Yýl 1973.

Her yýl olduðu gibi o yýl da Oscar ödülleri daðýtýlacak.

O yýl ‘’ Goodfather’’ ( Baba ) Filmindeki muhteþem oyunculuðu ile Marlon Brando, en iyi erkek oyuncu dalýnda Oscar ödülüne layýk görülmüþ. Herkes merakla onun sahneye çýkýp ödülünü almasýný beklerken sahneye Kýzýlderili geleneksel kýyafetleri içinde Kýzýlderili bir kýz çýkýyor Oscar ödülünü Marlon Brando adýna almak için.

Evet, adý Sacheen Litlefeather olan olan Kýzýlderili kýz sahneye çýkýyor ama ödülü almýyor. Yani Marlon Brando, Oscar ödülünü almayý reddetmiþtir.

Bir Apaçi Kýzýlderilisi olan Sacheen Litlefeather, sahnede Marlon Brando’nun hazýrlayýp kendisine verdiði yazýyý okuyor. O yazýda aynen þöyle denmektedir:


"200 yýl boyunca topraðý, yaþamý, ailesi ve özgür olma hakký için savaþan yerli halka þöyle dedik: 'Ýndir silahýný arkadaþ, gel beraber oturalým. Ýndirirsen eðer silahýný arkadaþ, barýþtan söz ederiz senle, anlaþýrýz senin hayrýna.'

Silahlarýný indirdiklerinde ise onlarý katlettik biz. Onlara yalan söyledik. Onlarý topraklarýndan koparmak için kandýrdýk. Onlarý açlýða mahkûm ettik, ki hiçbir zaman sadýk kalmadýðýmýz ve adýna antlaþma dediðimiz o kaðýtlarý zorla imzalasýnlar. Onlarý, yalnýzca yaþamýn anýmsayabileceði kadar uzun bir süredir yaþam vermiþ bu kýtada dilencilere döndürdük ve tarihi nasýl yorumlarsanýz yorumlayýn, ne kadar çarpýtýrsanýz çarpýtýn, biz doðru davranmadýk. Ne adil davrandýk ne de dürüst. Onlara ne haklarýný iade etmek zorundaydýk ne de antlaþmalarýmýza sadýk kalmak.. çünkü gücümüzün üstünlüðü bize diðerlerinin haklarýna saldýrma, mallarýný gasp etme, yalnýzca yaþamlarýný ve özgürlüklerini savunmaya çalýþýrken yaþamlarýný ellerinden alma hakkýný saðlýyordu. Onlarýn erdemleri suça dönüþürken bizim ahlâksýzlýklarýmýz erdem oluyordu.

Fakat bu sapkýnlýðýn ulaþamayacaðý bir þey var, o da tarihin büyük hükmü. Emin olun tarih bizi yargýlayacaktýr ama umurumuzda mý? Bu nasýl bir ahlâki þizofrenidir ki, tüm dünyanýn iþitmesi için ulusumuzun en tepesindeki sesle ciðerlerimiz patlayana kadar taahhütlerimizi yerine getirdiðimizi haykýrýrýz da, tarihin tüm sayfalarý ve Amerikan yerlilerinin son 100 yýl boyunca geçirdiði tüm o aç, susuz günler ve geceler bu sesin dediklerinin tam tersini söyler.

Görülen o ki, bu bizim ülkede ‘komþunu sev’ ilkesi ve bu ilkeye saygý artýk iþlemez hâle gelmiþ ve tüm yaptýðýmýz, gücümüzle yapmayý baþarabildiðimiz ancak ve ancak, dost da olsa düþman da, yeni doðan ülkelerin umutlarýný yok edecek þekilde onlara bizim insancýl, uygar olmadýðýmýzý ve sözümüzü tutmadýðýmýzý göstermek olmuþtur.

Belki de þu anda kendi kendinize, 'Hay aksi þimdi bunun akademi ödülleri ile ne ilgisi var caným!' diyorsunuz. 'Bu kadýn burada ne arýyor, hem akþamýmýzý berbat etti, hem de bizi ilgilendirmeyen konularla yaþamlarýmýza girdi, üstelik umurumuzda bile deðil. Zamanýmýzý ve paramýzý harcadýðý gibi bir de evlerimize istemeden girdi.'

