TEKFÎRÝN ÞARTLARI VE MÂNÎLERÝ NELERDÝR? 

Mukaddime:   

Rahmân ve Rahîm olan Allâh’u Teâlâ’nýn Adýyla…  

Hamd, Allâh’a mahsustur. O’na hamd eder, O’ndan yardým ve maðfiret dileriz. Nefislerimizin þerrinden ve amellerimizin kötülüðünden O’na sýðýnýrýz. O’nun hidâyete erdirdiðini hiç kimse saptýramaz, saptýrdýðýný ise hiç kimse hidâyete erdiremez. Þehâdet ederim ki, Allâh’tan baþka ibâdete lâyýk hiçbir ilâh yoktur. Ve yine þehâdet ederim ki, Muhammed aleyhisselâm O’nun kulu ve Rasûlü’dür… 

Bundan sonra:  

Soru: Tekfîrin þartlarý ve mânîleri nelerdir?

Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ’ya mahsustur.

Allâh’ýn rahmeti üzerine olsun kardeþim! Tekfîrin þartlarýný ve mânîlerini sormuþsun. Bunlarý sana kýsaca ve öz olarak yazacaðým fakat senden istediðim bu þartlarý ve mânîleri yanýnda ilim ehli yahut yetkili kiþi olmadan Müslümanalar üzerinde uygulamaya kalkýp onlarý tekfîr etmemendir. Zîrâ tekfîr zor ve mesuliyeti büyük bir mes’eledir. Bu sebeble teenni ile fýkha göre hareket etmek þarttýr.

Tekfîrin Þartlarý:

Tekfîrin câiz olabilmesi için öncelikle gerekli olan þartlarýn oluþmasý gereklidir. Bu þartlar oluþmadan Müslüman bir kimseyi tekfîr etmek caiz deðildir. Bu þartlar altý tanedir:

1. Fiilin Küfür Olduðunda Nassýn Kat’i Olmasý: Fâilin iþlediði sözlü veya ameli fiilin küfür olduðuna dair delillerin kat’i olmasý tekfirin fiille ilgili olan birinci þartýdýr. Sözlü veya amelî herhangi bir fiilinin küfür olduðunda þer’î delîllerin delaletinin zannî deðil, kat’î olmasý gerekir.

2. Fiilinin Küfre Delâletinin Sârih Olmasý: Fâilin fiilinin küfre delâletinin sarih yani açýk olmasý, tekfirin fiille ilgili olan ikinci þartýdýr. Küfür olan kavlî (sözlü) veya amelî herhangi bir fiilinin, fâilden hiçbir þüpheye veya zanna mahal vermeyecek þekilde sâbit olmasý gereklidir. Zîrâ küfrü gerekli kýlan fiilin varlýðýnda zan veya þüphe olduðunda tekfîr câiz deðildir.

3. Fâilin Mükellef Olmasý: Mükellef olmaktan kasýt, ümmetin ittifaký ile akýllý ve balið olmaktýr. Zîrâ balið ve akýllý olmayan kimseler yani çocuklar ve deliler þer’î teklife muhâtab olmadýklarý gibi cezâya da ehil deðildirler.

4. Fâilin Fiili Kasýtlý Olarak Yapmýþ Olmasý: Fâilin küfrü gerekli kýlýcý herhangi bir þeyi kasten yapmasý, tekfirin fâille ilgili olan ikinci þartýdýr. Fâil küfrü gerektiren bir sözü veyahut bir ameli kasten deðil de gayri ihtiyari ve sehven yaptýðý takdirde bu tekfirin manilerinden olup, fâil bu fiilden sorumlu tutulmaz. Bu þart, tekfire engel olan hata manisinin karþýlýðýdýr.

5. Fâilin Fiili Ýrâde Etmiþ Olmasý: Fâilin küfrü gerekli kýlýcý herhangi bir þeyi kendi hür iradesiyle yapmasý, tekfirin fâille ilgili olan üçüncü þartýdýr. Fâil küfrü gerektiren bir sözü veyahut fiili bir ikrâh/zorlama altýndayken yaptýðý takdirde bu tekfîrin mânîlerinden olup, fâil bu fiilden sorumlu tutulmaz. Bu þart, tekfire engel olan ikrâh manisinin karþýlýðýdýr.

6. Küfür Fiilinin Tespit Edilmiþ Olmasý: Küfrü gerektiren bir fiilin, fâil tarafýndan iþlendiðinin isbâtlanmasý þarttýr. Bu isbâtlanmadýðý sürece fâil, suçsuzdur. Zîrâ “beraatý zimmet asýldýr.” Küfür fiilinin fâil tarafýndan iþlendiðinin isbâtlanmasý iki þekilde olur:

Birincisi: Kiþinin itirafýdýr. Fâilin bu ikrarý tekfîr ahkâmýnýn kendisi üzerinde uygulanmasý için yeterlidir.

Ýkincisi ise: Ýki tane Müslüman, erkek akýl bâlið ve âdil þâhidin fâilin küfür fiilini iþlediðine dair þâhitlik etmesidir.

