KELLENÝN EKMAA...

Oðlan evinden çýkan köyün gençleri davul zurna önde olmak üzere oluþturduklarý kortejle mezarýn baþýna doðru yürürlerken tabanca, tüfek seslerine karýþan, “Gezi baðlarýndan dolanýyorum/ Yitirdim yarimi aranýyorum” türküsünü hep bir aðýzdan söylüyorlardý. Haftalar öncesinden düðün hazýrlýklarýna baþlanmýþtý. Harmanýný kaldýrýp mahsulünü satan köylünün cebi paralanmýþ ve niþanlý oðlunu artýk evermenin zamaný gelmiþtir. Önce þehirden abdallar ayarlanýr, kýzýn ve oðlanýn çeyiz ihtiyaçlarý karþýlanýr, davetiye olmadýðý için görevlendirilen bir kiþi veya kadýn ev ev dolaþarak akide þekeri vermek suretiyle düðüne davet eder, imkaný olan dana, tosun ya da inek keserek etliðini hazýrlar, üç gün sürecek düðün hazýrlýðýný tamamlardý.
Karacaören köyünde düðünün tek sorumlusu yasakçý denen kiþilerdi. Bayrak kaldýrma organizasyonundan tut ki çeyiz götürme, kýnacýlarý götürme, kayýnlarýn hizmetinden hep bu iþin ehli kiþiler sorumlu olurdu. Bunlarýn baþýný Garamiyallarýn Güzülü Halibaam denen adam çekerdi. Düðünlerin en gözde kiþileri erkek köçeklerdi ki bunlarýnda baþýný Metin köçek çeker, yere atýlan paralarý köprü kurarak aðzýyla alýr, oynak oyun havalarýna oynarken vücudunun her yeri tir tir titrerdi. Düðünlerin tadý tuzu kayýnlardý ki onlarýn oðlan evine, odada yanan lüküsün gömleðine, görevli yasakçýya, abdallara, köçeklere, davulunu yardýklarý davulcuya, tam pilav isteriz diye aþçýya yaptýklarý eziyetlerin yanýnda attýklarý mermilerle odada deldikleri hezenlerin sayýsý günlerce dillerden düþmezdi. Hele kayýnlarýn içinde Moruðun Nazim olursa ortada oynayan köçekle oynamaya durur ondan daha iyi oynamasý da ustalardan "bize katýl" teklifini getirirdi. Uluyol da yapýlan dövüþlü, kavgalý at yarýþmalarýný seyretmek izleyenlere daha baþka bir haz verirdi.

Yarýþa katýlan çevre köylerden Boztepeli, Dalakçýlý, Horlalý, Kümbetli binicilerin “ben kazanacaðým” hýrsý atlarý çatlama durumuna getirir, yarýþý kazanamayanlar ise “ben kazanacaktým ama beni copunla ittin, atýný önüme sürdün” gibi bahanelerle çýngar çýkarýrlardý. Düðünlerde gelin önü kesme adetti ama bunu ticarete dökenler de vardý. Hele Karacaören'den bir kýz baþka bir köye gelin giderse bahþiþi beðenmeyen bu kiþilerle kýz evi arasýnda dövüþ çýkardý da kimse Çingioðlu'nun Cemal'le kötü olmak istemezdi. Düðünlerde yemeðe konacak et gereksinimi (etlik) genelde elinde imkaný olanlar dana, tosun, inek gibi hayvanlarý kesmek suretiyle karþýlarlardý. Etler sofralarda davetlilerin midesini boylarken hayvanýn kellesi de düzenlenen "kelle atýmý" yarýþmasý töreniyle çekiþmeli sahnelere neden olurdu. Ne zaman baþladýðý belli olmayan bu gelenek yetmiþli yýllarýn ortalarýna kadar sürse de yavaþ yavaþ, iddiasýný kaybede kaybede zamanla her gelenek gibi kaybolup gitti. Kelle ilk önceleri köyün en yüksek damý olan (o yýllarda üzerinde kiremidi olmadýðý için) eski camiye, daha sonralarý da Tombul Ýsmail'in konaðýna atýlmaya baþlanmýþtý. Öðleden sonra davul zurna eþliðinde konaðýn etrafýna doluþan köylü ve çevre köylerden gelen davetliler büyük bir kalabalýk oluþtururlardý.

Davul ve zurnalar aðýr ve ezgin bir hava çalarlarken köy ve çevre köylerden gelen kendine güvenen gençler kulaðýndan tuttuklarý kelleleri güçlerinin yettiðince önce baþýnýn biraz üstüne, sonra biraz daha üstüne ata ata birbirlerinin kuvvetini sýnama yoluna giderlerdi. Sonradan iþ gittikçe kýzýþýr, kelleyi dama ilk atan kiþi diðer rakiplerinin atmasýný bekler, onlar da dama kelleyi atýnca futboldaki penaltý atýþlarý gibi yarýþ devam ederken dama iki çýta çakýlýr, aralarýna gerilen ipten kelleyi kim aþýrýrsa yarýþmayý o kazanmýþ olurdu. Yarýþmayý kazanan genç kendince güçlülüðünü orada toplananlara kanýtlamýþ olur, bunun göstergesi olarak da fakir dahi olsa toplanan kalabalýðý evine götürür ve masraflarý cebinden çekerdi. Bu kiþiler toplananlara ilk yýllarda üzüm þerbeti daðýtýrken zamanla bunun yerine akide þekeri daðýtýrlardý.