Sanýrým bu sorulmamýþ sorularýn cevabý, sinema dünyasýnýn da en az diðerleri kadar yerlileri küçük düþürmekle, onlarý vahþi, düþmanca ve kötü göstererek karakterleriyle alay etmekle sorumlu olmasýnda yatýyor. Bu dünya çocuklarýn büyümesi için zaten yeteri kadar zor. Yerli çocuðu televizyon izlerken film de izler ve soyunu filmlerde anlatýldýðý gibi görünce o zihinlerin nasýl zedelendiðini bilmemiz mümkün deðildir.

Geçenlerde bu durumu düzeltecek birkaç sendeleyen adým atýldý, ancak çok az ve çok aksak.. Öyle ki, bu mesleðin bir üyesi olarak, bir Birleþik Devletler yurttaþý olarak bu gece bu ödülü kabul etmek içimden gelsin. Öyle düþünüyorum ki bu ülkede þu anda ödül almak ya da vermek, Amerikan yerlilerinin durumlarý önemli oranda düzeltilmediði sürece uygun deðildir. Eðer kardeþimizden sorumlu olamýyorsak en azýndan celladý olmayalým. Bu gece doðrudan sizinle konuþuyor olabilirdim ancak YARALI DÝZ’e (wounded knee) gidip, ýrmaklar aktýkça ve otlar büyüdükçe onursuz kalmaya devam edecek bir barýþýn kurulmasýný engelleyebilmek için elimden gelen yardýmý yapmakla daha yararlý olabileceðimi hissettim.

Ümit ederim ki þu anda dinleyenler bunu kabalýk olarak addetmez de, yaþayan hafýzanýn ötesinden beri yaþamlarýný destekleyen bu topraklarýn üzerinde tüm insanlarýn özgür ve baðýmsýz kalma hakký olduðuna inandýðýmýzý söylemeye hakkýmýz olup olmadýðý gibi önemli bir konuda dikkati çekmek için yapýlmýþ samimi bir çaba olarak görürler. Bayan Littlefeather’a gösterdiðiniz incelik ve nezâket için teþekkür ederim. Hepinize teþekkür ederim ve iyi geceler dilerim."

Evet, Marlon Brando bir þeylere dikkat çekiyordu ve hazýrlayýp Sacheen Litlefeather’a verdiði kaðýtta yazýlý olan ‘’YARALI DÝZ’’ aslýnda Amerika’nýn ve Amerikalýlarýn halý altýna süpürüp hafýzalarýndan sildikleri çok büyük bir utanç kaynaðýydý.

Peki neydi Yaralý Diz?

Yaralý Diz olayýnýn ne olduðunu anlamak için öncelikle büyük Kýzýlderili reisi Oturan Boða’yý ( Sitting Bull/ Ya da Tatanka Ýyotake) tanýmamýz lazým.

Bizlerin bile iri yarý olup fazla hareketsiz insanlarla dalga geçmek için kullandýðýmýz ‘’Oturan Boða’’ lakabý aslýnda 1831 yýlýnda dünyaya gelmiþ, Siyu Kýzýlderililerin Lakota grubundan Hunkpapa kolunun reisi Oturan Boða’nýn adýydý.

Kabilesine reis olduktan sonra hayatýnýn önemli bir bölümünü Amerikalýlarla savaþarak geçirdi. Hatta 27 Haziran 1876 da 7. Amerikan Süvari Birliðini yeme baþarýsýný gösterdi ama idaresindeki 3500 savaþçý ile Amerikan ordusunu imha etmesi mümkün olmadýðý için ailesini ve çocuklarýný korumak amacýyla Kanada’ya çekildi.

1881 de Montana’da bir Amerikan birliðine saldýrdý ama bu sefer yakalandý. Amerika normal þartlarda onu idam ederdi fakat idamdan da beter bir duruma sokmayý daha uygun gördü.

