Toplumlarýn huzur ve barýþ içinde yaþamalarýný saðlayan, sosyal yardýmlaþma ve dayanýþma açýsýndan iliþkileri düzenleyen, asýrlar boyu kazanýlmýþ en güzel deðerlerden biri de Kul hakkýdýr. Tüm dinlerde ve öðretilerde olduðu gibi Ýslam dini de bu konuda çok hassas olmuþ, Tanrý kullarý arasýndaki iliþkilerde tarafsýz kalmayý yeðlemiþtir. Yani affedici ve Rahman olan Tanrý, kulun kulda kalan hakký için meseleyi kendi aranýzda halledin demek anlamýnda yol göstermiþtir.

Dünya coðrafyasýnda yaþayan farklý farklý Toplumlar, insanlar arasýndaki iliþkileri düzenlerken kimi zaman yapýlan kanunlarla meseleyi ele almýþlar, kimi zamanda asýrlar boyu süregelen geleneklerinden, törelerinden yaralanmýþlardýr. Yeni nesillerini eðitirken Kul Hakký denen kavramý Adalet olgusu içerisinde ele alarak, sevilen, sayýlan, birbirine karþý dürüst olan bireyler için genç beyinleri farklý metotlarla eðitmiþlerdir.

Ýslam toplumlarýnda da durum aynýdýr. Ameli ibadetlerin dýþýnda insanlarýn arasýnda ki iliþkilerde önemli bir yere sahip olan bu davranýþa çok önem verilmesine raðmen, Müslüman topluluklar zaman zaman Ameli ibadetleri yerine getirirken Kul Hakký konusunu göz ardý etmekten geri durmamýþlardýr.

Kul Hakký denen davranýþ, üç beþ haneli bir mahallede yaþayanlar arasýnda belki çok fazla detaylý olmasa da, günümüzün kalabalýk toplum hayatýnda çok daha fazla öneme sahiptir. Çünkü hemen her gün birlikte hareket ettiðimiz, beraber çalýþtýðýmýz, beraber yolculuk yaptýðýmýz insanlarla aramýzda gözle görülemeyen bir hukuk oluþmuþtur. Belki farkýnda deðiliz ama yolda yürürken bir insana çarpmamýz, onu iteklememiz, hatta yüzüne alaycý ifadelerle bakmamýz bile Kul Hakký diye ifade ettiðimiz davranýþýn kapsamý içine girebilmektedir. Belki bize çok basit gelebilir ancak rastgele yere atýlan bir sigara izmariti bile baþkalarýnýn haklarýna saygýsýzlýktýr ki, sonucunda Kul Hakkýný ortaya çýkarýr.

Ameli ibadetini yerine getiren bir kiþi Tanrýsýna minnet ve þükranlarýný sunarken güzel insan olmanýn verdiði hazzý yaþar. Namazýný kýlar, orucunu tutar, zekâtýný verir, bu huzurla iþlerine devam eder. Bu Ýbadetlerden asýl amaç Tanrý’nýn istediði kâmil insan modeline varmaktýr. Tanrý’nýn ne bizim Orucumuza, ne de Namazýmýza ihtiyacý vardýr. Mesele; Bu ibadetleri yaparken ‘’Tanrým, ben senin istediðin gibi güzel insan olmaya gayret ediyor, her an seni anýyor ve kötü davranýþlardan kaçýyorum’’ diyebilmeli ve vicdanýnda, aklýnda her daim güzel insan olma yolunda yürümekte olduðunu kendi kendine telkin edebilmelidir. Ancak ibadetimi yaptým, borcumu yerine getirdim bu bana yeter demekle Tanrý’nýn istediði manada kâmil insan mertebesine ulaþmak mümkün deðildir. Kýsaca, ameli ibadetlerini yaptým diyen bir kiþi Tanrý’nýn istediði manada güzel insan olamamýþsa ibadetlerin de bir anlamý kalmamýþtýr.

Kalabalýk toplum hayatýmýzda Kul Hakký, o kadar önemli bir yere sahiptir ki, toplumlarýn huzur, barýþ ve adaletli bir þekilde yönetilmelerinin, yaþamalarýnýn temelini oluþturmaktadýr. Toplumu oluþturan halkýn da kendi aralarýnda dostça, kardeþçe ve barýþ içinde yaþamalarýnýn temelinde bu kavram önemli bir yer tutmaktadýr.

Pek çok isim adý altýnda aþaðýda sayacaðým olumsuz davranýþlarýn sonucunda, Kul Hakký karþýmýza gerçek manasýnda çýkmaktadýr.

Alkol kullanma: þayet baba veya anne çocuklarýnýn rýzkýný içkiye harcýyorsa onlarýn hakkýnda kalmýþtýr.

Kumar hakeza. Bir baþkasýnýn veya geçindirmekte olduðu bireylerin haklarýný kullanmýþ, onlara karþý sorumluluðunu yerine getirmeyerek Haklarýnda kalmýþtýr.

Zina:  Bir baþkasýyla kurulan iliþkiler aile içinde diðer bireyin Haklarýný çalmaktýr ki, bu durumda karþýmýza Kul hakký çýkmaktadýr.

Çöpünü rastgele atan,

Sokaklara tüküren,

Trafikte dengesiz ve tedbirsiz araç kullanan,

Rüþvet almak veya vermek çýkar saðlamak içindir ki, bu durum baþkalarýnýn hakkýna gasptýr, sonuçlarýnda kul hakký vardýr.

