MEZHEPLER NASIL VE NEDEN ORTAYA ÇIKTI? MUTLAKA GEREKLİ MİDİR?-- 1. BÖLÜM --
Öncelikle yazacaklarımın yorum kısımlarının sadece beni bağlayacağını belirterek ve '' Mezhepler '' Derken İslam Dünyasındaki mezhepleri kastettiğimi belirterek başlayayım.
Devamlı sorulur: '' Peygamberimiz zamanında mezhep var mıydı?''
Peygamberimiz zamanında herhangi bir mezhebin olması mümkün değildi esas olarak. Zira Müslümanlar bir konuda anlaşmazlığa düşerlerse Peygamberimiz ihtilaflı konuyu hallediyordu. Dahası kendi döneminde Müslümanlar arasında anlaşmazlığa sebebiyet verecek her türlü münakaşayı yasaklamıştı. Bir başka husus da ortada apaçık bir ayetin olmasıydı : “Peygamber size ne emretmişse alın, neyi yasaklıyorsa ondan da kaçının…” ( Haşr suresi 7. Ayet ) Hal böyle olunca da '' Bu konuda İslamın görüşü şudur, Hayır efendim öyle değil, şu şekildedir'' Şeklinde bir tartışmaya gerek kalmıyordu.
Şu örnek oldukça çarpıcıdır:
Hz. Muhammed, hastalığı şiddetlendiği zaman "Bana bir divit ve kağıt getirin size bir kitap(yazılı vasiyet) yazayım, benden sonra sapıklığa düşmeyiniz" dedi. Bunun üzerine orada bulunanlar arasında ihtilâflar başgösterdi. Bazısı bir kâğıt getirelim, Peygamber istediğini yazsın diye düşündü. Diğerleri de''Allah'ın Kitab'ı ve Peygamberin sünneti bize kâfidir'' dediler. Nihayet Hz. Ömer, ''Peygamber çektiği ızdıraptan dolayı perişan bir haldedir. Allah'ın Kitab'ı bize kâfidir'' diye söyledi. Neticede Hz. Muhammed "Yanımdan gidiniz, benim yanımda çekişmek uygun düşmez"dedi.
[ Alevilere göre Hz. Muhammed'e bir kağıt ve divit verilmiş olsaydı O, bu kağıda Hz. Ali'yi kendisinden sonra Halife seçtiğini yazacaktı. Ama Hz. Ömer orada münakaşa çıkartarak Hz. Ali'nin Halifeliğine engel oldu. Ancak, peygamberimiz pek çok kaynakta okuma yazma bilmeyen bir kişi olarak anlatıldığına göre bu hadis ne kadar sahihtir( gerçek ) o da ayrı bir tartışma konusu.]
Hadis sahih de olsa tevatür de olsa Peygamberimiz Müslümanlar arasında çekişmelere asla izin vermiyordu.
2- Mezhepler peygamberimizin ölümünden hemen sonra mı çok sonra mı ortaya çıktı?
Dört Halifeden Hz. Ebubekir ve Hz. Ömer zamanında da mezhep diye bir durum söz konusu değildi. Bu dönemde artık Peygamberimiz hayatta olmadığı için ihtilaflı konularda meşveret meclisleri toplanıyor, herkes fikrini söyleyip, delilini ortaya koyuyor ve sonuçta en çok kabul gören görüş uygulamaya sokuluyordu.
Mesela Hz. Ebubekir döneminde, Hz. Ömer, Kuran ayetlerinin bir kitap halinde toplanmasını istemiş, Hz. Ebubekir ise '' Hz. Muhammed zamanında böyle bir şey yoktu. Onun yapmadığı bir şeyi yapamam '' Diye itiraz etmişti. Fakat sonunda istişareden Kur'anın bir kitap haline getirilmesi kararı çıktı ve Kur'anı bir kitap haline getiren bizzat Hz. Ebubekir'in kendisi oldu.
Aynı şekilde, babası Hz. Muhammed'in ölümü üzerine ona ait Fedek Hurmalığını Halife Hz. Ebubekir'den isteyen Hz. Fatma'nın durumu da ihtilaf konusu olmuştu ve sonuçta sahabeden bazıları '' Biz Resulullah'tan ''Peygamberler ailelerine miras bırakmazlar '' Diye bir söz duyduk '' dedikleri için bu istek red cevabı almıştı.
Kısacası, Peygamberimiz zamanında ve ondan sonraki dönemde bizzat Peygamberimizi görmüş, onunla aynı meclislerde bulunmuş insanlar hayattayken ihtilaflı konuları çözmek kolaydı. Peki çok daha sonraki dönemlerde, özellikle de islam coğrafyası çok büyük sınırlara ulaştığı zamanlarda bu gibi ihtilaflar nasıl çözülecekti?
İşte mezheplerin ortaya çıkışının önemli bir nedeni budur.
Ancak, mezheplerin ortaya çıkışını sadece bu sebebe bağlamak kesinlikle doğru olmaz. Bu husus pek çok sebepten sadece biridir.
Yani Mezhepler sadece ve sadece '' Kadınlarla tokalaşmak abdesti bozar mı bozmaz mı'' ya da '' Bir yerim kanarsa abdestim bozulur mu, bozulmaz mı?'' Veyahut '' Tilki eti yenir mi yenmez mi?'' sorularından ve bu soruların ortaya çıkardığı ihtilaflardan doğmamıştır.
Ancak, mezhepler öyle sanıldığı gibi peygamberimizin ölümünden yüzlerce sene sonra ortaya çıkmış da değildir. Mezhebin ilk ortaya çıkışı Hz. Osman Dönemidir. ( Bunu ayrıca ele alacağım )
3- Mezheplerin ortaya çıkışının başlıca sebepleri nelerdir?