Oturan Boða 1881 yýlýndan 1890 yýlýna kadar artýk Vahþi Batý Sirkinin insanlarý eðlendiren bir soytarýsý idi. Amerikalýlar akýn akýn sirke geliyorlar ve bu acayip(!) canlýyý seyredip gülüp eðleniyorlardý. Böylece Kýzýlderililerin ne kadar vahþi(!) iþe yaramaz(!) insan bile denemeyecek canlýlar(!) olduklarýný görüyorlardý. Öte taraftan Amerika, Oturan Boða’yý maskara bir maymuna döndürerek Kýzýlderililerin direniþ umutlarýný da söndüreceðini hesap etmiþti. Öyle ya en büyük þeflerinden Oturan Boða bile Amerikan sirklerinde insanlarý eðlendiren sefil bir mahluka dönmüþse kim Kýzýlderililere önderlik edecek de Amerikan vahþetine karþý mücadele edilecekti?

Oysa Oturan Boða bir zamanlar bakýn neler diyordu?

" Dünya güneþi kucakladý ve biz bu sevginin sonuçlarýný görüyoruz, þimdi biz yoksuluz ama özgürüz. Adýmlarýmýzý beyaz adam kontrol edemez ve eðer bizler öleceksek, doðrularýmýzla öleceðiz.

Bana hýrsýz diyorlar, oysa topraklarýmýzý ve zenginliklerimizi hangi beyaz adam 'çalmadým' diyebilir? Kim bana aç gelip de tok dönmedi?

Ben hangi kanunu çiðnedim? Hangi beyaz kadýn benim tarafýmdan esir alýndý veya hakarete uðradý? Kim benim eþimi ya da çocuklarýmý dövdüðümü gördü?

Kendime ait olanlarý seviyor olmam yanlýþ mý? Babamýn yaþadýðý yerde Siyu olarak doðdum, halkým ve topraklarým uðruna ölebileceðim için mi bana vahþi diyorlar.

Sahip olma arzusu, Beyazlarda bir hastalýk olmuþ. Beyaz adamlar, sadece zenginlerin bozabileceði birçok kural koymuþlar. Yönetici olan zenginleri güçlendirmek için fakirler ile güçsüzlerden vergiler alýyorlar.

Bizim annemizin, yani topraðýn, kendilerinin olduðunu söylüyor, komþularýný çitler yaparak kendilerinden uzaklaþtýrýyorlar; topraðý binalarýyla ve diðer süprüntüleriyle çirkinleþtiriyorlar. Beyaz adamlar, baharda yataðýndan taþarak, yoluna çýkan her þeyi yok eden bir ýrmaða benziyor.

Kartallar kartaldýr, karga gibi olamazlar.’’  

Oturan Boða ‘’ Kartallar kartaldýr, karga gibi olamaz’’ Demiþti ama 1890 yýlýna geldiðimizde o görüntü olarak bir kartaldan daha çok kargaya benziyordu. Ama iþin aslý farklýydý ve Oturan Boða çok haklýydý; Kartallar kartaldý. Karga gibi olamazlardý.

1889 Yýlýnda Kýzýlderililer arasýnda bir kurtarýcýnýn gelip kendilerini topraklarýný ellerinden alan bu zalimlerden kurtaracaðý inancý yaygýnlaþmaya baþlamýþtý birden bire. Bu inancý kim yayýyordu, nereden çýkmýþtý bu inanç, Amerikalýlar anlayamýyordu.Artýk Kýzýlderililer sýk sýk adýna ‘’ Hayalet Dansý( Circle of the Life ) ‘’ adý verilen bir dans yaparak bu inançlarýný pekiþtiriyorlardý.

ABD Hükumeti, Hayalet Dansýný yasaklasa da Kýzýlderililerin her yerde, her ortamda bu dansý yapmalarý fena halde canlarýný sýkmaya baþlamýþtý. Her ne kadar bu dans gösterilerinde Kýzýlderililerde tek bir silah görülmese bile bir dans ABD yi tedirgin etmiþ, böyle bir dansý kendileri için tehdit olarak görmeye baþlamýþlardý. Ýyi de bu hareketin arkasýnda kim vardý?

Yaptýklarý araþtýrmalar Hayalet Dansýnýn arkasýndaki isim olarak Oturan Boða’yý iþaret ediyordu. Büyük bir polis ekibiyle Oturan Boða’nýn yaþadýðý evi kuþattýlar. Ýþte o anda da sirklerde insanlarý eðlendiren bu palyaçonun nasýl bir kartala dönüþtüðünü gördüler.

