Hamd, All�h�a mahsustur. O�na hamd eder, O�ndan yard�m ve ma�firet dileriz. Nefislerimizin �errinden ve amellerimizin k�t�l��nden O�na s��n�r�z. O�nun hid�yete erdirdi�ini hi� kimse sapt�ramaz, sapt�rd��n� ise hi� kimse hid�yete erdiremez. �eh�det ederim ki, All�h�tan ba�ka ib�dete l�y�k hi�bir il�h yoktur. Ve yine �eh�det ederim ki, Muhammed aleyhissel�m O�nun kulu ve Ras�l��d�r�

Bundan sonra:

CENAZE NAMAZI

H�km�

Cenaze namaz� farz-� kif�yedir. Bir ki�i bile olsa, bu namaz� toplumun bir k�sm� k�ld�� takdirde, di�erleri y�k�ml�l�kten kurtulur. Ama sevab�n� da sadece k�lan ki�i kazan�r. 478 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 733.

K�l�n�� ekli

Burada cenaze namaz�n�n k�l�n�� eklini her mezhebe g�re k�saca a��klamak; sonra da bu namaz�n r�k�n, �art, s�nnet ve mendublar�n� anlatmak istiyoruz. K�l�n�� ekli a�a��ya al�nm��t�r.

Hanefiler dediler ki: Cenaze namaz� �u �ekilde k�l�n�r: Namaz k�lacak ki�i, cenazenin g��s hizas�nda durur; Allah�a ib�det amac�yla cenaze namaz�n�n farz�n� ed� etmeye niyet eder; sonra ellerini kald�rarak iftitah tekbirini al�r; �s�bh�neke�yi okur; arkas�ndan ellerini kald�rmaks�z�n tekbir al�r ve Peygamber Efendimize sal�t� sel�m okur; sonra yine ellerini kald�rmaks�z�n tekbir alarak �l�ye ve t�m m�sl�manlara duada bulunur... En faziletlisi, �nce zikredilmi� duay� okumas�d�r. Duadan sonra ellerini kald�rmaks�z�n d�rd�nc� tekbiri al�r ve sel�m verir. Sa�a verdi�i ilk sel�mda, sa� taraf�nda bulunanlara; sola verdi�i ikinci sel�mda sol taraf�nda bulunanlara sel�m vermeye niyet eder. Her iki sel�mda da, �l�ye sel�m vermeye niyet etmez. Tekbir d��ndaki di�er �eyleri gizlice okur.

Malikiler dediler ki: Cenaze namaz� �u �ekilde k�l�n�r: Namaz k�lan ki�i, e�er cenaze erkekse tam orta k�sm�n�n hizas�nda durur. Cenaze kad�nsa, omuz k�sm�n�n hizas�nda durur. Sonra namazda haz�r bulunanlar�n m�sl�man cenazeleri i�in namaz k�lmaya niyet eder. Ellerini t�pk� di�er namazlarda oldu�u gibi kald�rarak iftitah tekbiri al�r. �nce bildirilen iftitah duas�n� okur, sonra ellerini kald�rmaks�zm ikinci tekbiri al�p du� okur. Bunun arkas�ndan yine ellerini kald�rmaks�zm ��nc� tekbiri alarak du� okur. Bundan sonra yine ellerini kald�rmaks�z�n d�rd�nc� tekbiri alarak duada bulunur ve sadece tek sel�m verir. �mama t�bi olarak k�lmakta olsa bile, di�er namazlarda da anlat�ld�� gibi, bu tek sel�m� verirken, bununla namazdan ��kmaya niyet eder. Bu namaz�n b�t�n s�zleri gizlice okunur. Ancak imam, kendisine t�bi olanlar�n duyabilmesi i�in tekbirlerle sel�m� sesli olarak tel�ffuz eder. Her duan�n, Allah�a hamd ve Peygamber Efendimize sal�t� sel�mla ba�lat�lmas� daha uygun olaca�� m�l�haza edilmektedir.

�afiiler dediler ki: Cenaze namaz� �u �ekilde k�l�n�r: Namaz k�lan ki�i imam olsun, m�nferid olsun, cenaze e�er erkekse ba� hizas�nda, kad�n veya erselik ise kuyruk sokumu hizas�nda durmal�d�r. Sonra; �Allah r�z�s� i�in farz-� kif�ye olarak, burada haz�r bulunanlar�n m�sl�man �l�leri i�in d�rt tekbirli (cenaze) namaz�n� k�lmaya niyet ettim" diyerek kalbiyle de niyet etmelidir. Sonra iftitah tekbiri almal�d�r. Cemaatte bulunanlar da imama uymaya niyet etmelidir. Sonra �e�zu� �ekerek iftitah duas�n� okumaks�z�n F�tiha�y� okumal�, F�tiha�n�n ard�s�ra zamm-� s�re okumamal�d�r. Bundan sonra ikinci tekbiri alarak �u sal�t duas�n� okumal�d�r: Bundan sonra ��nc� tekbiri alarak �l� i�in, �hiretle ilgili herhangi bir duay� okumal�d�r. Tabi� en faziletlisi, �nce bildirilen duay� okumakt�r. Bundan sonra d�rd�c� tekbiri al�p �u duay� okumal�d�r: �Allah��m! Bizi onun sevab�ndan mahrum k�lma ve ondan sonra da bizi fitneye d��rme�. Bu duan�n hemen arkas�ndan da �u �yet-i ker�meyi okumal�d�r:

All�h Subh�nehu ve Te�l�, ��yle buyurmaktad�r:

�Ar�� y�klenen ve onun etraf�nda bulunan (melekler), Rablerini hamd ile tesbih ederler, O�na im�n ederler ve m��minler i�in (��yle) ma�firet dilerler: �Rabbimiz! Senin rahmetin ve ilmin her�eyi ku�atm��t�r. O halde tevbe edip senin yoluna uyanlar� ma�firet eyle. Onlar� cehennem azab�ndan koru!� 479 M�'min: 40/7.

Bundan sonra da, sa��nda bulunanlara sel�m vermeye niyet ederek ilk sel�m� vermeli; ikinci sel�m� verirken de solunda bulunanlara sel�m vermeye niyet etmelidir. Her tekbir al��ta ellerini kald�r�p t�pk� di�er namazlarda oldu�u gibi g��s�n�n alt�na ba�lamahd�r.

