Ülkelerde kanun hâkimiyetinin toplum yaþantýsýna ne derece etki yaptýðýný somut örnekleriyle anlatmak istiyorum. Bu konuyla ilgili örneklemelere girmeden önce bilgi çaðýný yakalamýþ, çaðýn gereklerine göre idare biçimini tasarlamýþ ülkelerde yurttaþlarýn kanunlara uymakla kendilerini mutlu ve huzurlu hissettiklerini belirtmek isterim. Bunun zýttý durumlarda yaþayan demokrasiden, insan haklarýndan nasibini almayan ülkeler de ise bireyler kanunlarý çiðnedikçe baþarýlý iþ yapmýþçasýna kendilerine bir övünç payý çýkardýklarý da bir acý gerçek.

         Balýk baþtan kokar örneði, ülkede yönetimin en üst basamaðýnda olanlarýn kanun tanýmamazlýðý toplumun en alt birimlerine domine etkisi yapýp daha fazla etki yapýyor.

 “Anayasayý bir kere delmekle bir þey olmaz.” Sözünü duyduk bu ülkede. Bir ülkenin cumhurbaþkaný böylesine çið söz ederse alt kadelerde çalýþan memurlarýn neler yapacaðýný varýn siz düþünün. Evet, bu meþhur sözü eski baþbakan, daha sonra da cumhurbaþkaný olan Turgut Özal söylemiþti.

         Ülkemizde bunun gibi daha nice kof sözler duyduk. Bir örnek daha: “Benim memurum iþini bilir.” Bu sözü de ayný yöneticimizin aðzýndan duyduk. Böylesi sözlerin ülkedeki etik deðerleri nasýl olumsuz etkilediðini gördük. Ahlaki deðerler yýl yýl erozyona uðradý. Kokuþmuþluk aldý baþýný yürüdü!  Kýsýr döngü yýllarca devam edegeldi! Toplum bir ay ve bir yýlda yozlaþmaz. Eðer gerekli düzenlemeler yapýlmazsa bozulma, kokuþma sürer gider. Zararýný da ulusça öderiz maalesef. Ödüyoruz da…

 Ne ekersen onu biçersin. Ülkenin en üst düzey yöneticileri kanunlarý delmekle ilgili yeþil ýþýk yakarlarsa ülkede yalan, riya, rüþvet, üçkâðýtçýlýk, yalakalýk alýr baþýný gider. Siyasetçiler bir gün kara dediklerine, ertesi gün ak derler. Maalesef böyle siyasetçiler el üstünde tutulur. Makam, mevki sahibi olurlar.

Oysa biz ulus olarak böyle deðildik. Dürüstlüðün, sözünde durmanýn gereði yapýlýrdý ülkemizde de. Doksanlý yýllarda Almanya’da altý yýl öðretmen olarak çalýþtým. Her yýl iki kez ülkeme gelip tekrar Almanya’ya dönüþ yapýyordum. Kýrklý, ellili, altmýþlý yýllarla ilgili ülkemizdeki ahlak anlayýþýnýn ne kadar övünülecek düzeyde olduðunu büyüklerimizden sürekli duymuþuzdur. Bu konuyla ilgili bir hikâyecik da ben anlatmak istiyorum.

Sene ortasý Noel tatili nedeniyle Türkiye’ye geldim. Uçaðýmýz saat: 21.00’te Atatürk Havalimanýna indi. Bavullarýmýzý aldýk. Bir otobüsle Topkapý Otobüs Garý’na gidiyoruz. Otobüste yurtdýþýndan gelen yolcular var. Donanýmlý, yaþlý bir yolcu yaþadýðý bir olayý anlatmaya baþladý:

Kýrklý yýllarýn sonundayýz. Bir Ýngiliz diplomat, boðazda balýkçýlardan taze balýk almýþ. Paranýn para olduðu yýllar. Balýk iki buçuk liralýkmýþ. Diplomat elli lira uzatmýþ balýkçýya. Kýtlýk yýllarý balýkçýda elli lirayý ödeyecek para nereden olsun. Balýkçý, diplomata dönüp anlatabildiði kadarýyla þöyle söylenmiþ:

“Ekselans paranýzýn üstünü verecek miktarda param yok. Siz balýklarý alýp gidin. Benim yerim belli. Ýleride bir gün bozuk para ile gelip borcunuzu ödersiniz.” Ýngiliz diplomat durumu þaþkýnlýkla karþýlamýþ. Balýkçýmýzýn soylu davranýþýna hayran olmuþ. Ya þimdi durumumuz ayný mý? Þapkalarýmýzý önümüze koyup düþünüp durumumuzun muhasebesini yapmamýz gerekmez mi?

Ayný yýllarda Almanya’ya döneceðim. Yanýmda aðýrlýklarý otuz kilo gramý geçmeyen iki tane bavulum var. Topkapý’ya vardým. Küçükçekmece’de ablamlara uðrayacaðým. Gece yarýsýnda da havaalanýna gidip Almanya’ya uçacaðým. Bavullarla dolmuþlara binmek sýkýntýlý oluyor. Bir taksi kiraladým. Ablamlara gidiyorum. Küçükçekmece’ye vardýk. Taksimetre otuz dört lira yazdý. Þoför arkadaþa kýrk lira verdim.  Paramýn üstünü alacaðým.

Þoför baþladý karnýndan konuþmaya. Ne dediði de pek fark edilmiyor. Ýki bavulun var. Gecenin bu saatinde… Yumuþak davransam adamcaðýz basýp gidecek. Ses tonumu artýrarak paramýn üstünü hemen ödemesini söyledim. Neyse fazla uzatmadý. Paramý ödedi.  Asýk suratla yanýmdan ayrýldý.

