TEKERR�R EDEN TAR�H-25. B�L�M- K�F�R TEK M�LLETT�R.

1870 Y�l�nda milli birli�ini kuran �talya, d�nyan�n g��l� devletleri aras�nda yerini almak i�in kollar� s�vazlam��t�. G��l� bir devlet olabilmenin en �nemli g�stergesi de bolca s�m�rgelere sahip olmakt� ama kendisinin bir s�m�rgeci�i bile yoktu. Bu sebeple �ncelikle Habe�istan�a g�zlerini diktiyse de Habe� a�iretlerinin �iddetli direni�leri kar��s�nda geri �ekilmek zorunda kalm��t�. Bu durum hem i�eride hem �lke d��nda �talya�n�n itibar�n� yerle bir etmi�, adeta alay konusu olmu�tu.

�talya daha sonra g�zlerini hemen burunlar�n�n ucunda bulunan Trablusgarp�a ( Bug�nk� Libya) topraklar�na dikti. Ancak Trablusgarp�a yapaca�� bir sald�r� i�in �ncelikle Avrupa�n�n g��l� devletlerinin onay�n� almas� gerekiyordu. Bu ama�la 1887'de Birle�ik Krall�k ve Avusturya, 1891'de Almanya, 1900 ve 1902'de Fransa, 1902'de Avusturya, 1909'da Rusya ile gizli antla�malar yapt� ve Trablusgarp �zerindeki emellerini bu devletlere kabul ettirdi. �talya Trablusgarp'taki hareketlerinin bu antla�malarla engellenmeyece�i garantisini sa�lad�ktan sonra buradaki faaliyetlerine h�z verdi ve en uygun an� beklemeye ba�lad�.

Burada hemen sorulabilir: Osmanl� Devletinin hakimiyeti alt�nda bulunan bir toprak par�as�n� onun elinden almak i�in bir tak�m gerek�eleri olmas� laz�m de�il midir? Gerek�eleri nelerdi? �yle ya bir devlete �� Sendeki �u topraklar bana laz�m. Bana ver�� Demekle olmazd� ki bu i�ler.

�talya bunun i�in de uzun zamandan beri faaliyetteydi. Bu ba�lamda Trablusgarp�ta bir deniz yolu acentesi kurmu�, Osmanl� y�netimindeki uzun tart��malar�n ard�ndan 1907 de Banco Di Roma isminde bir banka a�m��, gerek bu banka arac�l��yla gerekse de �ahs� olarak toprak ve emlak sat�n alm��, �talyan okullar�, hastane, dispanser ve postaneler a�m�� ve Osmanl� y�netiminin izni ile fosfat ve alt�n madenlerini arama ve ��karma yetkisine sahip olmu�tu.

�talya�n�n bu faaliyetleri Osmanl� meclisinde zaman zaman tart��malara yol a�m��sa da zaman�n padi�ah� II. Abd�lhamit, bu tavizleri vererek �talya�y� kendi saf�na �ekmek, sonras�nda da onu Irak konusunda d�rt�kleyerek Irak�ta �ngiliz ve Almanlar�n ��kar �at��malar� i�ine dahil etmek istedi�inden, yani �u me�hur denge politikas� sebebiyle bu tavizleri vermekte sak�nca g�rm�yordu. Ancak ne yaz�k ki ne o ne de kendisinden sonra gelen h�kumetler �talya�n�n di�er devletlerle yapt�� gizli antla�malardan asla haberdar de�ildiler. Nitekim �talya ba�bakan� Giolitti daha sonra hat�ralar�nda II. Abd�lhamit�in bu te�ebb�s�n�n olduk�a kurnaz bir te�ebb�s oldu�unu ancak �ngiliz ve Almanlarla �at��mak istemedikleri i�in b�yle bir teklife yana�mad�klar�n� itiraf etmi�ti.

1911 Y�l�n�n Eyl�l ay�nda yani bizim Sultan Re�at��n Rumeli seyahatinden sadece bir ay sonra �talya, Avrupal� devletlere ayr� ayr� mektup g�ndererek �� Ben Trablusgarp�a sald�r�yorum.�� Dedi ve bak�n ne cevaplar ald�:

�ngiltere D��i�leri Bakan� Grey ger�ekten �talyanlar k�t� durumdaysalar ve Osmanl� y�netimi bunu d�zeltmek i�in hi�bir �aba sarf etmiyorsa �talya�n�n bug�ne kadar takdire �ayan bir sab�r g�sterdi�ini ve mesele e�er bar�� i�inde ��z�lemeyecek noktaya gelir ise �talya�n�n giri�ece�i herhangi bir harekete �ngiltere�nin engel olmayaca�� gibi diplomatik destek de verece�ini belirtti.