Hanbeliler dediler ki: Cenaze namaz� �u �ekilde k�l�n�r: Cenaze erkek ise namaz k�lan ki�i, g��s� hizas�nda durmal�d�r. Cenaze kad�n ise, namaz k�lan ki�i, onun tam ortas� hizas�nda durmal�d�r. Sonra da orada haz�r bulunan cem�atin m�sl�man �l�leri veya orada kar��lar�nda duran �l� i�in namaz k�lmaya niyet edip ellerini kald�rarak t�pk� di�er namazlardaki gibi iftitah tekbiri almal�, e�zu besmele �ekerek Fatiha okumal�d�r. Daha fazla bir�ey okumay�p ellerini kald�rarak ikinci tekbiri almal�; t�pk� son te�ehh�ddeymi� gibi Peygamber Efendimize sal�t� sel�mda bulunmal�, sonra yine ellerini kald�rarak ��nc� tekbiri al�p �l� i�in du� etmelidir. Yine ellerini kald�rarak d�rd�nc� tekbiri almal�, bundan sonra hi�bir �ey okumay�p s�k�t h�linde birazc�k bekleyip tek sel�m vererek namaz� bitirmelidir. �kinci sel�m veri�inin bir sak�ncas� olmaz. 480 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 733-735.

Cenaze Namaz�n�n R�k�nleri

Cenaze namaz�n�n k�l�nm�� say�labilmesi i�in tahakkuk etmesi gereken baz� r�k�nler vard�r. Bu r�k�nlerden biri eksik kal�nca namaz bat�l olur ve iadesi gerekir. Bu r�k�nleri ��ylece s�ralayabiliriz:

1. Niyet: M�lik�lerle ��fi�lere g�re niyet, cenaze namaz�n�n bir r�kn�d�r. Hanef�lerle Hanbel�lerse bunun r�k�n de�il, �art oldu�unu s�ylemi�lerdir. Her hal�k�rda, di�er namazlarda oldu�u gibi, cenaze namaz�nda da niyet etmek zorunludur. Niyetin ne �ekilde yap�laca�� hususunda mezheblerin tafsil�tl� g�r��leri a�a��da sunulmu�tur.

Hanefiler dediler ki: Bir kimsenin cenaze namaz�na i�inden niyet etmesi yeterli olur. Baz�lar� da cenaze erkekse, �er ki�i niyetine�, kad�nsa �kad�n ki�i niyetine�, k�z �ocuksa �k�z �ocu�u niyetine�, erkek �ocu�uysa �erkek �ocu�u niyetine� diye niyet etmenin zorunlu oldu�unu s�ylemi�lerdir. Ama cenazeyi tan�mayan kimseler �imam�n �zerine namaz k�lmakta oldu�u �l�n�n �zerine namaz k�lmaya niyet ettim� demelidir. ��nk� namaz�n sebepi �l�d�r. �yleyse sebepin niteli�ini belirlemek gerekir. �htiyata uygun olan en kuvvetli g�r�� budur. Di�er baz�lar� da derler ki: Bu niyetle birlikte, �l� i�in duaya da niyet etmek ic�beder.

Malikiler dediler ki: �l� �zerine namaz k�lmaya niyet etmek yeterlidir. Kad�n m�, erkek mi oldu�unu bilmemenin bir sak�ncas� olmaz. �yle ki, cenazenin erkek oldu�u kan�s�nda olur da, sonra kad�n oldu�u anla��l�rsa, yine de bir sak�ncas� olmaz. Hanef�erin de g�r�� olarak ileri s�rd�kleri gibi, cenaze namaz�n�n farzl��na niyet etmek gerekli de�ildir.

�afiiler dediler ki: Cenaze namaz�na ve bunun farzh��n� ed� etmeye niyet gereklidir. Bu farzl��m kif�ye oldu�unu a��k�a belirtmemenin bir mahzuru yoktur. Haz�rda duran �l�n�n erkek veya kad�n oldu�unu belirtmek �art de�ildir. �ayet belirtir de sonra belirtti�i gibi olmad�� anla��l�rsa, k�ld�� namaz sah�h olmaz.

Hanbeliler dediler ki: Cenaze namaz�na �u �ekilde niyet edilmelidir: �Haz�rda bulunan bu meyyit (�l�) i�in namaz k�lmaya niyet ettim�. E�er �l�ler birden fazla ise �haz�rda bulunan bu mevta (�l�ler) i�in namaz k�lmaya niyet...� edilmelidir.

2. Tekbirler: Bunlar iftitah tekbiriyle birlikte d�rt tanedirler. Ki, her biri bir rek�at kar��l��ndad�rlar. Bunlar�n r�k�n olduklar� hususunda g�r�� birli�i mevc�dtur.

3. K�yam: Cenaze namaz�n�n ba��ndan sonuna dek ayakta durmal�d�r. �z�rs�z olarak, oturarak k�lan ki�inin namaz� sah�h olmaz. Bunda da g�r�� birli�i edilmi�tir.