Tekfîrin Mânîleri:

Tekfîr için yukarýda zikrettiðim þartlarýn oluþmasýndan sonra tekfîre mânî olan þeylerin de kalmýþ olmasý gereklidir. Bu mânîler kalkmadan Müslüman bir kimseyi tekfîr etmek câiz deðildir. Bu mânîler dört tanedir:

1. Hatâ: Muteber bir hatâ, tekfirin mânîlerinin ilkidir. Hatâdan maksat: Mükelleften irâdesi dýþýnda ve kasýtsýz olarak ortaya çýkan her türlü söz veya fiildir. Hatânýn muteber yani geçerli olmasýnýn bir þartý vardýr. Bu þart: Küfrü gerektiren fiili kastetmeden sehven yapmýþ olmaktýr. Bu þartý taþýmayan hatâ eylemleri ve söylemleri tekfîrin mânîlerinden deðildir.

2. Te’vîl: Muteber bir te’vîl, tekfirin mânîlerinin ikincidir. Te’vîlden maksat: Þer’î delîlin mevzusu dýþýnda kullanýlmasýdýr. Yani: Geçerli bir ictihad sebebiyle nassý anlamamaktan kaynaklanan bir þüphe ile ya da delîl olmayan bir þeyi delîl zannetmekten dolayý þer’î nassý delâlet ettiði anlama zýt bir þekilde, kendi yerinden baþka bir yere koymaktýr. Te’vîlin muteber yani geçerli olmasýnýn dört þartý vardýr. Bunlar:

Birincisi: Te’vîl, zarurat-ý dîniyeden olan mes’elelerde olmamalýdýr. Zarurat-ý dîniye: Tevhîdin aslýný ilgilendiren mes’eleler ile mütevâtir ve zahir (açýk) olan hükümlerdir.

Ýkincisi: Te’vîl, dînin aslýndan olan zekât, cihâd ve recm gibi herhangi hükmü ibtâl etmemelidir. 

Üçüncüsü: Te’vîlin dayanaðý olarak þer’î veya luðavî bir karine bulunmalýdýr. 

Dördüncüsü: Te’vîl dinle oynama, bilerek yalanlama ve inkâr gibi sebeblerle olmamalýdýr. Bu þartlarý taþýmayan te’vîl tekfîrin mânîlerinden deðildir.

3. Cehâlet: Muteber bir cehâlet tekfirin mânîlerinin üçüncüsüdür. 

Cehâletten maksat: Kiþinin bilgisiz kalmasý veya bir þeye bulunduðu hale aykýrý bir þekilde inanmasýdýr. Cehâletin muteber yani geçerli olmasýnýn iki þartý vardýr. Bunlar:

Birincisi: Cehalet, zarurat-ý dîniyeden olan mes’elelerde olmamalýdýr.

Ýkincisi ise: Cehâlet def etmeðe güç yetirilemeyen bir mes’ele hakkýnda olmalýdýr. Bu þartlarý taþýmayan cehâlet tekfîrin mânîlerinden deðildir.

4. Ýkrâh: Muteber bir ikrâh, tekfîrin mânîlerinin dördüncüsüdür. Ýkrâhtan maksat: Bir baþkasýný zorla istemediði þeyi yapmaya mecbur etmektir. Ýkrâhýn muteber olmasýnýn altý þartý vardýr. Bunlar:

Birincisi: Ýkrâh edenin tehdidi, irade ve rýzayý düþüren cinsten bir þey olmalýdýr. Ýrade ve rýzayý düþüren ikrâh, mülci ikrâhtýr. Bu, can veya organýn telefi korkusunu gündeme getirecek þekilde ölümle, bir uzvu kesme ve dayakla tehdit þeklindedir. Gayri mülcî ikrâh ise: Ýrâdeyi düþürmeyen fakat rýzayý düþüren ikrâhtýr. Bu da, telef korkusunu gündeme getirmeyen hapis, baðlama ve dayakla olan ikrâhtýr.

Ýkincisi: Ýkrâh eden, tehdit ettiði þeyi uygulamaya gücü yetmelidir. Ýkrâh olunanýn ise tehdit edildiði þeyi def etmeye imkâný bulamamalýdýr.

Üçüncüsü: Ýkrâh olunan, zorlandýðý þeyi yapmadýðý takdirde, ikrâh edenin tehdit ettiði þeyi yapacaðýný zanný galibi ile bilmedir.

Dördüncüsü: Ýkrâh olunan, zorlandýðý þeyi yapmadýðý takdirde, ikrâh eden tehdit ettiði þeyi hemen yapacak olmalýdýr.

Beþincisi: Ýkrâh olunan, zorlandýðý þeyi yaptýðý takdirde, ikrâh edenin tehdidinden kurtulacaðýný zanný galibiyle bilmelidir.

Altýncýsý: Ýkrâh olunan, kendisinden istenilenden daha fazla bir þey yapmamalýdýr. Bu þartlarý taþýmayan ikrâh tekfîrin mânîlerinden deðildir.

Evet, güzel kardeþim. Bunlar özet olarak tekfîrin þartlarý ve mânîleridir. Rabbim sana bunlarý iyice idrak edip fýkha göre hareket edebilmeyi nasib etsin. Baþarý, el-Hamîd ve el-Hakîm olan Allâh’tandýr.

Hâtime:

Hamd âlemlerin rabbi olan Allâh’a mahsustur. Salât ve selâm yaratýlmýþlarýn en hayýrlýsý Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem’in, âlinin ve ashabýnýn üzerine olsun.

Yardým ve baþarý, izzet ve þeref Allâh’tandýr.

O, her þeyin en iyisini bilendir.

Muvahhid Kullara Selâm Olsun.

KAYNAK :

Abdullah Saîd el-Müderris.

1436h. / 2015m.