TEKERRÜR EDEN TARÝH-17. BÖLÜM— HÜRRÝYET, MUSAVAT, UHUVVET

 
Ne þehittir ne gazi, pisi pisine gitti Niyazi.
---------------------------------------------------------

II. Abdülhamit’i aslýnda dinle, diyanetle ilgisi olmayan bir padiþah olarak gösterip halkýn ona olan sevgisini yok etmek konusunda kalmýþtýk. Ýngiltere’nin bunu yapabilmesi aslýnda o kadar da zor deðildi.

Þimdi sizlere ilginç bir caminin hikayesinden bahsedeceðim, sonra konumuza döneceðim elbette.

1812 Yýlýnda Ýstanbul’da bugünkü Eminönü semtinin Bahçekapý denen tarafýnda  ‘’ Melek Girmez Sokaðý ‘’ Denen bir sokak vardý. Bu sokaða niçin melek girmiyordu peki? Melek girmiyorsa kim giriyordu?

Efendim bu sokaða bekar yeniçeriler giriyordu. Bu sokaktaki hanlarda, evlerde yatýyorlardý. Yeniçerilerin dýþýnda da vücudunu para karþýlýðýnda erkeklere teslim eden kadýnlar bu sokakta sanatlarýný icra ediyorlardý. Yani anlayacaðýnýz ne kadar bitirim varsa bu sokakta olduðu gibi ne kadar – yasal izinle olmasa da- genelev varsa bu sokaktaydý. O sebeple da adý Melek Girmez sokaðýydý ki bu ad doðru bir addý o sokak için. Meleðin o sokakta ne iþi olabilirdi ki?

1812 de Ýstanbul’da bir veba salgýný baþgösterince padiþah II. Mahmut ve devrin ulemasý bu salgýný bu sokaktaki fuhuþa baðladý ve tüm genelevler yýkýldýðý gibi bitirimhaneler olan yeniçeri evleri de yerle bir edildi. 1814 yýlýnda ise o sokaða bir cami yapýldý ve adý Hidayet Camii kondu.

Fahiþeler daðýtýldý, onlarýn fedaileri olan yeniçerilerin ocaklarý baþlarýna yýkýldý ama maalesef fuhuþ bir türlü önlenemiyordu. II. Mahmut’tan sonra Abdülmecit, ondan sonra Abdülaziz önleyemediði gibi II. Abdülhamit de fuhuþu önleyemiyordu. Çünkü bu iþte güzel para vardý dolayýsýyla fuhuþu önlemek için alýnan her tedbir rüþvet engeline takýlýyordu. Ayrýca gizli gizli yapýlan fuhuþ çok daha tehlikeliydi. Çaresiz kalan II. Abdülhamit 1884 yýlýnda bir ‘’ Kerhane Yönetmeliði ‘’ Çýkartarak Galata semtinde resmi bir genelev açýlmasý ancak baþka da asla ve kat’a açýlmamasý yolunda emir ve ferman buyurdu. Buyurmasýna buyurdu ama sallayan da olmadý. Galata, Beyoðlu ve Üsküdar’da bir sürü genelev açýldý.

Padiþah II. Abdülhamit gerek bu yaygýnlaþan fuhuþun, gerekseÝstanbul halkýný illallah ettiren serserilerin, mafyavari oluþumlarýn kökünü kazýsýn diye uzaktan akrabasý Fehim paþa’yý görevlendirdiyse de Fehim Paþa, Payitaht Abdülhamit dizisindeki misyonunun tamamen dýþýnda olarak kendisi mafya babasý oldu. Artýk Fehim Paþa’ya rüþvet verilmeden ne bir genelev ne bir kumarhane açýlabiliyor ne de bir gram uyuþturucu satýlabiliyordu. Velhasýlýkalam Fehim Paþa Devlet içinde devlet olmuþ, elde ettiði güçle þýmardýkça þýmarmýþ, bir sürü metresi ve muazzam bir serveti olan biri haline gelmiþti.

Padiþaha Fehim Paþa aleyhine jurnal de gidemiyordu maalesef. Öylesine korku salmýþtý ki ondan þikayet etmek için mangal gibi yüreðe sahip olmak gerekiyordu.

Bu arada kendisi de oldukça gözü kara olan Fehim Paþa, bir gün Beyoðlunda nazlý nazlý salýnan bir Alman dilberini kaçýrma giriþiminde bulununca Alman konsolosu Marshall, Padiþaha aðýr bir þikayet mektubu yazdýðýnda padiþah ancak uyandý ve Fehim Paþanýn rezaletlerinden haberdar oldu. Paþa’ya yine de kýyamadý fazla. Onu Bursa’ya sürgün gönderdi.Bursa da bir süre yaþayan Fehim Paþa, II. Meþrutiyetin ilanýndan sonra linç edilerek öldürüldü halk tarafýndan.