4. �l� i�in du�: Duan�n yeri ve niteli�ine �li�kin olarak mezheblerin detayl� g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Malikiler dediler ki: M�temed g�r��e g�re d�rd�nc�s� de i�inde olmak �zere her tekbirin ard�ndan duada bulunmak v�cibtir. Duan�n en az�: �Allah��m onu ba��la� veya buna benzer bir duay� okumakt�r. En g�zeli, Ebu H�reyre (r.a.)�nin duas�n� okumakt�r. ��lemlerin Rabbi Allah�a hamdolsun! Peygamberimiz Muhammed�e, O�nun t�m �line ve ashab�na sal�t� sel�m olsun, Allah��m! Senin kulun ve cariyenin o�lu olan bu kul, senden ba�ka tanr� olmad��na, bir oldu�una, orta��n olmad��na; Muhammed�in de senin kulun ve el�in oldu�una tan�kl�k ederdi. Sen onu daha iyi bilirsin. E�er iyi biri idiyse iyili�ini artt�r. E�er k�t� idiyse k�t�l�klerini ba��la. Allah��m! Bizi onun sevab�ndan mahrum etme. Ondan sonra bizleri fitneye (k�t� durumlara) d��rme� Cenaze e�er kad�nsa, yine yukar�daki du� gibi hamd ve sal�ttan sonra ��yle ba�lay�p geriye kalan kelimeleri yerine g�re m�ennes kal�b�na �evirerek okur. Cenaze erkek �ocu�uysa yine hamd ve sal�ttan sonra �unlar� okur: �Allah��m! O senin kulundur ve kulunun o�ludur. Onu sen yaratt�n... Sen r�z�kland�rd�n... Sen �ld�rd�n... Sen de dirilteceksin... Allah��m! Onu, ebeveyni i�in �nden giden bir selef, zahire ve sev�b k�l. Onunla terazilerini a��rla�t�r. Onunla sevablar�n� art�r. Ondan sora bizleri ve anne-babas�n� k�t� durumlara d��rme. Allah��m! Onu, �brahim (a.s.)�in kefaletinde m��minlerin s�lih seleflerine kavu�tur. Ona, evine kar��l�k daha hay�rl� bir ev, ailesine kar��l�k daha hay�rl� bir aile ver. Onu kabir s�nav�ndan ve cehennem azab�ndan koru.� E�er bir arada bulunan kad�n ve erkek iki �l� �zerine namaz k�l�n-maktaysa ibareleri erke�e g�re, dolay�s�yla da kelimeleri m�ennes de�il, m�zekker olarak okumak gerekir. ��yle ki: Kad�n ve erkek kar��k ikiden fazla �l�ler toplulu�u �zerine namaz k�lmmaktaysa, kelimeleri yine erkeklere g�re, m�zekker olarak tel�ffuz etmek gerekir. ��yle ki: E�er toplu haldeki kad�n �l�ler �zerine namaz k�l�nmaktaysa duay� ��yle okumal�d�r: Mezk�r dualar� okuduktan sonra her �l� i�in d�rd�nc� tekbirden sonra ek olarak �u dua okunmal�d�r: �Allah��m! Ge�mi�lerimizi, �len hay�rl� evl�tlar�m�z�, im�n etmede bizden �nce olanlar� afvet. Allah��m! Bizden ya�att�klar�n� im�n �zere hayatta b�rak. Bizden vefat ettirdiklerini de �sl�m �zere vefat ettir. Allah��m! M�sl�man erkekleri ve m�sl�man. kad�nlar� afvet.� Bu duadan sonra da sel�m verilmelidir. Hanefiler dediler ki: Du�, ��nc� tekbirden sonra okunur. Belirli bir kal�ptaki duay� okumak v�cib de�ildir. Ki�iden istenen, �hiretle ilgili bir duay� okumakt�r. Tabi� ki en iyisi, Avf �bn M�lik (r.a.)�in rivayet etti�i hadis ile bizlere intik�l eden �u duay� okumakt�r: �Allah��m! Onu afvet. Ona merhamet et. Ona afiyet ver. Onun g�nahlar�ndan vazge�. Onu a��rla. Girdi�i yeri (mezar�n�) geni�let. Onu suyla, kar ve dolu ile y�ka. Beyaz elbisenin kirlerden ar�n�� gibi, onu g�nahlardan ar�nd�r. Ona evinden daha hay�rl� bir ev, ailesinden daha hay�rl� bir aile, e�inden daha hay�rl� bir e� ver. Onu kabir azab�ndan ve cehennem azab�ndan koru� Tabi� bu kal�ptaki du� erkek �l�ler i�in okunur. Kadm �l�ler i�inse m�zekkerler m�ennese �evrilir. Mesel�, diye okumak gerekir. �ocuk �l�ler i�inse �u du� okunmal�d�r: �Allah��m! Onu bizim i�in �nden giden bir haz�rl�k, az�k ve sev�b k�l. Allah��m! Onu bizim i�in �efaat�i ve �efaat edilen k�l.� Namaz k�lan ki�i bu duay� iyice bilmiyorsa, diledi�i bir ba�ka duay� okuyabilir.

�afiiler dediler ki: Duan�n, ��nc� tekbirden sonra ve haz�rda bulunan �l� i�in hay�r talebi �eklinde olmas� �artt�r. Namaz k�lmakta olan ki�i, m��minler i�in du� eder de �zellikle haz�rdaki �l� i�in du� etmezse bu, r�kn�n yerine gelmesi i�in yeterli olmaz. Ancak haz�rdaki �l� �ocuk ise, kendisi i�in du� edilmese de sak�ncas� olmaz. Nitekim ebeveyni i�in de du� etmek yeterli olur. Du� ederken rahmet ve ma�firet gibi uhrev� isteklerde bulunulmal�d�r. �l�, bul��a erip �l�nceye kadar ayn� halde kalan bir deli veya �ocuk gibi m�kellef biri olmasa bile kendisi i�in �hiretle ilgili dualarda bulunmal�d�r. Du� i�in belli kelime ve kal�plara ba�l� kalmak zorunlulu�u yoktur. Vaktin uzamas� nedeniyle cenazenin kokaca��ndan korkutmazsa, en faziletlisi �u a�a��daki me�hur duay� okumakt�r. Ama kokusunun de�i�ece�inden korkulursa duan�n en az�yla yetinmek v�cib olur. Me�hur du� �udur: Ayr�ca bundan �nce �u duay� okumak da m�stehabt�r: Bu iki duadan �nce de �u duay� okumak mendubtur: Duay� okuyan kimse, �zerine namaz k�lmakta oldu�u cenaze veya cenazelerin durumuna g�re kelimeleri m�zekker, m�ennes, tesniye ve cem� kal�plar�na g�re okumal�d�r. Duay� okuyan ki�i �ah�s kelimesini kasde-derek duadaki kelimeleri m�zekker olarak okuyabilece�i gibi; cenaze kelimesini kastederek duadaki kelimeleri m�ennes olarak da okuyabilir. �l� olan k��k �ocuk i�in an�lan duan�n yerine �u duay� okuyabilir: Cenaze namaz� k�lmakta olan ki�inin her tekbir al��ta ellerini kald�rmas� s�nnettir.

Hanbeliler dediler ki: Duan�n ��nc� tekbirden sonra y�p�lmas� gerekir. D�rd�nc� tekbirden sonraya b�rakmak da caiz olur. Di�er tekbirlerden sonra du� okumak sahih de�ildir. B�y�k ya�ta �lenler i�in duan�n en az� �Allah��m! Onu afvet� veya benzeri bir duad�r. K��k ya�ta �lenler i�in duan�n en az�, �Allah��m! onun vesilesiyle ebeveynini afvet� veya benzeri bir duad�r. S�nnet olan ise bu hususta nakledilen �u duay� okumakt�r: Bu du�, erkek olsun kad�n olsun b�y�kler i�indir. Ancak �l� kad�nsa zamirler m�ennese �evrilir. �l�, deli olarak bul��a erip, �l�nceye dek ayn� halde kalan kimse veya �ocuksa, okunacak duada �unlar s�ylenmelidir: Bu du�, nitelikleri belirtilen erkek ve kad�n �l�ler i�in okunur. Yaln�z �l� kad�n ise, zamirler m�ennese �evrilir.

5. D�rd�nc� tekbirden sonra sel�m: �� mezheb imam�na g�re sel�m r�k�nd�r. Hanef�lerse bunun v�cib oldu�unu s�ylemi�lerdir. Nitekim Hanef�lere g�re sel�m, di�er namazlarda da v�cibtir. Terkedilmesi h�linde namaz bat�l olmaz.

6. �kinci tekbirden sonra Peygamber Efendimize sal�t� sel�m getirmek: Bu, ��fi�lerle Hanbel�lere g�re r�k�nd�r. Hanef�lerle M�lik�lerin buna ili�kin g�r��leri a�a��da anlat�lm��t�r. Hanefiler dediler ki: �kinci tekbirden sonra Peygamber Efendimize sal�t� sel�m getirmek r�k�n de�il, s�nnettir.