Bu sebeplerden birini yukarıda zikrettim: Mezheplerin ortaya çıkmasının nedenlerinden biri Kur'anda açık hüküm bulunmayan, hadislerde de ya olmayan ya da farklı farklı geçen konularda Müslümanların nasıl davranacakları konusundan çıkmıştır. Mesela bir hadise göre peygamberimizin vücudundan toplu iğne başı kadar kan çıktığı için yeniden abdest almıştır, bir başka hadiste vücuttan çizme dolusu kan aktığı halde abdestin bozulmadığını söyelmiştir. İki farklı uygulamadan bahsedildiğine göre Müslüman hangisini uygulayacaktır?
Diğer sebeplere gelince:
A) Mevcut iktidarı alaşağı etmek isteyenler her dönemde dini siyasetlerine alet etmişler, bunun sonucu olarak da mevcut iktidarı dinen çürütmek için farklı bir din görüşüyle ortaya çıkmışlardır. Böylece kendi görüşleri etrafında toplanan insanlarla birlikte yeni bir mezhep ortaya çıkarmışlardır ki mezhep deyince bizim aklımıza Hanefilik, Şafilik, Malikilik, Hanbelilik gelir. Bunun dışında Alevilik, Şiilik, Caferilik gibi ekolleri de mezhep olarak biliriz genelde. Oysa İslam Coğrafyasında mezhepler o kadar çoktur ki. İsterseniz gelin onların adlarını sayalım tek tek ve bu günlük konuyu bununla noktalayalım:
İSLAM COĞRAFYASINDAKİ MEZHEPLER...
BATINİ MEZHEPLERİ:
*Ebü Müslimiyye
*Mukannaiyye
*Hurremiyye
*Mâziyariyye
*Karâmıta
*Sabbâhiyye
MU'TEZİLE MEZHEPLERİ
*Vasıliyye
*Amriyye
*Huzeyliyye
*Nazzâmiyye
*Asviıriyye
*Muammeriyye
*Bişriyye
*Hiş 'amiyye
*Murdâriyye
*Ca'feriyye
*Iskâfiyye
*Sumâmiyye
*Câluziyye
*Sahhfuniyye
*Hayyatiyye
*Ka'biyye
*Cubbâiyye
*Behşemiyye
*Hâblnyye ve al-Hadesiyye
*Hammâriyye
*Sâlihiyye
*Hadbiyye
*Ahşediyye
*Huseyniyye
CEBRİYYE MEZHEPLERİ
* Cebriyye
*Cehmiyye
DIRARİYYE MEZHEBİ
BEKRİYYE MEZHEBİ
NECCARİYE MEZHEPLERİ
*Needıriyye
*Bergusiyye
*Za'ferâniyye
*Müstedrike
MÜRCİE MEZHEPLERİ
*Mürcie
*Yunusiyye
*Gassâniyye
*Tumâniyye
*Sevbâniyye
*Merisiyye
*Ubeydiyye
KERRAMİYE MEZHEBİ
MÜŞEBBİHE MEZHEPLERİ
*Allah'ın zatın' insana benzeten fırkalar
*Allah'ın sıfatlarım, insanın sıfatlanna benzeten mü şebbihe fırkalan
ŞİA MEZHEPLERİ
*Sebeiyye
*Ğurabbiyye
*Keysaniyye
*Zeydiyye
*İmamiye ( Bu ,ki kola ayrılır 1- Caferilik 2- İsmaililik
*Hakimiyye
*Nusayriyye
*Dürzilik
*Rafizilik
EHL-İ SÜNNET MEZHEPLERİ
a) FIKHİ MEZHEPLER
* Hanefi
*Şafi
*Maliki
*Hanbeli
b) İTİKADİ MEZHEPLER
* Eş'arilik
* Matüridilik.
Görüldüğü gibi İslam coğrafyasında Mezhepler öyle üçle beşle, onla sınırlı değil. Pek çok mezhep kurulmuş ve kurulan bu mezhepler öncelikle siyasi bir hedefi yakalama amacına yönelikken yüzlerce sene içerisinde '' Uymazsanız cehennemi boylarsınız'' a dönüşen bir din ve inanç haline gelmiştir.
Bu arada Yezidilik ( Veya kendi ifadeleri ile Ezidilik ) ile Vehhabiliği de ilave edelim bunca mezhebe...
Hatta Fetöcülük bile bir mezheptir aslında.
Amacı öncelikle Türkiye, akabinde tüm dünyayı ele geçirmek olan siyasi bir mezhep olmakla birlikte aynı zamanda İslamın içinde görüntülü İslam dışı bir mezheptir.
Yani bu kadar çok mezhep sadece '' Kolonya koklarsam orucum bozulur mu?'' ya da '' Üzerime alkol damlarsa gusl abdesti almam gerekir mi?'' endişesinden ve bu sorulara verilen farklı cevaplardan doğmuş değildir.
...............................................................................
Mezheplerin ortaya çıkışının diğer sebepleri ile devam edeceğim İnşallah.
-------------------------------------------------------------------
NOT: BU YAZI DİZİSİNİN İLK BÖLÜMÜNDE LİNKLERİ AŞAĞIDA VERİLEN YAZILARDAN GENİŞ ÖLÇÜDE FAYDALANILMIŞTIR.
http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/595.pdf
http://www.zehirli.org/konu/mezhepler-nasil-ortaya-cikti.html
http://islamdamezhepler.blogspot.com.tr/p/sia-mezhepleri.html