Bütün bunlarý þunun için anlattým: Maalesef II. Abdülhamit, dizi filmlerde olduðu gibi aleyhine olan her þeyi bilen,her þeye karþý mutlaka bir planý olan bir insan deðildi. Tüm iyi niyetlerine raðmen onun da üstesinden gelemediði bir sürü sorun vardý. En önemli sorunu ise etrafýný saran hainlerdi...

Evet, ilk resmi genelevin onun izniyle açýlmýþ olmasý aleyhine bir eksi puandý ve bu eksi puan muhalifleri tarafýndan kullanýlacaktý elbette. Gerçekten de Ýstanbul’un durumu vahimdi ve bu vahim durumu yani Galata'dadaki genelevlerin durumunu Ýstanbul'a Yahudi Cemiyeti tarafýndan Yahudi fahiþelerin tekrar hayata kazandýrýlmasý için gönderilen Samuel Cohen þöyle anlatýyordu:

''Rio de Janerio'da gördüðüm manzaranýn kötü olduðunu düþünmüþtüm ancak Konstantiniye'deki bu umumhaneleri tarif etmekte kelimeler kifayetsiz kalýr. Umumhane sakinleri alçak tabure, sandýk veya sedirlerde oturmaktalar ve üstlerinde kýyafet namýna neredeyse hiçbir þey yok…Cuma ve Pazar günleri ve bayram günleri (Türk ve Rum bayramlarý) sokaklar doluydu ve ''iþler'' hareketliydi. Bir bayram ve bir Cuma akþamý bu sokaklar arasýnda dolaþtýðýmda kýzlarýn yüzünde gördüðüm manzarayý hiç unutmayacaðým. Oldukça yorgun ve maneviyatlarý çökmüþ görünüyorlardý.'

 
Ancak II. Abdülhamit aleyhinde baþka þeyler de yapýlmalýydý onu halkýn gözünden düþürmek için. Ýþte bu noktada Ýngiltere, kendi matbaalarýnda bir sürü Kur’an-ý Kerim ve Sahih-i Buhari bastýrýp bunlarý sanki Mýsýr ve Hindistandaki Müslümanlar bastýrmýþ da Ýstanbul’a yollamýþ gibi Ýstanbul’a sürdü. Bu Kur’anlar eksikti, yanlýþtý. Sahih-i Buhariler ise Ýslam dýþý uydurma hadislerle doldurulmuþtu. Bu kitaplarý inceletip Kur’anýn Kur’ana, Sahih-i Buharilerin Sahih-i Buhariye benzemediðini gören padiþah hepsini yaktýrdý. Böylece de  Kanun-u Esasiye ‘’ Devletin dini islamdýr.’’ Maddesini bizzat kendisi koydurmuþ olan padiþah bir anda ‘’ Kur’an yakan, þeriat düþmaný ‘’ Padiþah oluvermiþti. Artýk halifeliði sadece Osmanlý topraklarý dýþýndaki Müslüman ülkelerde deðil Osmanlý Devleti sýnýrlarý içinde dahi tartýþýlýr olmuþtu.

Bunca yoðun bir kýskaç altýnda olan II. Abdülhamit’e karþý en önemli hamle ise 1908 yýlýnda gerçekleþen Reval Görüþmeleri oldu.

9-10 Haziran 1908 de Rus Çarý II. Nikola ve Ýngiltere Kralý VII. Edvard, bugünkü Estonya’nýn Tallin þehrinde bir araya geldiler. Aslýnda görüþtükleri konular kendi aralarýndaki sorunlardý. Rusya, Hindistan’da bazý haklar talep ederken Ýngiltere de Kýrým civarýnda bazý imtiyazlara sahip olmak istiyordu. Her iki hükümdarýn asýl konuþtuðu konu ‘’ Aramýzdaki anlaþmazlýklarý bir tarafa býrakalým. Bak Osmanlý, Almanya’ya iyice yaklaþtý. Almanlar 1870 de Sedan’da Fransýzlarýn anasýný aðlattý. Sýra bize gelmeden aramýzdaki itiþmeyi kakýþmayý bir tarafa býrakalým da ne yapabiliriz ona bakalým.’’ Meselesiydi.

II. Abdülhamit bu görüþmeyi ne yaparsa yapsýn engelleyemedi. Engelleyemediði gibi toplantýda nelerin görüþüldüðünü de teferruatlý bir þekilde öðrenemedi.  Ancak özellikle Viyana Yahudi lobisi basýný toplantýda Osmanlý Devletini nasýl paylaþacaklarýný görüþtüklerini duyurdu. Hatta bu görüþmelerde alýnan kararlarýn Osmanlý Devleti'nin baðýmsýzlýðýna tecavüz olduðunu yazdý. Onlara göre Ýngiltere ve Rusya aralarýnda Osmanlý Devletini nasýl paylaþacaklarýný görüþmüþlerdi aynen þu þekilde: Karadeniz ve Boðazlar Rusya’ya býrakýlýyor, Balkanlarda Slav birliði kabul ediliyor, Romanya Rusya’nýn nüfuz mýntýkasýna giriyor, buna mukabil Mýsýr, Sudan ve Basra körfezine kadar Irak Ýngiltere’nin oluyor, Trablusgarp Ýtalya’ya veriliyor, Fransa ise Suriye ile Lübnan’ý alýyordu.

