Bugün Türk Siyasi hayatındaki ilginç siyasi partiler üzerinde durmaya çalışacağım.
Ülkemizde ilk siyasi parti Meşrutiyetin ilanıyla ( 1876 ) Kurulmuş olmakla birlikte daha öncesinde de cemiyet adı altında siyasi faailyet yürüten kuruluşlar olmuştur. Bu bağlamda ilk siyasi kuruluş ise 1859 da Süleymaniyeli Şeyh Ahmet tarafından kurulan FEDAİLER CEMİYETİDİR.
Bunu müteakip 1865 yılında Namık Kemal tarafından kurulan YENİ OSMANLILAR CEMİYETİ, 1878 de Ali Suavi tarafından kurulan ÜSKÜDAR KOMİTESİ, Kleanti Skalyeri ve Aziz Bey tarafından yine 1878 de kurulan KLEANTİ- AZİZ BEY KOMİTESİ Dernek adı altında siyasi faaliyet göstermişlerdir.
İlk resmi siyasi parti ise 1889 da İstanbul ve Paris'te kurulan, 1897 de Cenevre'de, yine 1897 de Kahire'de ve 1908 de Selanik'te şubeler açan OSMANLI İTTİHAD VE TERAKKİ CEMİYETİdir. Cemiyetin kurucuları arasında en önemli isimler Dr.İshak Sükuti, Abdullah Cevdet, İbrahim Temo'dur.
Özellikle 1908 de Meşrutiyet ikinci kez ilan edilmeden hemen önce ve Meşrutiyetin ikinci kez ilanından sonra gerek resmi olarak siyasi parti niteliğinde, gerekse cemiyet adı altında faaliyet gösteren kuruluşlarda oldukça önemli bir artış olmuştur. Bunların isimlerini ve kurucularını tek tek yazmayacağım ama içlerinden biri oldukça önemlidir: VATAN VE HÜRRİYET CEMİYETİ...1906 Da şam'da kurulan bu cemiyetin kurucuları arasında MUSTAFA KEMAL de vardır.
Evet, bu yıllarda Sosyalizm de Türk aydınları arasında ilgi görmüş ve 1910 yılında Doktor Refik Nevzad tarafından OSMANLI SOSYALİST FIRKASI kurulmuştur.
1918 yılına gelindiğinde Türkiye'de pek çok cemiyet kurulduğunu görmekteyiz ki bunların büyük bir bölümü Ortaokul ve Lise TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Derslerinde MİLLİ MÜCADELE YILLARINDA FAALİYET GÖSTEREN FAYDALI VE ZARARLI CEMİYETLER olarak öğretilir.
İşte bu cemiyetlerin en ilginçlerinden birisi kurucuları arasında Halide Edip Adıvar, Refik Halid Karay, Necmeddin Sadak, Ahmet Emin Yalman ve Yunus Nadi'nin bulunduğu 1919 da kurulmuş olan WİLSON PRENSİPLERİ CEMİYETİdir. Yani Kurtuluş Savaşı başlarında bu isimler Amerikan mandasını savunmaktaydılar.
Bu arada sürekli tartışılır ''İskilipli Atıf Hoca Teali-i İslam Cemiyetinin üyesi değildi '' diye...1919 da Kurulan TEALİ-İ İSLAM CEMİYETİNİN Kurucuları şunlardır: İskilipli Mehmet Atıf, Konyalı Abdullah Atıf, Bergamalı Mehmet Zeki, Erzincalı Hasan, İstanbullu Şerafeddin, Manisalı Hayreddin, Kayserili Şemseddin, Seydişehirli Hasan Fehmi Efendi ve Tahirülmevlevi Bey ( Bu cemiyet TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Derslerinde ''Zararlı Cemiyetler '' kategorisinde anlatılılır. )
1919 yılında yine bir sosyalist parti kurulur ama bu sefer biraz daha millidir sanki kurucuları. Zira partinin adı artık Osmanlı değildir. Parti Hüseyin Hilmi ve Mustafa Fazıl tarafından TÜRKİYE SOSYALİST FIRKASI olarak kurulur.
