Kurban Bayramý’ndan üç gün önce iki bayramlýk aldým. Biri yerli, öbürü yabancý. Yerlinin adý: Susacak Var. 49. Baský. Yazarý, epey okuyucusu olduðu söylenen Kahraman Tazeoðlu. Yabancýnýn adý Kabil. 15. Basým. Yazarý da, Nobel ödüllü Portekizli Jose Saramago.

Bayram süresince bayramlýklara el atamadým. El emeði, göz nuru sanatsal bir  çalýþmaya öncelik verdiðim için bayramlýklara ancak bayram sonrasý bakmak kýsmet oldu. Önce, yerliye göre daha ince olan yabancý bayramlýðýn sayfalarýný çevirmeye baþladým. Baþlardaki bir bilgilendirme notu ve romanýn yazýmý, beni eleþtiriye yöneltti. Bu konuda kendimi de sýnamak istedim.  Birileri; “Nobel ödüllü bir yazarý eleþtirmek senin ne haddine?” der mi? Elbette diyebilir. Romaný hakkýnda yorum yapacaðým sayýn Kahraman Tazeoðlu için de benzer þekilde söz eden olabilir. Okuduðum kitabý-yazarýný- eleþtiri hakkýný kendimde görüyorsam bir baþkasý da beni eleþtirme hakkýný kendine görebilir. Tabi, tutarlý ifadelerle olmak kaydýyla…Bana göre eleþtiri, ayný zamanda iyi bir öðreti yolu. Bir araþtýrma gibi. Eleþtirmekle ben de bir þeyler öðreniyorum…Kitaplarý, biraz da bu yönden eleþtirmek istedim.

           Konusu ne olursa olsun, tarihi ve dini kitaplarý daha bir istekle okurum. Yabancý yazara ait kitaba öncelik vermemin bir nedeni de bu olsa gerek.  

Roman formatýnda olmayýþý bazen okuma aksaklýðý yaratsa da –bunlar ilerde belirtilecek- kendini okutuyor Kabil adlý roman.  Anlatým, akýcý. Yazar, özgürce yazmýþ. Nalýna da, mýhýna da iyi dokundurmuþ. Sanki konferans veriyormuþcasýna anlatýyor olaylarý. Geçmiþe, bugünleri de kattýðý oluyor.  Olaylarý aktarýrken alaycý yaklaþým da sergiliyor. Haliyle okuru gülümsetiyor. Ayrýca insaný, bazý dini olaylarý sorgulamaya yöneltiyor.

Romandan bazý aktarýmlar.

Yasak elmayý yedikleri için yeryüzündeki cennet bahçesinden kovulan Adem ve Havva, çölde aç kalýyorlar. Havva, yiyecek getirmesi için Adem’i, cennet bahçesine göndermek istiyor. Adem, orada bekçi olarak kerubi Azrail’in olduðunu, ateþ kýlýcýyla kendisini öldüreceðini ileri sürerek gitmek istemiyor. Havva, gidiyor. Kerubi ‘yle konuþmalarý sýrasýnda göðsünün ellenmesine ses etmiyor. Bir hayvanýn derisi dolusunda meyveyle dönen Havva’ya Adem, “Bunlarý neyin karþýlýðýnda aldýn?” diye sorarak erkek kýskançlýðýný mayalýyor. Havva da, “O bir melek” diyerek kadýn aðzý sýkýlýðýnýn öncülüðünü yapýyor. Adem ve Havva,  kervancýlara (!) katýlarak bir yerleþim yerinde aþ ve iþ buluyorlar. Kabil ve Habil dünyaya geliyor.  Kabil, çiftçilik; Habil de çobanlýk yapýyor. Ýlk ürünlerini tanrýya, -Kabil’e göre efendiye-  sunuluyorlar. Tanrý, Kabil’in sunumunu kabul etmiyor. Habil, Kabil’le dalga geçiyor, onu  aþaðýlýyor. Bir süre sonra Kabil, tilki avlama bahanesiyle kardeþini bir vadiye götürüyor. Önceden sakladýðý ölmüþ bir eþek çene kemiðiyle kardeþi Habil’i öldürüyor. Tanrý, ortaya çýkýyor ve Kabil’i suçluyor. Kabil de, asýl suçu efendiye yüklüyor. “Her þeyi yapan bir tanrý olarak kemiði kaybeder, kardeþimin ölmesini engellerdin,” gibi suçlamalarda bulunuyor. Efendi, “Seni sýnamak istedim,” deyince Kabil, “Kardeþimi öldürmemi isteyen sendin. Kol benim, hüküm senindi,” diyerek tanrýya bir bakýma isyan ediyor. Sonuçta efendi, suçluluk payýný kabul ediyor. Buna raðmen Kabil’i, “yeryüzünde kaçak ve serseri olarak dolaþmakla” cezalandýrýyor. Alnýný da parmaðýyla lekeliyor.