Fransa ile 1900 ve 1902 de yap�lan antla�malara g�re Fransa Fas�a asker ��kar�rsa �talya g�z yumacak, buna mukabil �talya da Trablusgarp�a sald�rd��nda Fransa ses ��karmayacakt�. Fransa Nisan 1911 de Fas�� i�gal etti�ine g�re �imdi s�ra �talya�dayd� ve nitekim de �yle oldu. Fransa sesini ��karmayaca��n� bildirdi.

Rusya, 1909 y�l�nda �talya ile imzalad�� Racconigi Antla�mas� �er�evesinde �talya�n�n b�yle bir te�ebb�s�n� ola�an kar��layaca��n� belirtmi�ti. Tek iste�i vard� ��Aman aman sak�n Osmanl� Devleti�nin payla��lmas� gibi sorun ��karma kar��ma. �u an i�in bunu kald�rabilecek durumda de�ilim.��

Avusturya- Macaristan �mparatorlu�u da �� Olay� Balkanlara s��ratma da ne yaparsan yap, serbestsin�� Demi�ti.

Peki kim kald� geriye? Almanya... II. Abd�lhamit d�neminde art�k do�al m�ttefikimiz olarak g�rd��m�z, pek �ok imtiyazlar� verdi�imiz Almanya. O ne diyordu?

Almanya aynen �unu diyordu: �� Trablusgarp�� i�gal etmek senin en do�al hakk�n. Bu konuda bizim sesimiz ��kmayacak ama g�z�n� seveyim sak�n bizim sizi destekledi�imizi Osmanl� devleti duymas�n.��

San�r�m ba�l�� ni�in �� K�f�r tek millettir.�� Diye att��m� anlam��s�n�zd�r.

�talya b�t�n olumlu sinyalleri ald�ktan sonra Osmanl� Devleti'ne 28 Eyl�l 1911'de bir nota verdi. Bu notada �zetle: Osmanl� Devleti'nin Trablusgarp ve Bingazi'nin ilerlemesi i�in hi�bir �ey yapmad��, bu b�lgenin �talya k�y�lar�na yak�nl�� dolay�s�yla kendileri i�in hayati �nem ta��d�� b�lgeye medeniyet g�t�r�lmesinin zorunlu oldu�u, fakat bu konudaki �talyan g�r�� ve fikirlerinin Osmanl� Devleti taraf�ndan tasvip edilmedi�i ve �talya'n�n buradaki te�ebb�slerinin inatla engellendi�i, �imdi Osmanl� Devleti'nin �talya ile kendi menfaatlerine ters d��meyecek b�t�n iktisadi imkanlar� vermeye haz�r oldu�u ancak �talya h�kumetinin ge�mi�te yap�lanlar� g�z �n�ne alarak buna g�venmedi�i belirtiliyor ve �talya'n�n Trablusgarp ve Bingazi'yi askeri i�gale karar verdi�i, bundan ba�ka �arelerinin kalmad�� ve buradaki Osmanl� memurlar�n�n i�gale muhalefet etmemeleri isteniyordu.

�imdi �ok dikkat ! Bak�n koskoca Osmanl� Devleti bu notaya nas�l cevap veriyor?

Trablusgarp ve Bingazi'nin geri kalmas� bizim de�il bizden �nceki idarenin ( II. Abd�lhamit kastediliyor.) eseridir.Bundan dolay� me�rutiyet h�kumeti su�lanamaz. Son �� sene zarf�nda b�lgede �talyan te�ebb�slerine b�y�k kolayl�klar sa�lad�k. �yi niyet g�sterdik. Burada asayi�in temini konusunda hi�bir endi�eye mahal yoktur. �talyan ve di�er tebaan�n b�lgeden ayr�lmas�n� gerektirecek bir olay yoktur.

G�r�ld�� gibi aciz, korkak teslimiyet�i bir anlay�� vard�r her �eyi �ok daha g�zel yapacak(!) olan yeni idarede. II. Abd�lhamit�e �� G�lgesinden bile korkan �dlek�� diyenler �imdi ortada bir g�lge bile olmadan �talya�dan korkmu� ve tam anlam�yla t�rs�k bir cevap vermi�lerdir ona. Zaten �talya�da bu cevab� sallamam�� ve cevab�n ellerine ula�t�� g�n yani 29 Eyl�l 1911 de �� Bizi tatmin edici bir cevap vermediniz. O zaman g�nah bizden gitti�� Mealinde bir cevapla birlikte sava� ilan� notas�n� verdiler. Yani Osmanl� Devleti�ne �� Azc�k d��nelim, hele biraz m�hlet verin.�� Bile dedirtmediler.