Sosyalist kurulur da komünist durur mu? 1920 deArif Oruç, Emekli Binbaşı Hacıoğlu Salih, Şerif Manatof tarafından GİZLİ KOMÜNİST FIRKASI adıyla bir parti kurulur.
1920 de ZÜRRA FIRKASI adıyla bir parti kurulur. Yani efendim sizin anlayacağınız '' Ziraatçiler Partisi.'' Yine aynı yıl öyle gizli saklı değil açık açık bir Komünist parti kurulur. Partinin genel sekreteri Mustafa Suphidir. Partinin adı ise TÜRKİYE KOMÜNİST PARTİSİ...
9 Eylül 1923 de Günümüzde yaşayan siyasi partilerin en eskisi, ilk olarak HALK FIRKASI adıyla Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulur. Bu siyasi parti 10.10.1924 tarihinde CUMHURİYET HALK FIKASI, 09.05.1935 tarihinde ise CUMHURİYET HALK PARTİSİ adını aldı. 12 Eylül 1981 darbesinin hışmına uğrayarak 16 Ekim 1981 de kapatılan CHP, 19 Haziran 1992 tarihinde yeniden açıldı.
Ülkemizde genel olarak Atatürk döneminde Cumhuriyet Halk Partisi dışında iki siyasi parti kurulduğu sanılır. Evet 1924 de Kazım Krabekir Paşanın kurduğu TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI ve 1930 da Fethi Okyar'ın kurduğu, Atatürk'ün kardeşi Makbule hanımın da üye olduğu SERBEST CUMHURİYET FIRKA -uzun ömürlü olmasalar da- en ses getiren siyasi partilerdir ama bu ikisi dışında da siyasi partiler kurulmuştur. Mesela:
AHALİ CUMHURİYET FIRKASI- 1930, Adana
TÜRK CUMHURİYET AMELE VE ÇİFTÇİ PARTİSİ- 1930, Edirne
LAİK CUMHURİYETÇİ İŞÇİ VE ÇİFTÇİ FIRKASI- 1931, İstanbul
Türkiye'de 1946 Yılında yeniden çok partili siyasi hayata geçilince bir anda pıtırak gibi yeni partiler türemeye başlar ki komik ya da garip isimli partiler de işte bunlarla başlar ve günümüze kadar gelir.
1946 da dedik ama işin doğrusu ilk siyasi parti 1945 yılında Nuri Demirağ'ın genel başkanı olduğu MİLLİ KALKINMA PARTİSİ dir.
1946 nın ilk siyasi partisi ise kurucuları Zıyneti Temelveren, Muharrem Zeki Korgunal olan SOSYAL ADALET PARTİSİDİR.
Evet, 1946 yılında insanlarımız kıtlıktan çıkmış fukaranın yiyeceğe saldırdığı gibi parti kurma krizine tutuldular adeta. Bunların hepsini burada zikretmem yazıyı çok uzatacağı için ilginç isimliler ile devamm ediyorum.
ER PARTİ ( ERGENEKON KÖYLÜ VE İŞÇİ PARTİSİ ) Kurucular: Silindir Makinisti Arif Hikmet Adsız, Suat Uzer, Cahit Ateş, Adnan Dik. '' Köylü-işçi'' her ne kadar sosyalizmi çağrıştırsa da Ergenekon, bu partinin milliyetçi bir parti olduğunu gösteriyor. Zaten parti tüzüğünde kendilerini ''Aşırı Milliyetçi '' olarak tanıtıyorlar. Ancak bu partiye göre 1944 de Turancılıktan yargılananlar faşisttirler. Velhasılıkelam karışık kuruşuk bir parti.