Ýþin aslýnda Makedonya sorunu dýþýnda Osmanlý Devleti ile ilgili konuþulan bir þey yoktu. Makedonya konusunda da konuþulmuþ, tartýþýlmýþ ama bir karara varýlamamýþtý. Fakat demin de belirttiðim gibi Reval görüþmelerinin dýþarýya yansýmasý bu þekilde deðildi. En azýndan Makedonya’nýn Osmanlý hakimiyetinden alýnacaðý sanki kesin gibi yansýtýldý. Bu yansýtma iþini de maalesef Almanya ve Avusturya- Macaristan yapýyordu çünkü  Padiþah, Kaiser II. Wilhelm’in onca çabasýna, Türkiye’ye iki defa gelmesine raðmen bir türlü tam anlamýyla Almanya’nýn kucaðýna oturmuyordu. Bu iþi hýzlandýrmak için Reval görüþmeleri bulunmaz bir fýrsattý onun için.

Reval’de bütün bunlar olup biterken Padiþah, ajanlarýný Ýttihat ve Terakkinin kalbine kadar sokmuþtu. Bu örgütün çözülmesi ve çökmesi an meselesiydi. Örgütün önde gelen isimlerinden Resneli Niyazi için iki þýk vardý: Ya Selanik’te kalacak ve padiþahýn hafiyelerine karþý ölüm kalým savaþý verecek ve sonuçta ölüp gidecek ve adý saný unutulacaktý  ya da daða ‘’ Hürriyet istiyoruz’’ Diye daða çýkacak, bir devrim baþlatacak ve kahraman olacaktý. O ikinci yolu seçti. Böyle bir ortamda ‘’ Hürriyet, musavat, uhuvvet ‘’ Dediði takdirde hiç kimse ona ‘’ Hayýrdýr hemþerim? Ne oluyor, derdin nedir?’’ Diye sormazdý zira Ýstanbul da ‘’ Hürriyet,musavat, uhuvvet’’ Nidalarýyla inliyordu. ( Sonralarý bu slogana adalet de eklenmiþtir.)

Resneli Niyazi 3 Temmuz 1908 de tabur kasasýndaki paralarý da yanýna alarak 400 yoldaþýyla Ohri’de daða çýktý. II. Abdülhamit bunun üzerine kuvvet gönderdiyse de üzerine gönderilenler ‘’ Biz kardeþlerimize kurþun sýkmayýz’’ Diyerek Niyazi Bey’e katýldýlar.

Sonunda Resneli Niyazi Saraya bir mektup yazdý: ’’Biz Kanun-i Esasi’nin hemen bugün meriyete konmasýný istiyoruz. Eðer hükumet bunu saðlamazsa millet zorla alacaktýr. Ya ölüm ya vatanýn kurtuluþu...’’

Uzatmaylým efendim, bunca baský, bunca bunalýmdan sonra II. Abdülhamit için baþka seçenek kalmamýþtý ve 23 Temmuz 1908 de Meþrutiyeti tekrar ilan etmek zorunda kaldý. Baþta Ýstanbul olmak üzere bütün Osmanlý ülkesinde Türk, Ermeni, Yahudi, Rum, Arap, her dinden her ýrktan insan adeta bayram yapýyordu. Bundan sonra Hürriyet, Uhuvvet( Kardeþlik), Musavat(Eþitlik) olacaktý...

NOT: Meþrutiyetin ilanýndan sonra Ýstanbul’da adeta krallar gibi karþýlanan Resneli Niyazi 1912 de emekli olup memleketine dönmek üzere Avlonya limanýna geldiðinde vurularak öldürüldü. Kim tarafýndan vurulduðu, niçin vurulduðu asla ortaya çýkarýlamadýðý için  arkasýndan ‘’ Ne þehittir ne gazi, pisi pisine gitti Niyazi’’ Dendi ve bu söz ondan zamanýmýza kadar geldi.

‘’ Geyik Muhabbeti’’ Deyimi de onun sürekli olarak yanýnda bir geyikle dolaþmasýndan kaynaklanýp günümüze gelen bir deyimdir.

RESÝMLER

1- Galata’da bir genelev sokaðý ( Resim 1910 Yýlýna ait olsa da II. Abdülhamit’in saltanatýnýn son yýllarý da bundan farksýzdýr maalesef.)
2- Hidayet Camiinin günümüzdeki durumu.
3- Fehim Paþa
4- Reval Görüþmelerinin o günkü yabancý basýndaki haberleri
5- Resneli Niyazi ve geyiði.
6- Ermenice ve Türkçe Hürriyet, Musavat, Adalet afiþleri eþliðinde II. Meþrutiyet kutlamalarý
7- Türkçe ve Fransýzca ‘’ Yaþasýn Kanun-u Esasi ‘’ Afiþleri altýnda II. Meþrutiyetin ilaný.