Malikiler dediler ki: Her tekbirden sonra, duaya ba�lamadan �nce Peygamber Efendimize sal�t� sel�m getirmek mendubtur.

7. Cenaze namaz�nda F�tiha�n�n okunup okunmamas�, r�k�n olup olmamas� hususunda mezheblerin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Hanefiler dediler ki: Cenaze namaz�nda k�raat niyetiyle Fatiha okumak tahr�men mekruhtur. Du� niyetiyle okumak ise caizdir.

�afiiler dediler ki: Cenaze namaz�nda F�tiha�n�n okunmas�, r�k�nlerden bindir. En faziletlisi, birinci tekbirden sonra okumakt�r. Ama herhangi bir tekbirden sonra da okunabilir. Tekbirlerden herhangi birinden sonra F�tiha�ya ba�lad��nda tamamlanmas� ic�beder. Art�k kesilmesi veya bir sonraki tekbirden sonraya ertelenmesi caiz olmaz. Ba�land�ktan sonra kesilir veya ertelenirse namaz bat�l olur. Bu hususta mesb�k ile di�erleri aras�nda hi�bir fark yoktur.

Hanbel�ler: Cenaze namaz�nda F�tiha�y� okumak namaz�n r�k�nlerinden bindir. Birinci tekbirden sonra okunmas� da v�cibtir.

M�lik�ler: Cenaze namaz�nda Fatiha okuman�n tenz�hen mekruh oldu�unu s�ylemi�lerdir. 481 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 735-741.

Cenaze Namaz�n�n �artlar�

Cenaze namaz�yla ilgili �artlar� �u �ekilde s�ralayabiliriz:

1. Cenaze m�sl�man olmal�d�r: K�firin �zerine cenaze namaz� k�lmak haramd�r. Haram olu�u da �u il�h� buyruk nedeniyledir:

All�h Subh�nehu ve Te�l�, ��yle buyurmaktad�r:

�M�naf�klardan �len hi�bir kimse �zerine, hi�bir zaman namaz k�lma. Kabri ba��nda (g�m�l�rken veya ziyaret i�in) durma.� 482 Tevbe: 9/84.

2. Cenaze haz�rda bulunmal�d�r: G�yaben cenaze namaz� k�lmak caiz de�ildir. Peygamber (s.a.s.)�in, vefat eden Habe� Kral� Neca�� i�in g�yaben cenaze namaz� k�lmas�, ona mahsus bir davran��t�r. Bu hususta Hanef�ler ve M�lik�ler g�r�� birli�i etmi�lerdir. Hanbel�lerle ��fi�ler ise buna muhalefet ederek ayk�r� g�r�� bey�n�nda bulunmu�lard�r.

Hanbeliler dediler ki: Vefat� bir ay veya daha az bir s�re �nce vukubulan �l�n�n g�yab�nda cenaze namaz� k�lmak caiz olur demi�lerdir.

�afiiler: Beldeden uzakta �lenler i�in g�yaben cenaze namaz� k�lmak ker�hetsiz olarak caiz olur demi�lerdir.

3. Cenaze temizlenmi� olmal�d�r: Cenaze �zerine, y�kanmas�ndan veya teyemm�m ettirilmesinden �nce namaz k�lmak caiz olmaz. Mezhebler bu hususta g�r�� birli�i etmi�lerdir.

4. Cenaze, namaz k�lacak cemaatin �n taraf�nda bulunmal�d�r: Cemaatin arka taraf�nda bulunan cenazenin �zerine namaz k�lmak caiz olmaz. Bu hususta M�lik�ler d��ndaki di�er mezhebler g�r�� birli�i etmi�lerdir.

Malikiler dediler ki: V�cib olan, �l�n�n haz�rda bulunmas�d�r. Cemaat�n, erkek �l�n�n orta, kad�n �l�n�n ise omuz hizas�nda bulunmas� gerekir. Cenazenin namaz k�lan ki�ilerin �n taraf�nda bulunmas� mendubtur.

5. Cenaze, namaz s�ras�nda bir bine�in �zerinde, insanlar�n ellerinde veya omuzlar�nda bulunmamal�d�r: Hanef�lerle Hanbel�ler bu g�r��te anla�m��lard�r. M�lik�lerle ��fi�lerin buna ili�kin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

�afii ve Malikiler: Binek �zerinde, insanlar�n elleri veya omuzlan �zerinde bulunan cenaze i�in namaz k�lmak caizdir demi�lerdir.

6. Cenaze, �eh�d olmamal�d�r: �eh�d�in y�kanmas� yasak oldu�undan dolay�, �zerine namaz k�lmak da haramd�r. �� mezheb bu hususta g�r�� birli�i etmi�lerdir. Hanef�ler ise, ��eh�d y�kanmaz, ama �zerine namaz k�lmak v�cibtir� demi�lerdir.

7. Cenazenin v�c�dunun haz�rda bulunan k�sm�, y�kanmas� gerekli k�s�m kadar olmal�d�r: Y�kanmas� v�cib olan d��klerin �zerine de namaz k�lmak v�cibtir. Cenaze namaz�n�n, namaz k�lan� ilgilendiren �artlar�na gelince; bunlar, di�er namazlar�n niyet, taharet, k�bleye y�nelme ve avret yerlerini kapatma gibi �artlard�r. 483 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 743-743.

Cenaze Namaz�n�n S�nnetleri

Cenaze namaz�n�n s�nnetleri, mezheblere g�re detayl� bir �ekilde a�a��da anlat�lm��t�r.

Hanefiler dediler ki: Birinci tekbirden sonra senada bulunmak s�nnettir. Ki, bu sena �S�bh�neke�yi okumakt�r. �kinci tekbirden sonra Peygamber Efendimize sal�t� sel�mda bulunmak s�nnettir. R�k�n olmad��n� s�yleyenlere g�re, bu namazda �l� i�in duada bulunmak s�nnettir. �mam�n, b�y�k olsun k��k olsun, kad�n olsun erkek olsun, cenazenin g��s hizas�nda bulunmas� mendubtur. Cenazenin �zerine namaz k�lanlar�n �� saf h�linde durmas� da mendubtur. Z�r� Peygamber Efendimiz buyurmu�lard�r ki:

��zerine �� s�f olarak namaz k�l�nan ki�i afvolunur.� 484 Eb� D�vud, Cen�iz, 40.

Mesel� namaz k�lacak olanlar yedi ki�iyse, bir ki�i �ne ge�er, onun ard�nda �� ki�i durur ve bunlar�n ard�nda da iki ki�i durur. En arkada da bir ki�i durur ve namaz� b�ylece �� saf h�linde k�larlar.