ARITMA KORUMA PARTİSİ:- Kurucu ve Yöneticiler: Öğretmen Selçuk Köroğlu, Kemal Köymen, Halil Sümer...Partinin suların artıtılması, doğanın korunması gibi herhangi bir amacı yok. Türkiye'de Cumhuriyet döneminde kurulan ilk İslamcı Parti bu. ''Arıtma'' dan kasıt ruhun arınması, korumadan kasıt ise imanı ve İslamı koruma olmalı herhalde. Zaten hemen peşinden de kurucuları Necmi Hüneş, Mustafa Özbek, Ziya Süer olan İSLAM KORUMA PARTİSİ geliyor.
GÜDEN PARTİ :Yok yok, kimsenin kimseyi güttüğü filan yok. Durum farklı. Bu parti 1951 Yılında Sigortacı Halil Güden ve kardeşi tarafından kuruldu. Hiç bir siyasi amacı, siyasi eğilimi yoktu. Ne halt etmeye kurulmuştu onu da bilen yok. Herhalde bir partiye soyadını veren ilk kişi olma hevesinden olsa gerek.
UFAK PARTİ : Daha sonraki dönemde en ilginç siyasi partilerden biridir. Bu Partiyi Erzurum'un Şenkaya ilçesinden Hüseyin Köycü adlı bir vatandaş 1957 yılında kurmuştur. Parti programında '' Hiç bir zaman iktidarı almak, seçim kazanmak ham hayalinde olmadığımız için programımızda devlet teşkilatına dair hiç bir madde kaydedilmemiştir'' ifadesi yer alıyordu. Seslerini TBMM ye duyuramayanlara yardımcı olmak amacıyla kurulan parti merkezi Ankara'da olmayan tek siyasi partiydi. Kurucusunun ölümüyle kapatıldı.
TÜRKİYE BİRLİK PARTİSİ: Alevi kökenli bir grup siyaset adamınca 17 Ekim 1966'da Birlik Partisi (BP) adıyla kuruldu, genel başkanlığa Hasan Tahsin Berkman getirildi. Partinin amblemi Ali'yi simgeleyen bir aslanla, onun çevresinde 12 imamı temsil eden 12 yıldızdan oluşuyordu. 5 Haziran 1977'deki genel seçimlerde aldığı 58.540 oyla (yüzde 0,4) TBP hiç milletvekili çıkaramadı. Bundan sonra TBP'nin siyasal etkinlikleri fiilen sona erdi. 1980 ihtilalinden sonra kapatıldı.
TÜRKİYE ULUSAL KADINLAR PARTİSİ: Türkiye'de bir siyasi pari kurmanın yürek istediği günlerde 16 Ekim 1981 de Mübeccel Göktuna tarafından kuruldu. Türkiye'nin ilk kadın partisi olması açısından bir ayrıcalığı olmakla birlikte uzun ömürlü olamadı.
MEHTAP PARTİSİ ( MEDENİYET ve HAYVANSEVER EKONOMİ ve TARIM PARTİSİ ) : 1988 Yılında Ürgüplü bir memur olan Cevat Bitirgen tarafından kurulmuş. Amacı hayvanları, doğayı ve tarımı seven insanları bir araya getirmekmiş. Neden dernek değil de parti kurmuş çok da anlaşılmasa bile 1990 yılına kadar yaşamış bu parti. 1990 da kendini fesh etmiş. Unutmadan, Cevat Bey'in eşinin adı Mehtap imiş.
BÜTÜNLEŞME PARTİSİ : 24 Eylül 1992 de kuruldu hemen ertesi gün CHP ile bütünleşti ))) Yanlış anlaşılmasın. O yıllarda böyle hülle partileri bir hayli fazlaydı. Mesela 27.08. 1993 de kurulan YENİ UFUK PARTİSİ 16.9.1993 de DYP’ye katıldı. 26.9.1994 da kurulanSOLDA KATILIM PARTİSİ üç gün sonra 29.9.1994 DSP’ye katıldı.03.10.1994 de kurulmuş olan BİRLİĞE ÇAĞRI PARTİSİ hemen ertesi gün 04.10.1994 de MHP ye katıldı.