Oturan Boða 15 Aralýk 1890 da pek çoðu maalesef ABD hizmetine girmiþ Kýzýlderili soydaþlarý olan ABD polisiyle kýyasýya bir savaþýn içine girdi tek baþýna. Sonunda vurularak öldürüldü ama yorgan gitmiþ kavga bitmiþ deðildi daha.

Oturan Boða’nýn býraktýðý yerden mücadeleyi Koca Ayak ve Kýzýl Bulut gibi Kýzýlderili reisleri devraldý. Oturan Boða mý baþlatmýþtý bilinmez ama ‘’ Hayalet Dansý ‘’ Devam ediyordu.

Oturan Boða’nýn öldürülmesinden sonra ABD Hükumeti Koca Ayak’ýn peþinde düþtü ve onun hükumet kuvvetlerine teslim olmasýný istedi. Koca Ayak ise dostu Kýzýl Bulut’un yanýna gitmek için kabilesini topladý ve yola çýktý.

ABD asker ve polisi Koca Ayak ve kabilesini Yaralý Diz vadisi denen bir yerde kýstýrdý ve 29 Aralýk 1890 da 62 si kadýn ve çocuk olmak üzere 153 kiþiyi orada katletti. Hayatta kalanlar da bastýran þiddetli tipi nedeniyle donarak öldüler. [*]

Yaralý Diz Katliamý, öldürülen insan sayýsýna bakýldýðýnda belki de bir soykýrým deðildi ancak Kýzýlderililer ile ABD arasýndaki son savaþ olan bu savaþ öncesinde Amerikalýlar yaklaþýk olarak 200 sene içinde ve yine yaklaþýk olarak 70 Milyon Kýzýlderili katletmiþlerdi.

Bugün Amerika’nýn asýl sahibi olan Kýzýlderililerin toplam sayýlarý ancak 5 milyon civarýndaymýþ.

Yazýyý Yaralý Diz Katliamýný yaþayan iki Kýzýlderilinin daha sonraki anýlarýndan pasajlarla noktalayalým:

Katliamý yaþayanlardan biri olan  Gelincik Louise katliamý þu sözleriyle anlatýr: "Kaçmaya çalýþtýk. Ama yaban sýðýrý gibi bir bir vurdular bizi. Beyazlarýn içinde de iyi insanlar bulunduðunu biliyorum, ama kadýnlarý ve çocuklarý da vurduklarýna bakýlýrsa askerler çok kötü insanlar olmalý. Kýzýlderili askerler beyaz çocuklara asla böyle yapmazlardý."

Katliamý yaþayan þaman Kara Geyik katliamý þu sözleriyle özetler:  

"O zaman kaç kiþinin öldüðünü anlayamamýþtým. Þimdi kocamýþlýðýmýn þu yüksek tepesinden gerilere baktýðýmda, yerde birbirleri üzerinde yýðýlý duran boðazlanmýþ kadýnlarý ve çocuklarý hâlâ o genç gözlerimle görebiliyorum. Ve orada, o çamurun içinde bir þeyin daha öldüðünü ve o kar fýrtýnasýna gömüldüðünü görebiliyorum. Evet, bir halkýn düþü öldü orada...”

.....................................

[*] 1890 lý yýllarda Ermeniler Osmanlý Devletine karþý en þiddetli isyanlarýný yapmaktaydýlar. Peki bu isyanlarýn arkasýnda hangi devlet vardý dersiniz? 5. Fotoðrafta da gördüðünüz gibi Erzurum ilimizde bir konsolosluk açmýþ olan ABD...Düþünmek lazým: ABD nin Erzurum’da – Ermenileri ayaklandýrmak dýþýnda- bir konsolosluk açmak için baþka bir sebepleri olabilir mi?

Ve o yýllarda bir taraftan Kýzýlderilileri yok ederken bir taraftan ülkemizdeki Ermenileri ayaklandýrarak çýkan isyanlarda pek çok Türk ve Ermeni'nin ölmesine sebep olan ABD, bugün bizi Ermeni soykýrýmýyla suçluyor. 

FOTOÐRAFLAR:

1- Sacheen Litlafeather
2- Oturan Boða
3- Yaralý Diz Katliamý
4- Kýzýl Bulut
5- 1890 lý yýllarda Erzurum’daki ABD Konsolosluðu.