Malikiler dediler ki: Cenaze namaz�n�n s�nnetleri olmay�p m�stehablar� vard�r ki, bunlar� ��ylece s�ralayabiliriz: Bu namazda okunacak �eyler sessizce okunmal�d�r. Namaz�ardaki iftitah tekbiri esnas�nda yap�ld�� gibi, elleri sadece ilk tekbir esnas�nda, kulak hizas�na gelecek kadar kald�rmak, duaya Allah Te�l�ya hamd ve Peygamber Efendimize sal�t� sel�mda bulunarak ba�lamak. �mam ve tek ba��na k�lan ki�i, erkek cenazenin tam ortas� hizas�nda, kad�n cen�zenin se omuz hizas�nda durmal�d�r. Erkek olsun, kad�n olsun, cenazenin ba�� da bunlar�n sa� taraf�nda olmal�d�r. Yaln�z Ravzai Mutahhara�da, ba��n�n Peygamber Efendimizin mezar-� �erifi taraf�na �evrilmesi i�in, bunlar�n sol taraflar�na gelmelidir. �mama t�bi olarak cenaze namaz�n� k�lacak olan ki�i, di�er namazlarda oldu�u gibi imam�n arkas�nda durmal�d�r. �mam�n arkas�ndakiler�n duyabilmesi i�in sel�m ve tekbiri seslice tel�ffuz etmelidir. Di�er namaz k�lanlarsa bu gibi �eyleri sessizce ifade ederler.

Hanbeliler dediler ki: Bu namaz�n s�nnetleri ��ylece s�ralanabilir: Bu namaz cemaatle k�l�nmal�d�r. Namaz k�lanlar�n say�s� �oksa her saf �� ki�iden az olmamal�d�r. Cemaat alt� ki�i ise imam, bunlar� iki safa ay�r�r. E�er d�rt ki�iyse her iki ki�iyi bir saf yapar. Di�er namazlarda oldu�u gibi bunda da saf�n gerisinde yaln�z ba��na namaz k�lan ki�inin namaz� sah�h olmaz. �mam ve m�nferid, erkek �l�n�n g��s� hizas�nda, kad�n �l�n�n de v�c�dunun ortas� hizas�nda durmal�d�rlar. Bu namazdaki k�raat ve dualar sessizce okunmal�d�r.

�afiiler dediler ki: Bu namaz�n s�nnetleri �u �ekilde s�ralanabilir: F�tiha�dan �nce e�z� �ekmeli, F�tiha�dan sonra �m�n demeli. Geceleyin k�l�nsa bile, okumalar sessiz olmal�d�r. Ancak imam veya m�bell��, g�r�rlerse sel�m ve tekbiri seslice al�rlar. Bu namaz cemaatle k�l�nmal�d�r. M�mk�n oldu�u takdirde cemaat �� saf olmal�d�r. �mamla birlikte olsa dahi saf en az iki ki�iden te�ekk�l etmelidir. Bu durumda imam ile kendisine uyan ki�inin ayn� �izgide durmas� mekruh olmamaktad�r. Peygamber Efendimize sal�t�n en m�kemmelini getirmek ki bu, namaz�n s�nnetlerinde ge�mi�ti. Kendilerine sel�m okumaks�z�n Peygamber Efendimizin �line sal�tta bulunmak, Peygamber Efendimize sal�ttan �nce hamdde bulunmak. Sal�ttan sonra da m��min erkek ve kad�nlara duada bulunmak. Cenaze namaz�yla ilgili olarak v�rid olan duay� okumak. �kinci Sel�m� vermek! D�rd�nc� tekbirden sonra ve sel�mdan �nce �u duay� okumak: Bundan sonra da �u �yet-i kerimeyi okumal�d�r:

All�h Subh�nehu ve Te�l�, ��yle buyurmaktad�r:

�Ar�� ta��yanlar ve onun �evresinde bulunanlar, Rab�lerini �verek tesb�h ederler, O�na inan�rlar ve m��minler i�in (��yle) ma�firet dilerler: �Rabb�imiz, rahmet ve bilgi bak�m�ndan her �eyi kaplad�n. Tevbe edip senin yoluna uyanlar� ba��la, onlar� cehennem azab�ndan koru!� 485 M�'min: 40/7.

�mam veya m�nferid, erkek �l�n�n ba�� hizas�nda, kad�n ve erselik �l�n�n de kuyruk sokumu hizas�nda durmal�d�rlar. Her tekbir esnas�nda elleri kald�rmal�, sonra g��s alt�nda ba�lamal�d�r. Cenaze, mesb�k ki�inin namaz�n� tamamlamas�na dek, yerinde bekletilmelidir. Muhtelif ki�ilerin namaz�, cem�atten sonra k�lmalar� s�nnettir. Ama �nce k�lm�� olanlar�n yeniden k�lmalar� mekruhtur. �ftitah du�sm� ve zamm-� s�reyi okumamak s�nnettir. Cenaze �zerine kefenlemeden �nce namaz k�lmak mekruhtur. 486 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 743-745.

Cenaze Namaz�n� K�ld�rmada �ncelikli Olanlar

Cenaze namaz�n� k�ld�rmada kimin �ncelik hakk�na s�hib olaca�� hususunda mezheblerin detayl� g�r��leri a�a��da anlat�lm��t�r.

Hanefiler dediler ki: Cenaze namaz� k�ld�rmak i�in haz�r bulunursa sultan, bulunmad�� takdirde �ehrin m�lk� �miri, o da bulunmad�� takdirde kad�, sonra polis yetkilisi, sonra e�er �l�n�n vel�sinden daha erdemli ise- mahalle camimin imam�, sonra �l�n�n vel�si �ne ge�irilir. Vel�lerde de nik�htaki asabe s�ras�na uyulur: Buna g�re �nce o�ul, o�lun o�lu..., �ne ge�irilir. Bunlardan biri haz�r olmad�� takdirde �lenin babas�, dedesi..., �ne ge�irilir. Bunlardan biri de haz�r bulunmazsa �z karde�, o yoksa baba bir karde�, o da yoksa �z karde�in o�lu �ne ge�irilir. Bu hususta en yak�n olan, di�er yak�nlara tercih edilir. Nitekim bu yak�nl�k dereceleri nik�h bahsinde a��klanm��t�r. �l� kad�n�n vel�si yoksa namaz k�ld�rmada kocas� tercih edilir. Sonra da bu hususta kom�ular� hak sahibidirler. Bir kimse, kendisini belli bir �ahs�n y�kamas�n� veya cenaze namaz�m belli bir kimsenin k�ld�rmas�n� vasiyet ederse, bu vasiyet bat�ld�r ve yerine getirilmez. Namaz k�ld�rmada �ncelik hakk� olan ki�i, namaz k�ld�rmak i�in ba�kas�na izin verebilir.

