Depresyon insanýn düþünsel, duygusal, davranýþsal yönden çöküntüye uðramasý, karamsarlýða kapýlmasý; düþünce, duygu, konuþma ve davranýþlarýný, farkýnda vebilincinde olmasýna raðmen, kontrol edememesi halidir. Baþlýca belirtileri isteksiklik, risk almaktan kaçýnma, atalet, karamsarlýk, durgunluk, dalýp gitme, umutsuzluk, deðiþime ve yeniliðe kapalýlýk halleridir. Genellikle tek baþýna olmayýp bünyesinde anksiyete, panik atak gibi rahatsýzlýklý da barýndýrýr.

Temelinde büyük ölçüde çocukluk döneminde yaþanan ruhsal, zihinsel ve duygusal travmalar yatar. Sorumluluk verilmeden, güven duyulmadan, takdir edilmeden, hata yapma lüksü tanýnmadan, giriþimleri engellenerek yetiþtirilen bireyler depresyona yatkýndýrlar. Bu dönemde kendilerini, yeteneklerini, insan oluþlarýndan kaynaklý deðerlerini fark edemediklerinden özgüvenleri azdýr. Bir iþe giriþecekleri zaman geçmiþin korkularý ve geleceðin kaygýlarý zihinlerini ziyadesi ile iþgal ettiðinden yaþadýklarý ana odaklanamazlar. Dolayýsý ile eyleme geçemezler. Geçseler bile ilk etaptaki istek ve motivasyonlarýný koruyamadýklarýndan çok çabuk yýpranýrlar, eyleme geçme arzularý yerini isteksizliðe ve karamsarlýða býrakýr.

Depresyon dönemsel olabileceði gibi kronikleþmiþ de olabilir. Dönemsel depresyonun tedavisi kronik depresyona göre kolaydýr. Zira belli bir travma neticesinde açýða çýktýðýndan hastanýn bilinçaltý kayýtlarý tamamen negatifleþmemiþtir. Fark edildiði takdirde kronikleþmesi önlenebilir, bir psikoloðun desteðinde çabuk atlatýlabilir. Benim iþleyeceðim konu daha ziyade kronik nitelik kazanan depresyondur. Kronikleþen depresyon, kendi akýþý içerisinde kiþilik bozukluðuna doðru yol alýr.

Sýfýr-altý yaþ aralýðý kiþiliðin temellendirilme aralýðýdýr. Hayat binasýnýn temelleri bu dönemde atýlýr. Ýyi bir gözlemci ve taklitçi olan çocuk doðumla birlikte rol modelini aramaya baþlar. Fýtratýn gereðidir bu. Çocuðun güvende olduðunu hissetmeye ihtiyacý vardýr. Ona süt veren annesi ilk sýðýnaðýdýr. Annesine hudutsuzca güvenir. Annesinin kendisiyle, babasýyla, varsa diðer kardeþleriyle olan iliþkilerini; düþünsel, sözel, duygusal ve davranýþsal tepkilerini gözlemler, beden dillerini yorumlar ve hayata vereceði tepkileri zihninde inanç kalýplarýna, bir bakýma alýþkanlýklarýna dönüþtürür. Güven dolu, sevgi ve þefkatýn hakim olduðu, sorundan çok çözüme odaklanýlan, büyük küçük ayrýmý yapýlmadan fikirlere önem verilen, giriþimlerin engellenmediði, korku ve kaygýnýn kontrol edilebildiði aile ortamlarýnda yetiþen çocuklar özgüven kazandýklarýndan depresyon yaþama olasýlýklarý azdýr, yaþasalar bile kronik nitelik kazanmaz, tedavisi kolay olur. Aksi durumda, baþta konumuz olan depresyon; devamýnda anksiyete, panik atak, obsesif kompülsif bozukluk, bipolar bozukluk gibi ruhsal rahatsýzlýklar kaçýnýlmaz hale gelir.

Depresyonun temelinde en dipte özgüven eksikliði, devamýnda korku ve kaygý vardýr. Her üç kavram da birbirini besler, tetikler. Özgüven eksikliði korku ve kaygýyý getirir, korku ve kaygý özgüveni tüketir. Korku geçmiþ zaman kaynaklýdýr, kaygý gelecek zaman... Ýnsan geçmiþi ve geleceði düþünmekten bulunduðu aný yaþayamaz hale gelir, farkýnda bile olmadan. Karar veremez, verse arkasýnda duramaz. Sürece bir takým fiziksel sýkýntýlar eþlik etmeye baþlar. Migren aðrýlarý, nefes darlýðý, kalp sýkýþmasý, mide rahatsýzlýklarý, kaslarýn sertleþmesi ve sýzlamasý baþ gösterir. Bu vb. belirtileri yaþayan hasta doktor doktor gezmeye baþlar fakat fiziksel bir rahatsýzlýðý tespit edilemez. Çoðu insan da bunlarý normal kabul edip hiç birþey yokmuþ gibi hayatýný idame ettirmeye çalýþýr.