Osmanl� Devleti bir anda kendisini sava��n ortas�nda buldu lakin mevcut y�netim olay� sulh yoluyla ��zmekten yanayd�. Sava�mak gibi bir durum akl�n�n ucundan bile ge�miyordu, ge�mesi de d��n�lemezdi zaten.

Neden mi?

Osmanl� Ordusunun Trablusgarp�a gidebilmesi her�eyden �nce ba�l� ba��na bir sorundu. ��nk� uzun bir yol kat edilecek olmas�n�n yan� s�ra ordunun M�s�r �zerinden gitmesi gerekiyordu. Bu hem olduk�a uzun bir zaman alacakt� hem de M�s�r�� i�gal etmi� olan �ngiltere �� Akl�n�n ucundan bile ge�irme. Aksi takdirde bunu sava� sebebi sayar�m.�� Diyordu ve Osmanl� Devleti, �ngiltere ile bir sava�� g�ze alabilecek durumda de�ildi.

�kinci alternatif deniz yoluydu. Deniz yoluyla asker sevkiyat� yap�labilirdi ama?

Evet i�te buras� zurnan�n zort dedi�i yerdi. Zira pek �ok kayna�a g�re g�re d�nyan�n en g��l� donanmalar�ndan biri olan Osmanl� donanmas� II. Abd�lhamit d�neminde � Kendisine yap�labilecek bir darbeye kar�� nlem olmak �zere- Hali� tersanesinde ��r�meye terk edilmi�ti. B�yle bir iddia olduk�a sa�ma olsa da maalesef Tarih Ders kitaplar�m�zda hep bu �ekilde anlat�ld�. Kendi d�neminde donanmay� g��lendirmek i�in denizalt� bile sat�n alm�� olan II. Abd�lhamit�in donanmay� ��r�meye terk etmesini mant�k kabul etmese de hep b�yle anlat�ld�.

Peki Osmanl� donanmas� ��r�meye terk edilmedi mi yani?

Bu konuda 2013 Y�l�nda yap�lan bir seminede s�z alan TTK Ba�kan� Prof Dr. Metin H�lag� aynen �unlar� s�yl�yor: "600 y�ll�k Osmanl� devletinin en �ok konu�ulan d�nemi Abd�lhamit d�nemidir. Bunun farkl� sebepleri vard�r. H�k�m do�rudur ama yorum yanl��t�r. Abd�lhamit d�neminde denizcilik ihmal edilmi�tir, donanma Hali�'te ��r�meye terk edilmi�tir ama �uurlu bir terk edi�tir, bilerek yap�lm��t�r ve �yle yap�lmas� gerekti�i i�in �yle yap�lm��t�r. Yoksa bir ihanet, gaflet ve donanmay� hakikaten ��r�tme niyeti yoktur. �hmal edilmi�tir, ��nk� Abd�lhamit d�nemi donanman�n i�e yaramad�� bir d�nemdir. S�n�rlar�m�za denizle olan m�nasebetimize, mali yap�m�za teknolojik alt yap�m�za bakt��m�zda Abd�lhamit d�neminde donanman�n ihmal edilmesi gerekmekteydi." de�erlendirmesinde bulundu. H�lag�, bunun yerine Padi�ah Abd�lhamit'in bilin�li bir tercih olarak demiryoluna y�neldi�ini ifade ederek, "Abd�lhamit d�neminde demiryollar�na �nem verilmi�tir, ��nk� d�nem demiryolu d�nemidir."

Ayn� seminerde s�z alan �ngiliz Birmingham �niversitesi'nden Prof. Dr. Rhoads Murphey, Hali�'te donanman�n ��r�t�lmesi yorumlar�nda Ba�kan H�lag� ile ayn� g�r��te oldu�unu ifade etti. Murphey, "19. y�zy�ldaki Osmanl� baya�� farkl�... Buharl� gemilere ge�i� var. Buharl� gemiler h�zl� ama ancak sahillere inebiliyor. B�y�k araziler var Anadolu'da. Bu gemiler Osmanl� i�in yetersiz. Hicaz, Irak, Mezopotamya oralara ula�mak ancak ve ancak demiryolu ile m�mk�n. Atat�rk de ayn� �eyi anlad� demiryollar�n� geni�leterek. ��nk� �� Anadolu yani sahil olmayan k�s�mlar �ok geni�." Dedi.

Velhas�l�kelam Osmanl� Devleti�nin, �talya�n�n kar��s�na ��karabilece�i g��l� bir donanmas� yoktu

Eeee o zaman sava�mad�k m� yani �talya ile?

Sava�mas�na sava�t�k ama bak�n nas�l?

Gelecek b�l�mde in�allah.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Tekerr�r Eden Tarih-25. B�l�m- K�f�r Tek Millettir. ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 9.08.2019 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.