Hanbeliler dediler ki: Namaz� k�ld�rmakta �ncelik, �dil olan vasinindir. Sa�l��ndayken, cenaze namaz�n� �dil olan belli bir kimsenin k�ld�rmas�n� vasiyet eden ki�inin, namaz�n� k�ld�rmada bu �dil vas� �ncelikle �ne ge�irilir. B�yle biri yoksa namaz� k�ld�rmak i�in sultan, o yoksa vekili, o da yoksa �l�n�n babas�, babas�n�n babas�..., �ne ge�irilir. Bunlar da yoksa o�lu, o�lunun o�lu... Sonra miras derecesine g�re baba taraf�ndan en yak�n olanlar, sonra ana taraf� akrabalar�, sonra da koca �ne ge�irilir. Vel�ler yak�nl�k derecesi bak�m�ndan e�it olurlarsa, mesel� birden fazla karde� veya birden fazla amca bir arada bulunursa, bunlar ara s�nda imaml��a daha l�y�k olanlar �ne ge�irilir. Her bak�mdan e�it olurlarsa ve anla�amazlarsa, aralar�nda kur�a �ekilir. Vel�, namaz k�ld�rmada bir ki�iyi kendine vekil ederse, kendisi k�ld�rm�� gibi olur ve bu ki�i, m�vekkilinden sonra gelen daha d��k dereceli vel�lere tercih edilir. Ama vasinin vekili, vas�nin yerine ge�mez. Onun yerini doldurmaz.

�afiiler dediler ki: Cenaze namaz�n� k�ld�rmada �ncelik, �l�n�n babas�na, dedesine ve ne kadar geriye do�ru gitse de, baba taraf�na aittir. Sonra o�luna, o�lunun o�luna ve ne kadar ileriye do�ru gitse de o�ul taraf�na verilir. Sonra �z karde�ine, sonra baba bir karde�ine, �z karde�inin o�luna, sonra baba bir karde�in o�luna verilir ve bu hususta m�rasta-ki �ncelik s�ras� nazar-� itib�ra al�n�r. Bunlar yoksa �l�y� �z�d etmi� olan efendisi, bu da yoksa yak�nl�k s�ras�na g�re asabesi olan yak�nlar�, bunlar da yoksa en b�y�k imam veya vek�li, sonra yak�nl�k derecelerine g�re ana taraf�ndan olan yak�nlar�, namaz k�ld�rmada �ncelik hakk�na s�hib olurlar. Mesel� iki o�ul bir arada bulunursa, bunlardan �sl�m�a �nce girmi� olup adaletli olan�, sonra f�kh� en iyi bileni, sonra k�raati daha d�zg�n olan�, sonra daha takv�l�s� tercih edilir. Sa�l��nda namaz k�ld�rmakta �ne ge�me hakk� olmayan birinin namaz k�ld�rmas�n� vasiyet eden kimsenin bu vasiyeti yerine getirilmez.

Malikiler dediler ki: Cenaze namaz�n� k�ld�rmada �ncelik, �l�n�n kendisinden bereket umarak k�ld�rmas�n� vasiyet etti�i kimseye verilmelidir. Bereket umudu olmad�� takdirde vasiyet edilmez. B�yle biri yoksa �ncelik, hal�fenindir. Sonra en b�y�k imam �ncelik hakk�na s�hib olur. B�y�k imam�n vek�li, �ncelik hakk�na s�hib olamaz. Bu vek�l ancak h�k�m ve hutbede b�y�k imam�n vek�li ise, �ncelik hakk�na s�hib olur. Bu da yoksa �ncelik hakk�na �l�n�n en yak�n asabeleri s�hib olur. Bu durumda �nce o�ul, sonra o�lunun o�lu, sonra da babas�, karde�i, karde�i o�lu, dedesi, amcas�, amcas� o�lu..., �ncelik hakk�na s�hib olurlar. Yak�nl�kta e�it olan birden fazla asabe bir arada bulunursa, f�k�h veya had�si iyi bilmekle daha faziletli olan, �ncelik hakk�na s�hib olur. �lenin kocas�n�n �ncelik hakk� yoktur. Efendisinin �ncelik hakk� vard�r. Ama asabeden sonra gelir. Ne asabe, ne de efendi bulunmazsa yabanc�lar, cenaze namaz�n� k�ld�rmada e�it haklara s�hib olurlar. Ancak yine de yabanc�lar�n erdemli olanlar�, kendi aralar�nda di�erlerine tercih edilirler. Nitekim bu, cemaatle k�l�nan di�er namazlarda da b�yledir. 487 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 745-746.

�mam�n D�rtten Fazla Veya Eksik Tekbir Almas�

�mam tekbirleri d�rtten fazla veya d�rtten daha eksik al�rsa, kendisine t�bi olanlar�n durumlar�n�n ve k�l�nan namaz�n s�hhati hususunda mezheblerin tafsil�tl� g�r��leri a�a��da anlat�lm��t�r. Hanefiler dediler ki: �mam d�rtten fazla tekbir al�r yahut da tekbirlerin say�s�n� d�rtten eksiltirse, ard�nda namaz k�lmakta olan mukted� ona uymaz ve sel�m vermesini bekler. B�yle yap�l�rsa hepsinin namaz� sah�h olur. Ama tekbirlerin say�s� eksiltilirse ve bu eksiltme kas�tl� yap�l�rsa hepsinin namaz� bat�l olur. E�er bu eksiltme sehven yap�l�rsa bunun h�km�, namaz�n bir rek�atini eksiltmek gibi olur. Ancak cenaze namaz�nda sehiv secdesi yoktur. Namazda bir rek�ati eksik k�lman�n h�km� daha �nce anlat�lm��t�r.

�afiiler dediler ki: �mam, d�rtten fazla tekbir al�rsa mukted� kendisine uymaz. Aksine kendisinden say�lmaya kalben niyet edip ondan �nce sel�m verebilece�i gibi, bekleyip kendisiyle birlikte de sel�m verebilir. Ama beklemesi daha faziletlidir. Yine de hepsinin namaz� sah�h olur. Ancak imam z�id tekbirlerde elleri �� defa pe�pe�e kald�r�rsa kendisinin namaz� ve kendisini bekledikleri takdirde cemaatin de namaz� bat�l olur. E�er tekbirleri d�rtten daha eksik al�r ve bunu da kas�tl� olarak yaparsa, hem kendisinin, hem de cemaatin namaz� bat�l olur. Bu eksiltme sehiv nedeniyle olursa, eksiklik ikm�l edilir. Ne var ki, bu namazda sehiv secdesi yap�lmaz.