Kabil, Tanrý Yehova- efendiye- müthiþ öfkeleniyor.

Kabil, anne ve babasýna veda etmeden “zaman kaynaklý” yolculuðuna baþlýyor. Bir þehirde, kerpiç tuðla yapýmý için ayaklarýyla çamur karmada çalýþýyor. Nuh adýnda kocasý olan, þehrin sahibi ve kraliçesi Lilith, bu kil yoðurucusunu saraya davet ediyor ve sonrasýnda da yataðýna alýyor. (Romanda, Nuh’un Nuh peygamber olup olmadýðý anlaþýlmýyor. Ayrýca Lilith adý da, ilginç. Yazar, Adem peygamberin ilk karýsý olan Lilith’i –Yahudi kaynaklarýna göre- bu bölüme farklý þekilde taþýmýþ olabilir.) Kabil için, yepyeni bir hayat baþlýyor. Yediði önünde yemediði ardýnda. Lilith’le yatak keyfinde. Sonuçta, çocuk da peydahlýyor. Nuh’un, öldürmek için üzerine adam salmasýyla, “zamanda” birlikte yolculuk yapacaðý adeta arkadaþý niteliðindeki bir eþekle þehirden ayrýlýyor.

Kabil, zamanda yolculuðun bir bölümünde, Ýbrahim peygamberin (Yazara göre Ýbrahim) oðlu Ýshak’ý (Ýslam inancýna göre Ýsmail.) yaptýðý sunakta kurban ederken ortaya çýkýyor. Ýbrahim peygamber, tanrýsýnýn buyruðunu yerine getirmek üzere oðlu Ýshak’ýn boynuna býçaðý çalacakken Kabil, elini tutuyor. Çocuðun boðazlanmasýný engelleyip, Ýbrahim peygamberi sözleriyle haþlýyor. Bu sýrada, gecikmeli gelen ve kurbanlýk koç getiren meleðe de sitem ediyor.  Oðlanýn boðazlanmasýný isteyen efendiye de kýzgýnlýðýný aleni olarak ortaya döküyor.

Zaman yolculuðunda Kabil, tanrýya ulaþmaya yönelik yapýlan Babil Kulesi’nin efendi tarafýndan yýkýlmasýna, Lut Peygamber (Yazara göre hiç birinde  peygamber ifadesi geçmez.) ve iki kýzýnýn kurtarýlarak sapýklaþan Sodom ve Gomore ahalisinin yok ediliþine tanýklýk ediyor. Sözünde durmayan tanrýyý, masum çocuklarla kadýnlarý da yok etmekle suçluyor.  Lut peygamberin kýzlarýyla maðarada kalýþýný duyuyor ve deðiþik yorumlarda bulunuyor. Bunlardan birisi de,  “sapýklýk sebebiyle epey insaný yok ederken, Lut peygamberle kýzlarýna ses etmiyorsun,” diyerek tanrýya yükleniyor. Bu olaydaki kuþkusunu da dile getiriyor. Sarhoþ bir erkeðin uzvunda aktiflik olamayacaðýný ileri sürerek, bu cinsel iþlevde Lut peygamberin de parmaðý olduðunu ima ediyor.