Mükafatlarý da eðer veren olursa bir gömlek olsa da kendisini kanýtlamasý ona yetiyordu. Atmýþlý yýllarýn içerisinde Almanya'nýn iþçi alýmýna kadar Kaalerin Goca Kütük, Gogu'nun Fehmi, Kenedi Kemal, Gýmýr Salinin Abdullah, Kaalerin Duran, Dabýcýn Hidiyat, Nebilerin Asým, Haymininin Memmet Ali sonradan yetiþip bunlara katýlan Dedeoðullarýn Çete Ýbraam, Haymininin Tüccar gibi gençler ikinci dönem kelleciler olarak anýlýp kaldýlar. Kenedi Kemal tesadüfen bulunduðu Özbað' köyünde bir kelle atýmýnda dama kelleyi atýnca buna bozulan gençler onu dövmeye kalkmýþlarsa da Karacaören yeðeni olan Nayýlýnýn Ahmet onu kurtarmýþtýr.
Bunun bir benzeri de Gýmýr Salinin Abdulanýn baþýna Temirli köyünde gelmiþse de muhtar araya girip misafir diye onu korumuþtur. Düðünlerde kelle atmak komþu köyden gelen gençlerle Karacaörenli gençler arasýnda rekabetin doðmasýna yol açardý. Bu yarýþmalarda en çok göze batan Boztepeli gençlerle, Karacaörenli gençlerin rekabeti daha bir farklýydý. Yarýþlarý çok çekiþmeli geçer, dam kafi gelmez çelene ip gerilirdi. Bazen Boztepe'de bazen de Karacaören'de gerilen bu ipe germe veya gevþetme hilesi yapýldýðý zannýyla dövüþ bile çýktýðý olurdu. Boztepeli babayiðit gençler Cafarýn Mustafa, Hediyenin Memmet, Oskinin Memmet, Karacaörenlileri atýmda zorlasa da Müdürlerin Rüþtü daha bir baþkaydý. Tuttuðu kelleyi adete bir kaðýt parçasýymýþ gibi anýnda dama fýrlattýðý bir oluyordu. Öyle ki eve kalabalýk götürdüðünden dolayý hanýmýyla arasýnýn açýldýðý duyulsa da zamanla Kaalerin Goca Kütük ve Duran, Rüþtü'yü zorlamaya baþladýlar.

Düðünlerin birinde Rüþtü kelleyi dama aðýrdan aðýrdan, boy yükselterek atýyor, Goca Kütüðün babasý Kaanýn Irza bunu kendince dalga geçme veya hafife alma olarak yorumluyor, “Ah Kütük'üm saptan gelip de buraya bir yetiþse" diye iç geçiriyordu. Öyle de oldu. Kütük yetiþtiði gibi Rüþtü'yü alt ederek babasýný içinde bulunduðu veisten kurtardý. Bu olayýn bir benzeri de kuyuda atlarý sulayan Goca Duran'ýn baþýna gelir, yetiþtiði gibi kelleyi damýn ortasýna fýrlatmasý bir olur. Kýrklý, ellili yýllarda bazý Karacaörenliler baharýn gelmesiyle Ankara'ya amele olarak inþaat iþçiliðine çalýþmaya giderler, ýrgatlýk ayý geldiðinde de çevreye göre ekinleri bir ay erken yetiþen Akçaaðýl köyünde týrpan sallarlar sonra da ayný iþi köylerinde yapmak için dönüþ yaparlardý. Bir Ankara dönüþünde yaya olarak yol alan Karacaören'den ayný zamanda birinci dönem kellecilerden olan Göbül Halil, Ýybin Ostuk, Bal Memmet, Kara Sali, Dabýcýn Mustafa, Eleyin Gara Memmet, Arabýn Mustafa, Meleðen Irza’ya ilaveten Boztepeli, Kellecilerden Ahat, Müdürlerin Kel Memmet, Cafarýn Memmet, Omar Çavuþ, Abbas, Memmet Doðan, Kütoðlanýn Rüþtü gibi gençler aç ve yorgun olarak köylerine doðru yol almaktadýrlar. Ankara ile köylerinin arasý yaya olarak günlerce sürdüðü için dönüþleri bir azap ve sefalet oluyordu. Bala'dan geçtiklerinden çok zaman sonra gün yavaþ yavaþ kayboluyordu ki kulaklarýna uzaklardan davul, zurna sesleri gelmeye baþladý.