Depresyonun bir diðer belirtisi de insan iliþkilerinde kendini gösterir. Ýþ, arkadaþlýk, aile vb. sosyal ortamlarda alýnganlýk, anlatýlaný dinleyememe, agresif sözler ve tavýrlar, agresif beden dili, yaptýðý iþe odaklanamama þeklinde belirtiler açýða çýkar. Çoðunlukla birey farkýna varamadýðýndan bunlarý normal kabul ederek, çevresindeki insanlarý suçlamaya, eleþtirmeye baþlar. Gelen tepkiler düþünce dünyasýný daha da karmaþýklaþtýrýr. Þiddete varan davranýþlar meydana gelebilir.

Peki kronikleþmiþ bir depresyon hastasý, içine düþtüðü bu kýsýr döngüden kurtulamaz mý? Cevap kesinlikle evet kurtulabilir. Dýþardan bir gözle kendini seyredip yorumlama kaabiliyet ve alýþkanlýðý kazanmasý ile bu mümkündür. Zihnin karamsar düþünme alýþkanlýðýndan kurtarýlarak, negatif bilinçaltý kayýtlarýnýn temizlenmesi kiþinin hayata daha pozitif bakmasýný saðlayabilir/saðlar. Tabi uzun, meþakkatli, destek isteyen bir süreç. Bir nevi kiþiliðini deðiþtirmek, binayý yýkýp saðlam temeller üzerine yenisini inþa etmek. Öncelikle insan kendisinin farkýna varmalý, haddi aþmadan özeleþtirisini yapmalý, eksikliklerini kabul ederek akýlcý çözüm arama çabasý içine girmelidir. Gerisi zaten kendiliðinden gelecek, insan düþünemediklerini düþünmeye, göremediklerini görmeye, sezemediklerini sezmeye, hissedemediklerini hissetmeye baþlayacaktýr. Süreç dahilinde bol bol okumak büyük katký saðlayacaktýr. Hatta sürece en büyük katkýyý kitaplar saðlar, diyebilirim. Özellikle Uzakdoðu öðretileri, kiþisel geliþim kitaplarý, Tasavvufi Ýslam anlayýþý sayesinde bu uðurda ciddi bakýþ açýsý ve yorumlama deðiþimlerine ulaþýlabilir. Zaten düþünceler deðiþim gösterdiðinde doðal olarak duygular, konuþmalar, davranýþlar ve beden dili de deðiþmeye baþlayacaktýr. Dolayýsý ile olumsuz alýþkanlýklar ve negatif bilinçaltý kayýtlarý yerini pozitif alýþkanlýk ve inançlara býrakacaktýr.

Düþünceleri birden bire deðiþtirmek mümkün deðildir. Düþünceleri deðiþtirmeye çalýþýrken günlük konuþmalarý ve davranýþlarý da pozitif yönde deðiþtirmek gerekir ki düþünceler pozitife evrilebilsin. Yapýcý, olumlu, çözüm odaklý konuþmalar ve yapmak istenilmediði halde, sonucunun olumlu olacaðýný bildiðimiz davranýþlar; olumlu düþünce ortamýna zemin hazýrlar ve zamanla olumlu inanç alýþkanlýklarýna geçiþi hýzlandýrýr. Olumlu düþünceler, duygular, konuþmalar ve davranýþlar sürekli birbirleri ile iletiþim halindedirler. Kýsýr bir döngü halinde, birbirlerini etkiler, tetikler, beslerler. Bu kýsýr döngünün fark edilerek nimete çevrilmesi zaman alsa da imkansýz deðildir.

Hayatta hiç birþey imkansýz deðildir. Ýnsan yeter ki azmetsin, sabretsin, motivasyonunu yüksek tutarak eyleme geçsin; herþeyin üstesinden gelebilir. Neticede hiçbir rahatsýzlýk, hastalýk boþuna deðildir. Ýnsaný olgunlaþtýrmak, güçlendirmek için vardýr. Dert varsa derman da bir yerlerde bizim onu bulmamýzý beklemektedir. Anne babamýzýn çocukluk dönemimizde yaptýðý hatalarý bir ömür kiþiliðimizde taþýmak zorunda deðiliz. Yükü taþýmakla mükellef olduðumuz kadar yeri ve zamaný geldiðinde onu sýrtýmýzdan atmakla da mükellefiz. Zafer ve baþarý ona inananlarýndýr.