Kabil, zaman yolculuklarýnda, Musa peygamberin Sina Çölü’ndeki ve Kenan elindeki vahþetlerine tanýk oluyor. Yahudi ordusunun komutaný Yeþu (Yuþa.- Peygamber olduðu ileri sürülüyor.) ile tanrýnýn ganimet pazarlýklarýný öðreniyor. Musa ve Yeþu’nun savaþlarýnda elde edilen her cins ganimetin (Bekar kadýnlar dahil.) ellide biri efendiye ayrýlýyor. Ayrýca efendi, savaþlarda öldürmediði için savaþan askerlerden de vergi alýyor. Kabil, efendiyi, ganimetçi ve ordularýn efendisi olarak da suçluyor.

Zaman yolculuðundaki Kabil, çok zengin olan Eyüp (Yazara göre Eyup.) peygamberin hizmetinde çalýþýyor. Efendinin, þeytanla bahse girip, Eyüp peygamberi, çok büyük iþkencelerle ve acýlarla sýnadýðýný görüyor. Bütün bu olup bitenlerden efendiyi suçluyor.

Kabil, son olarak Nuh peygamberin gemi yapýmýna katýlýyor. Burada, Nuh peygamberin oðlu Ham’ýn babasýna karþý çok çirkin davranýþýna þahit oluyor. (Ne yazýk ki bu çirkinlik Tevrat’ta biraz üstü kapalý yazýyor.) Kabil, tanrýyla karþýlaþýyor. Geminin yüzdürülmesi konusunu tartýþtýklarýnda Arþimet prensibi (!) bile dile getiriliyor.  Tanrýnýn isteðiyle Kabil’de gemiye alýnýyor. Yazarýn kurgusuna göre Kabil, Nuh’un karýsýný, üç oðlunu, üç gelinini öldürüyor. Nuh da intihar ediyor. Böylelikle Kabil, “yeni iyi nesil” yaratacak insanlarý öldürerek tanrýdan intikamýný alýyor…

Romanda, yazarýn felsefi yaklaþýmlarý da var. (Yazýmlar aynen aktarýldý.)

Ýyiliði ve kötülüðü öðrenen insan tanrýya benzedi.

Ýnsanlarýn tarihi, tanrý’yla anlaþmazlýklarýnýn tarihidir; o bizi anlamaz biz de onu anlamayýz.

Belirsizliðin yolu baþlangýçta dardýr ama onu geniþletmeye hazýr biri elbette olacaktýr;

(Melek) Sana yaþam veren o, (Kabil) Yaþam bana babam ve annem tarafýndan verildi, ikisi de tenlerini bir araya getirdiler ve ben doðdum, bildiðim kadarýyla bu edim sýrasýnda tanrý orada deðildi.(Parantezler bana ait.)

(Tanrý. Nuh tufaný öncesi.) insaný yarattýðýma piþmaným, çünkü onun yüzünden benim kalbim acýyla ýstýrap çekti, 

                            ***

Yazar, romanýnýn ana temasýný, Kitabý Mukaddes (Tevrat, Zebur ve Ýncil.) kaynaklý bazý dinsel olaylara oturtmuþ. Zamanda yolculuk yaptýrdýðý Kabil’i, bu olaylarýn tanýðý yapmýþ. Daha çok olmak üzere Tevrat’ýn ipliðini pazara çýkarmýþ da denilebilir. Ya da yazar, yaþamýný sonlandýrmadan önce Kabil ayaðýyla tanrýsýyla hesaplaþmak istemiþ de olabilir…

Ýnanç yönünden bende hiçbir etki uyandýrmadý roman. Az çok bildiðim konularý, kaynaðýna inerek daha iyi öðrenmiþ oldum. Ayrýca; “Yeryüzünün en tehlikeli kitabý (Kitab-ý Mukaddes’i) kilit ve anahtar altýnda muhafaza edilmeli,” diyen felsefi görüþlü ünlü yazar  George Bernard Shaw’a hak verdim. Þu da bir gerçek. Müslüman dünyasýnda,  Tevrat bozulmuþtur, deðiþtirilmiþtir. Batýldýr denilmesi oradaki yazýlanlarý ne yazýk ki deðiþtirmiyor. Hele bu iletiþim çaðýnda, deðiþik kalýplarda karþýnýza çýkýyor.