İÇEN HALKIN PARTİSİ: Şaka gibi ama gerçek. 2000 Yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde sloganı ''"No Viagra, Yes Sema Rakı" ve parti programı içmek eğlenmek olan bir parti kuruldu.
TÜRKİYE ÖZÜRLÜSÜYLE MUTLUDUR PARTİSİ: 26.9.1996 Da Murat Dilmen adlı görme engelli bir vatandaş tarafından kuruldu ancak devam edebilmek için sponsor bulamadığı için kısa sürede parti kendisini fesh etti.
SULTAN PARTİSİ: Evet, olmaz olmaz demeyin 1998 yılında bu ülkede ''Sultan Partisi '' adıyla bir parti kuruldu. Bu patinin kurucusunun adı Yaşar Sultan idi ve kendisinin bir Tarihçi olduğu söyleniyordu. Anlayacağınız soyadını partisinin adı yapan ikinci kişiydi Yaşar Sultan. Parti programı ise müthiş bir cümle ile başlıyordu: Malazgirt Savaşı Türk Milletine Anadolu'nun kapılarını açmıştır.''
ULUSAL MUHTARİYET PARTİSİ : 2001 Yılında Adapazarı- Geyve ilçesi - Örencik Köyü Muhtarı Hüseyin Özkan tarafından kuruldu. Hüseyin Özkan belli ki '' Muhtariyet'' sözünün '' Özerklik '' anlamına geldiğini bilmiyordu. Tabii ki uzun ömürlü bir parti olamadı.
GÖNÜL BİRLİĞİ VE YEŞİLLER PARTİSİ: Jinekolog Doktor Eşref Yazıcıoğlu tarafından 2001 yılında kuruldu. Lakin sakın çevreci bir parti sanılmasın. Parti Türkiye'de üç çocuktan fazlasının ülke için fazla olduğunu savunuyor, üçten fazla çocuğu olanların vergilendirilmesini talep ediyordu. Kısacası nüfus planması üzerine kurulu bir partiydi.
YENİ YÜZLER PARTİSİ: 2002 yılında Avukat Münci İnci '' Biraz da yeni yüzler görsün millet '' diye düşünmüş olacak ki bu adla bir parti kurdu.
Evet, elbette ki Türk siyasi tarihindeki partilerin hepsi bu kadar değil. Daha pek çok var ama siyasi hayatımıza ilginçliği ile damgasını vurmuş parti hangisidir derseniz, yani bu listenin hit partisi? İşte o parti BANAP tır.
BANAP: ( BÜYÜK ANADOLU PARTİSİ ): Anavatan partisi kurucusu Turgut Özal'ı ve Anavatan Partilileri sinir etmek üzere özel olarak kurulmuş bir partiydi. Partinin tek amacı buydu.
Bu parti 14 Mart 1986 da Anavatan Partisinin amblemine benzer bir amblemle ve kısaltması BANAP olarak çıktı. Anap'ın YSK ya itirazi üzerine Bayrağını davulu delen Jaguar olarak değiştirirken kısaltmasını da BAP olarak değiştirdi ama hafızalarda hep BANAP olarak kaldı.
Parti Kemal Bekman tarafından kurulmuştu. Parti bayrağındaki davul Turgut özal'ın kızı Zeynep'in baterist olan kocası Asım Ekren'i , Jaguar ise Zeynep Özal'a iş adamı Zeki Berberoğlu tarafından hediye edilen ve onun kabul ettiği Jaguar marka arabayı ifade ediyordu.
BANAP( Ya da BAP ) 1992 yılında kapandı.
DAHA YAKIN DÖNEMLERDE KURULAN SİYASİ PARTİLER PEKİ?
Bakalım. Bir gün onları da yazarım belki.