Adam kayýrma: Kendi yandaþ veya sevdiðini tercih etme, haksýzca rekabetsiz iþe alma vs. Baþkalarýnýn hakkýna gasptýr.

Küfür etme, hakaret, dayak, þiddet. Basit ama sonucunda kulun hakkýna saldýrmaktýr.

Hasta kuyruðunda, ekmek kuyruðunda banka kuyruðunda ve daha çok kuyrukta, bir tanýdýk bularak ön sýralara geçmek bile farkýnda olmadan baþkalarýnýn hakkýnda kaldýðýmýzýn bir göstergesidir.

Sularý kirletmek, saðlýksýz gýda üretmek, fahiþ fiyatlarla mal satmak, kandýrmak,

Hýrsýzlýk, çalmak, yakmak, zarar vermek gibi davranýþlarda da Kul hakký vardýr.

Zorla evlendirmek, ýrza geçmek, cinsel istismar,

Dedi kodu yapmak, suizanda bulunmak,

Ýnsanýn, hayvanýn canýný almak, iþkence ve kötü muamelede bulunmak gibi davranýþlarýn temelinde Kul Hakký, Hayvan Hakký vardýr.

Toplumun ortak kullanma alanlarý na, parklara, piknik yerlerine, spor sahalarýna zarar verme,

Ormanlarý yakma, kesme, talan etme , rant için imara açma kul hakkýný doðurur.

Yüksek sesle müzik dinleme, sokaklarda nara atma, geliþi güzel korna çalma, abart egzozla insanlarý rahatsýz etme gibi kul haklarýnýn da bulunduðunu bilmeliyiz.

Son yýllarda yapýlan en büyük aldatmalardan birisi de Din üzerinden insanlarý aldatmak, dini kullanarak çýkar saðlamak, affedilemeyecek kul Haklarýný içerisinde barýndýrýr.

Aklýma gelmeyen pek çok hatalý davranýþlar da, Toplum hayatýnda ve kalabalýk içinde yaþayan bireyler arasýnda Kul Hakkýný ön plana çýkarmaktadýr. O halde barýþ, huzur ve mutlu bir þekilde yaþamak istiyorsak bu konuya ehemmiyet vermek zorundayýz. Yeterince eðitimini veremediðimiz güzel davranýþlarýn, henüz küçük yaþlarda bireylere verilmesi, nesillerin gelecekte bir arada kardeþçe yaþamalarýnýn temelini oluþturacaktýr.

Batý toplumlarý bu konuda hayli mesafe almýþlardýr. Özellikle insanlarýn birbirleriyle olan iliþkilerinde kimsenin kimseyi þu veya bu þekilde rahatsýz etmemelerine dikkat etmiþler ve bu konuda hem eðitim vermiþ hem de kanunlarýný bu meyanda düzenlemiþlerdir. Ki bu nedenle Medeni toplum olarak adlandýrýlmaktadýrlar. Batý toplumlarýný oluþturan Devletlerinin sömürge zihniyeti, Devletler arasý ilþkileri ilgilendirmektedir. Bu mesele insan iliþkileri açýsýndan farklý bir konumda olduðu için, farklý bir tartýþma konusu olarak ele alýnmalýdýr.  

Biz tolum olarak her daim yukarýlara bakmýþ, Ülke yöneten erklerin yanlýþlarýný, hatalarýný eleþtirmiþ, zaman içinde yapýlan yolsuzluk, adam kayýrma, rüþvet gibi çirkin davranýþlarý sýradan bir olay olarak görmeye baþlamýþýzdýr. Biz hep yukarýlara bakarken, aslýnda bozulma, yanlýþ davranýþlar, hatalý iliþkiler, kaba kuvvet ve kadýna þiddet gibi kötü alýþkanlýklar, kendi yaþantýmýzda bizleri de etkisi altýna almýþtýr. Demem o ki, toplumdaki bozulma ve yozlaþma tepeden týrnaða kadar yayýlmýþ, yaygýnlaþmýþtýr. Ne bu toplumu bir arada tutan deðerlere saygý, sevgi, ne de Ýman düzeyinde Din’e kalbi baðlýlýk kalmamýþtýr. O halde, baþkalarýný eleþtirmeden önce kendi yaþantýmýzý her daim bir muhasebeye tabi tutmamýz gerekmektedir. Atalarýmýzýn dediði gibi: ’’Kendine iðne, çuvaldýzý baþkasýna’’ sözünü hep ihmal etmiþizdir.

Düþünelim þimdi: Yukarýda sýraladýðýmýz yanlýþ davranýþlardan bir veya birkaçýný hangimiz yapmadýk? Yapmadým diyebilen olacaðýný sanmýyorum. Büyük veya küçük hepimiz bir þekilde Kul Hakkýnda kalmýþ durumdayýz. Tanrý affetsin deme þansýmýz yok. Bu haklar ne Namaza, ne Oruca ne de Hac ibadetine benzer. Kul Hakký, Tanrý ile aramýzda ki bir mesele deðildir. Bedeli yani karþýlýðý, kullarýn helallik almasýyla giderilir ki, kim kimi bulup helallik alabilsin.

Saygýlarýmla

Mehmet Macit

15.01.2018

Dikili/Ýzmir