Kim ne derse desin, tek tanrýlý dinlerde bile her dinin tanrýsý ayrý. Yeþu bile askerlerine yaptýðý söylevde; “Ey göðün, yerin ve Ýsrail’in tanrýsý,” diye sesleniyor.

Romandaki yazýmla ilgili olumsuzluklar.

Yorumlama niyetim olmasaydý bu romaný beþ altý sayfa sonra býrakýrdým. Romanýn baþ sayfalarýnýn birinde; Bu kitapta, yazarýn kendine özgü yazým þekline sadýk kalýnmýþtýr. tanýtýmý mevcut. Bunu, merak ederek baþladým romana. Anladým ki; yazým þeklini aynen aktararak romanýn yazarýna saygý duyulmuþ ama okur hiç dikkate alýnmamýþ. Yazar romanýnda, nokta, virgül, ayraç ve þapka kullanmýþ. Bir de nokta ve diyalog sonrasý büyük harf. Öyle konuþma çizgisi ya da çift týrnak iþareti hak getire. Özel isimler küçük harfli. Bazý yerlerde diyaloglarý kimin yaptýðý belirsiz. Bir okur olarak, romandaki konuþmalarý kim yaptý diye sorgulamaya mecbur deðilim. (Noktasýna virgülüne dokunulmadan romandan alýnan bir örnek. Sayfa:70-71)  Melek homurdandý, al sana bir rasyonalist daha, ve görevlendirildiði iþi henüz tamamlamamýþ olduðundan, mesajýn geri kalanýný iletti, Ýþte efendi’nin söylediði þey, Mademki bunu yaptýn ve öz oðlunu esirgemedin, ben de seni kutsayacaðým ve gökteki yýldýzlar kadar ya da kumsaldaki kum taneleri kadar bol bir soy vereceðim ve (Diyalog devam ediyor.) Buradaki diyalog, melek söylüyor gibi algýlanýyor. Ýþte efendi’nin söylediði þey, diyalogu Kabil ait.

Noktalama iþaretleri, edebi bir metnin  notalarýdýr. Edebiyat sitelerinde de noktalama iþaretlerine uymadan yazý yazanlar oluyor bazen. Sanki marifet iþlediklerini sanýyorlar. Öyle yazýlarý hayatta okumam. Bu romaný yayýna hazýrlayan editörün, yazara duyduðu kadar okura da saygý duymalýydý. Diyaloglarý bir satýr içine hapsetmemeliydi. Konuþma çizgisi ya da çift týrnakla ayýrmalýydý. Hatta, alt alta yazarak, okuma sýrasýndaki göz yorgunluðunu az da olsa gidermeliydi.  Bir okur olarak, bir soru cümlesinde soru iþareti görmeliydim. Bir duygu ifadesinde üç nokta. Ünlem iþaretiyle isyan edildiðini anlamalýydým.

Romanda, göz yorgunluðunu giderecek ya da soluk aldýrýcý kýsa cümleli paragraflara yer verilmediði gibi, bu konuda özensizlik gösterilmiþtir. Bir satýrda iki ayrý konunun mevcut olduðu yerler var. (Örnek: Sayfa: 72 25. Satýr.)

Romandaki; Kerubi, (Cennet bekçisi baþ melek. –Romanda cennet bahçesini bekleyen Azrail-) Baal, (Romanda, çocuklarýný yiyen baba-koca.) Lucifer (Þeytan.) Serafim (Baþ meleklerden.) gibi Yahudi ve Hýristiyan kaynaklý sözcüklerin anlamlarý, dip notta gösterilmeliydi.

Romanda, okuyucunun bildiði bazý sözler ve konular, baþkalarýna da anlatýlarak tekrarlanýyor.

Son olarak; genel bir olumsuzluk bu romanda da var. Konuþtu, söz etti, sordu, cevap verdi deniliyor. Konuþmalar, söz etmeler, sorular ve cevap vermeler geriden geliyor.

Sonuç: Bir romaný yazmak kadar, analiz etmek de zor iþmiþ…

Veysel Baþer