup sürüyor, yeygisini, bulgurluðunu, yarmasýný ayýrdýktan sonra geri kalanýný, Sekilideki ofise götürüp satýyordu. Kursaklarý dene, cebi para görüyordu artýk. Parasýný aldýktan sonra Yerköy'e gidip çocuklarýna pýlý pýrtý, kendisine üst baþ alýyordu. Karýsý ve çocuklarý da kendisine yardým ediyor, kimseye muhtaç olmadan yaþayýp gidiyorlardý.

Yine bir sonbahar günü, Rasim ve köylüler, daðdaki ormana meþe kesmeye gittiler. Baltalarla, nacaklarla odun kesip, eþeklere yükleyerek köye getirdiler. Böyle, günlerce gidip geldiler. Rasim, meþeleri evin önüne atýyor, karýsý ve çocuklarý da kesip bir kenara diziyorlardý. Ormanlýk alan çok geniþ olduðu için köylüler, gider gelirler ama birbirlerinden pek haberleri olmazdý. Yorulduklarýnda bir aðaç dibine oturup çýkýnlarýnda getirdikleri ekmek, yumurta, çalma ve pestilleri yerlerdi. Geçen yýla kadar Çörtük Rasim'in odunlarýný Yaþar Aða, kestirip gönderiyordu. Çörtük o olayý çoktan unutmuþtu ama aðanýn oðullarý hiçbir zaman unutmamýþtý. Yýllarca kinle, nefretle bu olayýn herkes tarafýndan unutulmasýný beklemiþlerdi. Çörtük, oduna gittiði bir gün eve dönmedi. Tüm köylüler ve aðanýn adamlarý Rasim'i aradýlar, durdular. Aðanýn adamlarý, bir baþka gayretle arýyorlardý Rasim'i. Herkes onlarýn samimiyetine zaten inanmýþtý. Daðda, bayýrda, ovada, derede, tepede, cýlgada, maðaralarda, izbe yerlerde aradýlar durdular ancak Rasim yoktu. Sonbaharda esen yele, kurda kuþa, börtü böceðe sordular, Rasim'i bulamadýlar. Jandarma olayý araþtýrdý ama hiçbir þey bulamadý tabii. Çevre köylere gidildi, soruldu. Rasim'in, Ankara'daki akrabalarýna gittiði dedikodusu çýktý. Ankara'ya da adam gönderildi, soruldu ama Rasim orada da yoktu. Kimileri Rasim'in erdiðine ve göðe uçtuðuna inandýlar. Aðaya baþkaldýrmýþ ve Hýzýr Aleyhisselam, onu göðe çýkarmýþtý. Çörtük Rasim'le husumeti olan birkaç köylü, göstermelik olarak karakola çekilip sorgulandýysa da hemen serbest býrakýldýlar. Karakoldaki o, uzatmalý çavuþ yok mu? Has adamýydý aðalarýn. Hiç kimsenin, Rasim'i Yaþar Aðanýn öldürttüðünü söylemeye dili varmýyordu ama içlerinde az da olsa bir þüphe uyanmýþtý. Erkekler, ancak gece yatarken karýlarýna fýsýldayabiliyorlardý bu düþüncelerini. Ne de olsa yerin kulaðý vardý. Çörtük Rasim'in evi, cenaze evi gibiydi. Gelen herkes bir yorum yapýp kafa karýþtýrýyordu. Gelen giden o kadar çoktu ki Çörtük'ün evi adeta bir tekke olmuþtu. Rasim'in karýsý, saçlarýný yoldu, elini yüzünü dýrmaladý günlerce. Köyün kadýnlarý ne aðýtlar yaktýlar, ne türküler söylediler tarlalarda, yunaklýklarda. Ama ne bir ses, ne de bir soluk çýkmadý Rasim'den. Ölüsünü bulsalar ona da razýydýlar ama olmadý. Köylüler, týpký yoksulluðu, zulmü sineye çektikleri gibi Rasim'in kaybolup gitmesini de sineye çektiler. Rasim'in yittiði tepeye, "Rasim'in Tepesi" adýný verdiler. Yaþar Aða, Rasim'in kaybolduðu günden beri çok mutluydu ama köylülere karþý sürekli hüzünlü göründü. Sanki en çok o üzülmüþtü. Köy kahvesinde otururken köylülere: "Bu Çörtük bir sýçan deliðine girmiþtir. Ýçimden bir ses, bir gün çýkýp geleceðini söylüyor. Ýnþallah kötü bir þey olmamýþtýr. Daha küçük sabileri var." diyordu. Oysa Çörtük Rasim daða oduna giderken Yaþar Aðanýn adamlarý, önüne geçip elini ayaðýný baðlamýþlar, bir haralýn içine koyup Sekili Ovasý'na indirmiþlerdi. Delice Irmaðý'nýn kenarýna getirip bin bir iþkence ettikten sonra ýrmakta boðup öldürmüþlerdi. Rasim'i boðduktan sonra derin bir çukur açýp gömmüþler, üstünü de tepeleyerek dümdüz etmiþlerdi. Yýlgýn aðaçlarýnýn dallarýyla da izlerini silip Kayadibi'ne çýkmýþlardý.

Aradan yýllar gelip geçti. Rasim'in ne ölüsünden, ne dirisinden bir haber çýkmadý. Köylüler, acýlarýný içlerine gömmüþlerdi. Rasim, Delice Irmaðý'nýn kenarýnda, gömüldüðü gibi dümdüz yatýyordu. Bir dirhem etini yýlanlar, çýyanlar yemiþti. Yattýðý yerin üstünde yýlgýn aðaçlarý boy vermiþ, gürleþmiþ, þitillerini salmýþtý. Topraðýnda çýkan narpuzlar, yaban naneleri etrafa ayrý bir koku veriyordu. Rasim, ne çok severdi ayran çorbasýný? Üstüne tere yaðda bir nane yakacaksýn ki çal o zaman tahta kaþýðý, ban yufka ekmeði... Çörtük Rasim, aðalara baþkaldýrýnýn bir sembolü olmuþtu. Herkes bebelerinin adýný "Rasim" koydular. Rasim'in Tepesi'nde yetiþen meþe aðaçlarý, kahýrlarýndan sararýp soldular. Rasim'in yitip gittiði yerden kimseler aðaç kesmedi.