Ablamla, eniþtemle hayli sohbet ettik. Gece yarasýna doðru havaalýna gittim. Nihayet Almanya’ya uçtum. Hamburg Havaalanýna indiðimizde sabah açýlýyordu. Burada da baþýmdan geçen bir olayý istemeden anlatmak durumundayým. Havaalanýnda yolcu bekleyen gurbetçi yurttaþlarýmýza rastladým. Bekledikleri yolcularýn uçaklarýnýn gelmesine daha saatler var.

Çalýþtýðým yere gitmek için Alton’a tren istasyonuna gitmem gerekiyor.  Yurttaþlarýmýn vasýtalarý var. Metrolarla aktarmalý gidip zaman harcamaktansa yurttaþlarýma yaklaþtým. Beni Alton’a istasyonuna götürmelerini istirham ettim. Adamlar ne desinler bana:

“Tabi hemþerim, neden olmasýn! Otuz Markýný alýrýz!” Taksi çaðýrsam en çok on, on iki Mark ödeyerek amacýma ulaþabilirdim. Sanki dað baþýnda çaresiz kalmýþým. Kaptýkaçtýcýlýk, üçkâðýtçýlýk sanki insanýmýzýn DNA’larýna nüfuz etmiþ! Ýnsanýmýz böyle mi olmalý! Yurttaþlarýmýn korsanca davranýþlarý hiç güzel deðildi. Metro ile tren istasyonuna gittim. Trenle de çalýþtýðým küçük kentime vardým.

Oturduðum ev hayli yakýn. Gece yolculuðu, yorulmuþtum. Bavullarla yürümeye üþendim. Ýstasyonun yanýnda taksi duraðý var. Bir taksi çaðýrdým. Oldukça yapýlý bir kadýn sürücüye denk geldim. Kadýn gayet uygarca yanýma yaklaþtý. Bavullarýmý kaptýðý gibi taksisinin bagajýna yerleþtirdi. Evime vardýðýmýz zamanda bavullarý yine kendisi indirdi. Tarifede yazýlý ücreti aldý. Bana da iyi günler diliyerek yanýmdan ayrýldý.

Altý yýllar içinde her yolculuk yaptýðýmda kendi ülkemde hoþ olmayan nice durumlarla karþýlaþtým. Gece yarýsý Almanya dönüþü Atatürk Havaalaný’na indiðimde sýkýntýlar baþlardý. Pasaport kontrolünden geçmek Sýrat Köprüsü’nden geçmekten daha zordu. Pasaport kontrol eden polislerin yüzlerinden düþen adeta bin parça! Sanki ülkenin tüm vergilerini ödüyorlar. Suratlar bir karýþ! Biz yolcular adeta birer potansiyel suçluyuz.

Durumu abartmýyorum. Olgular aynen anlattýðým gibiydi. Olaylar bir bir yaþanýyordu. Gümrükten geçip eþyalarýný aldýktan sonra bu kez taksicilerin çemberinden hasarsýz kurtulmak pek olasý deðildi. Fahiþ fiyatlar ödemeler hep sýradan olaylardý.

Bizimle birlikte yurdumuza gelen yabancýlarýn yanýnda mahcup oluyordum. O insanlar sessizce, bulunduklarý kuyruk sýrasýnda olanlarý hayretle ve þaþkýnlýkla izliyorlardý. Yüz kiþi bizde pasaport kontrolünden ancak iki saate yakýn sürede geçebilirdi. Ayný sayýdaki yolcu topluluðu Hamburg Havaalanýnda en çok yarým saatte pasaport kontrolünden karþý tarafa geçebilirdik. Bizim görevlilerimizin asýk yüzlerine karþý Alman havaalaný görevlileri güler yüzle hoþ geldiniz diyerek bizleri karþýlarlardý.

Almanya’da kanunlara uymamak, kanunlarý delmek gibi olaylara karþýlaþmak olasý deðil. Trafik saat gibi çalýþýr. Trenler, otobüsler tarifede yazdýðý saatler arasýnda sektirmeden seferlerini sürdürürler. Ýþçi arkadaþlarýmýz sýk sýk anlatýrdý. Mesai saatlerinde iþleri aksatmak kimsenin haddine deðildir.

Yalan söyleyen politikacýlar toplum tarafýndan dýþlanýr. Yalana kanunsuzluða hiç taviz verilmez. Halk okuyor, aydýnlanýyor. Görev ve sorumluluðunu bildiði gibi hak ve hukukunun da bilincinde. Kimse hakký olmayan bir þeye tenezzül etmediði gibi hakkýnýn gasp edilmesine de kesinlikle karþý çýkýyor.

Bizler de atalarýmýzýn yýllarca hakka hukuka saygýlý yaþamlarýna layýk bir biçimde yaþayabiliriz. Öncelikle yeterince aydýnlanma yaþamaya kaçýnýlmaz bir biçimde gereksinimimiz var. Bu olgu yadsýnamaz.  Yurttaþlar olarak görevlerimizi, sorumluk ve haklarýmýzý yetesiye içselleþtirdiðimiz oranda güzel yurdumuzda kanun hâkimiyetinin saðlanmasýnda en büyük görev özgür düþünceli yurttaþlarýn üzerine düþtüðü bilincine ermiþ oluruz.

Yeter ki, bol bol okuyalým bilinç düzeyimizi yükseltelim. Arkadan demokrasi, insan haklarý, barýþ, bir arada huzur içinde yaþama olgularýna kavuþma ümide ete kemiðe bürünür bu güzel topraklarda da.