Karacaörenliler seslerin geldiði yöne doðru yol alýrlarken Boztepeliler "biran önce köyümüze yetiþelim” diye kafileden ayrýlýp yollarýna perme periþan devam ettiler. Karacaörenliler az bir yolculuktan sonra köye girerken abdallar onlarý misafir zannedip davul zurna ile karþýlarlarken bahþiþleri ceplerine konmuþtu bile. Onlarý ilk önce düðün sahibi ve yakýnlarý karþýladý. Kýz tarafý hayýrlý olsuna dýþarýdan gelenleri zannederek misafirlere bol bol ikramda bulundular. Düðün sahibi hal hatýrdan sonra iþin aslýný öðrenmiþ, baþka misafirlerin masalarýný dolaþmaya baþlamýþtý. Bir müddet sonra davul, zurna ve zil seslerine karýþan köylülerin konuþmalarýna kulak kabartan misafirler duyduklarýndan bir þeyler anlamaya çalýþýyorlardý. Meðer ertesi günü düðünde kelle atýlacakmýþ…

Köyün gençleri her düðünde bu köyü yeniyor, üstüne üslük birde dalga geçiyorlar, “öbür düðüne kadar iyi yallanýn da kelleyi yerinden kaldýrýn" diyorlardý. Adamlarýn konuþmalarýný duyan ve anlayan, onlarýn yüz ifadelerindeki gerginliði gören Karacaörenliler, “nedir sizin derdiniz hemþerim? Ýstemeyerek size þurada kulak misafiri olduk anlatýnda meseleyi bizde bilelim" derler. Aðzý laf yapan köylülerden biri “baþýmýzda böyle böyle bir kelle derdi var ki sormayýn gitsin" diyerek baþlattýðý sözü, “siz ne yapacaksýnýz bizim derdimizi hemþerim?" diyerek bitirdi. Biraz suskunluktan sonra, “sizin derdiniz kolay hemþerim, bana düðün sahibini çaðýrýn" diyen Bal Memmet'in konuþmasý bu sessizliði bozdu. Yerinden kalkan köylülerden birisi düðün sahibiyle az sonra masaya geldi. "Buyurun aðalar, aha size düðün sahibi" deyip gerisin geriye çekilerek onlarý baþ baþa býrakýp yerine geçti. Düðün sahibi, “Beni emretmiþsiniz buyurun aðalar"..."Aða sizin baþýnýzda köy olarak bir dert varmýþ, bizim karnýmýzý bugün ve yarýn yeterince doyurun, altýmýza yataðýmýzý serin yarýn biz sizi rahatlatmýþ olalým" diyen Bal Memmet bir gözüyle de arkadaþlarýna gülücük atýyordu. Ertesi günü öðle yemeðinden sonra davul, zurna eþliðinde yüksekçe bir konaðýn olduðu yerde biriken kalabalýða karýþtýlar.

Bir müddet sonra "kelle atanlar ortaya" diye çaðýran cazgýrýn sesiyle damýn altýnda toplanan diðer kellecilerle göz göze gelip selamlaþtýlar. Kelle atýmýna baþlandýðýnda Karacaörenliler damý önceden o deðilden usülen þöyle bir süzüp iþi hafiften alarak diðer köyden gelen kellecilerden güç ve kuvvet durumlarýný ölçüp biçiyorlar ona göre de sýralarý gelince kelleyi dama atýyorlardý. Bu durum bir müddet devam ettikten sonra kelleyi dama ulaþtýrdýlar. Rakipleri de aynýsýný yaptýlar. Gözler fal taþý gibi açýlmýþtý, “nereden çýktý bu iri kýyým adamlar?” diye herkes birbirine sorular soruyordu. Rakip köylüler bunu kabul etmeyip dama ip serilmesini istedilerse de sonuç deðiþmemiþ, Karacaörenliler adýna yarýþtýklarý (…....) köyünü kelle atýmýnda ilk defa birinci getirmiþlerdi. Davul zurna eþliðinde bütün köylü onlarý durmadan alkýþlýyordu. O günde köylü zafer kazanan kellecileri misafir edip yedirip içirdi. Ertesi gün bir ellerine aldýklarý hedaye diðer ellerinde de yolda yersiniz diye çýkýlarýna konan azýklar olduðu halde köylülerle vedalaþan Karacaörenlilerin o an keyiflerine diyecek yoktu. Adeta týrýsa kalkmýþ at gibiydiler. Ýki gün süren uzun bir yolculuktan kendilerinden ayrýlan Boztepelilere yetiþtiler. Hal, hatýrdan sonra onlardaki bu deðiþikliðin sýrrýný soran Boztepelilere “oðlum iþin sýrrý KELLENÝN EKMAA, Alýn þu çýkýdakileri yiyin de sizde bizim gibi olun" diyen Göbülün kýrmýzý yüzü sevinçten daha çok maðrurluklarýný ortaya koyuyordu… Kelleyle ilgili “Sessiz Aðýtlar" adlý þiirimden bir dörtlük sunuyorum…

Düðünlerden biriydi kelle atýlýyordu orta konaða,
Onu tuttuðu gibi dama fýrlattý Kaalerin Duran Aða,  
Ýtiraz etti Boztepeliler , sanki düþmüþlerdi tuzaða,
Dama ip edip gerdiler hasret dolu gözyaþlarýmý

 ERDOÐAN ÇALIÞKAN 14 01 2012

NOT: Öyküleri þahýslarý küçük düþürmek mirasçýlarýný rencide etmek için yazmadým...