Malikiler dediler ki: �mam, cenaze namaz�nda kasden veya sehven d�rtten fazla tekbir al�rsa, cemaatin kendisini beklemesi mekruh olur. Aksine, onsuz sel�m verirler. Yine de hepsinin namaz� sah�h olur. �mam kas�tl� olarak d�rtten az tekbir al�r ve bunu kendisi i�in bir mezheb olarak g�r�rse, bu eksiltmede cemaat kendisine t�bi olmaz. Aksine d�rde tamamlarlar ve yine hepsinin namaz� sah�h olur. Ama imam bunu bir mezheb olarak g�rmezse, kendisinin ve dolay�s�yla cemaatin namaz� bat�l olur. �mam sehven d�rtten eksik tekbir al�rsa, cemaat kendisini uyarmak i�in �s�bh�nallah� der ve o da hemen geri d�n�p eksik tekbiri ikm�l eder, cemaat kendisiyle birlikte ikm�l ederse t�m�n�n namaz� sah�h olur.

Hanbeliler dediler ki: �mam d�rtten fazla tekbir al�rsa, cemaat ona yedi tekbire kadar t�bi olur. Yediyi ge�ince kendisini uyar�rlar. Ne var ki ondan �nce sel�m vermeleri caiz olmaz. Hepsinin namaz� sah�h olur. �mam kas�tl� olarak d�rtten daha eksik tekbir al�rsa, hepsinin namaz� bat�l olur. E�er bu eksikli�i sehven yapm��sa, cemaat selam vermeyip onu uyar�r. K�sa s�rede geri d�n�p eksikli�i ikm�l ederse, hepsinin namaz� sah�h olur. Araya uzun bir fas�la girer veya imamda namaza z�d bir durum meydana gelirse, imam�n namaz� bat�l olur. Dolay�s�yla e�er kendisinden ayr�lmaya niyet etmemi�lerse cemaatin de namaz� bat�l olur. Aksi takdirde namazlar� sah�h olur. 488 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 746-747.

Bir Ve Daha Fazla Tekbir Al�nd�ktan Sonra Cenaze Namaz�na Yeti�en Kimsenin Durumu

Cenaze namaz�na, k�ld�rmakta olan imam�n bir veya daha fazla tekbir almas�ndan sonra yeti�en ki�inin durumuna ili�kin mezheblerin detayl� g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Hanefiler dediler ki: �mam cenaze namaz�na durduktan ve birinci tekbiri al�p da S�bh�neke�yi okumaya ba�lad�ktan sonra, veya ikinci tekbiri al�p Peygamber Efendimize sal�t� sel�m getirmeye ba�lad�ktan veya ��nc� tekbiri al�p duaya ba�lad�ktan sonra adam�n biri gelip de imama t�bi olarak namaz k�lmak isterse, hemen tekbir almay�p imam� bekler ve m�te�kib tekbiri imamla birlikte al�r. �mam� beklemeyip kendi ba��na tekbir al�rsa namaz� f�sid olmaz. Ama bu tekbiri ge�erli olmaz. �mam�n sel�m�ndan sonra cenaze hemen kald�nlmazsa, �nce ka��rm�� oldu�u tekbirleri ikm�l eder. Ama cenaze, imam�n sel�m�ndan sonra derhal kald�r�l�rsa, eksik kalan tekbirleri ikm�l etmeyip sel�m verir. �mam�n d�rd�nc� tekbiri almas�ndan sonra ve fakat sel�m�ndan �nce cenaze namaz�na gelen kimse sah�h olan g�r�� gere�i namaza girmeli; belirtilen tafsil�ta g�re imam�n sel�m�ndan sonra namaz�n� tamamlamal�d�r.

Malikiler dediler ki: Cenaze namaz�n� imamla k�lmak isteyen bir kimse, namaza geldi�inde, imam�n du� esnas�nda oldu�unu g�r�rse, kendi ba��na tekbir almadan, imam�n tekbir almas�n� beklemesi ve onunla beraber tekbir almas� v�cib olur. �mam� beklemeksizin tekbir al�rsa namaz� sah�h olur. Ne ki bu tekbiri ne bekleme, ne de beklememe h�linde sah�h olmaz. �mama sonradan kavu�an kimse, imam�n sel�m�ndan sonra, cenaze hemen kald�r�lsa da kald�r�lmasa da, eksik kalan k�sm� kendi ba��na ikm�l eder. Yaln�z cenaze hemen kald�nlm��sa, cenazenin g�yab�nda namaz k�lm�� olmamak i�in, acele olarak tekbirleri al�r ve du� okumadan namaz� tamamlar. �nce de s�ylendi�i gibi g�yaben cenaze namaz� k�l�namaz. E�er cenaze imam�n sel�m�ndan sonra kald�nlmay�p yerinde b�rak�lm��sa eksik kalan tekbirleri ikm�l eder ve tekbirlerden sonra dualar� da okur. �mamla birlikte namaz k�lmak isteyen kimse namaza yeti�ti�inde, imam�n ve beraberindeki cemaatin d�rd�nc� tekbiri alm�� ve hen�z sel�m vermemi� olduklar�n� g�r�rse, bu namaza imama t�bi olarak girmez. ��nk� art�k bunlar te�ehh�ddeymi� gibi olurlar. �ayet bu durumda imama t�bi olarak namaza girerse cenaze namaz�n� tekrar k�lm�� olur ki, cenaze namaz�n�n tekrar� mekruhtur.

Hanbeliler dediler ki: Cenaze namaz�n� k�lmak isteyen ki�i imam�n birinci tekbiri al�p k�raate ba�lad��m veya ikinci tekbiri al�p Peygamber Efendimize sal�t� sel�ma ba�lad��n� veya ��nc� tekbiri al�p du� okumakta oldu�unu g�r�rse, imam� beklemeksizin acele olarak tekbir al�r ki, imamla birlikte ayr�ca tekbir alabilsin. Bundan sonra namaz�n geri kalan k�sm�n� imamla birlikte k�lmal�d�r. �mam�n sel�m�ndan sonra da namaz�n geri kalan k�sm�n� asl� �ekliyle ikm�l eder. ��yle ki: �mam�n sel�m�ndan sonra eksik kalan k�sm� ikm�l ederken birinci tekbirden sonra F�tiha�y� okumal�, ikinci tekbiri ald�ktan sonra da Peygamber Efendimize sal�t� sel�mda bulunmal�d�r. Tabi� e�er imam�n sel�m�ndan sonra cenaze hemen kald�r�lmayacaksa, eksik kalan k�sm� asl� �ekliyle ikm�l etmelidir. E�er imam�n sel�m�ndan sonra cenazenin hemen kald�r�laca��ndan korkulursa sadece tekbirleri pe�pe�e al�p sonra sel�m verilmelidir. Tekbirden sonra du� ve benzeri �eyler okunmamal�d�r. Eksiklikleri ikmal etmeksizin sel�m vermek caiz olaca�� gibi, d�rd�nc� tekbirden sonra da olsa namaza girmek caizdir. Sonra da eksik kalan �� tekbirin ikm�l edilmesi m�stehab olur.

�afiiler dediler ki: �mama t�bi olarak cenaze namaz�m k�lmak isteyen ki�i cemaate geldi�inde, imam�n birinci tekbiri veya ikincisini al�p da sonra okumas� gereken �eylerle me�gul oldu�unu g�r�rse; ��nc� tekbiri almas�n� beklemeksizin hemen namaza ba�lar. Ancak yaln�z ba��na k�l�yormu��as�na namaza devam ederek birinci tekbiri al�r. Sonra da F�tiha�y�, imam�n m�te�kib tekbiri (��nc�y�) almas�na dek okuyabildi�i kadar okuyup tekbir an�nda noktalar. Gerisini okuma y�k�ml�l�� d��er. Kendisi ikinci tekbiri ald�ktan sonra Peygamber Efendimize sal�t� sel�mda bulunur ve namaza bu �ekilde devam eder. �mam�n sel�m�ndan sonra, eksik kalm�� olan k�sm� an�lan �ekilde ikm�l eder. �mam�n sel�m�ndan sonra, cenaze kald�r�lm�� da olsa yerinde b�rak�lm�� da olsa h�k�m de�i�mez. E�er kendisi iftitah tekbirini ald�ktan sonra hen�z F�tiha�dan bir�ey okumadan imam ��nc� tekbiri al�rsa, imamla birlikte tekbir al�r ve Fatiha�s�n� da imam �stlenir. 489 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 748-749.

Cenaze Namaz�n� Tekrar K�lmak Caiz Olur mu?

Cenaze namaz�n� tekrar k�lmak mekruhtur. Ki�i, bir �l� �zerine cemaatle birlikte namaz k�ld�ktan sonra, art�k onun �zerine bir daha namaz k�lamaz. Ama ilk k�l��ta cemaatle de�il de kendi ba��na yaln�zca k�lm��sa, definden �nce cemaatle ikinci bir kez daha k�lmas� mendub olur. Hanef�lerle M�lik�ler bu g�r��tedirler. Hanbel�lerle ��f��lerin buna ili�kin g�r��leri ise a�a��da belirtilmi�tir. Hanbeliler dediler ki: �nce k�lmam�� olan ki�inin, ba�kalar� k�ld�ktan ve cenaze defnedildikten sonra da olsa, ayn� cenaze i�in tek ba��na namaz k�lmas� caiz olur. Daha �nce k�lm�� olan�n yeniden k�lmas� ise mekruhtur.

�afiiler dediler ki: Daha �nce k�lmam�� olan ki�inin ba�kalar� k�ld�ktan ve cenaze defnedildikten sonra da olsa, ayn� cenaze i�in ayr�ca namaz k�lmas� s�nnet olur. 490 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 749-750.

Cenaze Namaz� Mescidde K�l�n�r m�?

Cenaze mescid d��nda bulunsa bile, namaz�n� mescidde k�lmak mekruhtur. Ayn� �ekilde namaz� k�l�nmam�� cenazeyi mescide sokmak da Hanef�ierle M�lik�lere g�re mekruhtur. Hanbel�lerle ��fi�lerin buna d�ir g�r��leri a�a��da sunulmu�tur.

Hanbeliler dediler ki: Mescidin kirletilmesinden korkutmazsa cenazeyi mescide koyarak namaz�n� k�lmak mubaht�r. Aksi takdirde mescide konulmas� ve namaz�n�n mescidde k�l�nmas� haram olur.

��fi�ler: Mescid i�inde cenaze namaz� k�lman�n mendub oldu�unu s�ylemi�lerdir. 491 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 750.

�eh�d Bahsi

�eh�din tan�m�, k�s�mlar� ve h�km�yle ilgili olarak mezheblerin ileri s�rm�� olduklar� detayl� g�r��ler a�a��da anlat�lm��t�r. Hanef�ler�e g�re �eh�d; ister sava�ta, ister bir azg�n, dar-� harbe mensup bir harb�, isterse bir h�rs�z veya yol kesici taraf�ndan, direkt olmayan bir sebeple de olsa, haks�z yere zulmen �ld�r�len kimsedir. �eh�dler �� k�sma ayr�l�rlar:

1. K�mil �eh�d: Bu, hem d�nya, hem de �hiret �ehididir. K�mil �eh�d olmak i�in alt� �art�n ger�ekle�mesi ic�b eder:

a) Ak�l,

b) Bul��,

c) �sl�m,

d) B�y�k hadesten, hay�z ve nifastan temiz olma,

e) Yaraland�ktan hemen sonra �lme. �yle ki, yaraland�ktan sonra bir�ey yememi�, i�memi�, uyumam��, tedavi g�rmemi�, yaraland�� yerden sa� olarak evine veya �ad�r�na nakledilmemi� olmal� ve �zerinden bir namaz vakti ge�memi� bulunmal�d�r.

f) �ld�r�lmesi nedeniyle katile k�sas v�cib olmal�d�r. Sulh ve benzeri ar�z� bir sebeple k�sas h�km� kalkarsa da, bu �arta halel gelmi� olmaz. Hat�en �ld�r�lme gibi, �ld�r�lmesi nedeniyle m�l� bir cezaland�rma vuk�bulan ki�i, k�mil �eh�d olmaz. Can�n�, mal�n�, m�sl�manlan ve m�sl�manlar�n kefaleti alt�nda bulunan z�mm�leri m�dafaa u�runa �len ki�iler de, kesici bir �letle �ld�r�lm�� olma �art�yla k�mil �eh�d stat�s�ne t�bi olurlar. Bu gruptaki �ehidler, �zerlerine kendi kanlar� d��nda bir necaset bula�mad�k�a y�kanmazlar. Kefen olmaya elveri�li olmayan k�rk, �ilte, talike, mest, sil�h ve z�rh gibi e�yalar� �zerlerinden ��kar�ld�ktan sonra geri kalan elbiseleriyle birlikte defnedilirler. �alvar veya pantalonlar� ��kar�lmaz. Ba�ka giyecekleri olmad�� takdirde k�rk ve �iltesi de �zerinden ��kar�lmaz. E�er s�nnet miktar�ndan az ise, kefenine il�ve yap�l�r. E�er fazla olursa eksiltilir. �zerlerine cenaze namaz� f�hn�r. Kanh elbiseleriyle defnedilirler.

2. Sadece �hiret �ehidi: Zulmen �ld�r�lmekle beraber yukar�da say�lan alt� �arttan birini ta��mayan �eh�d, sadece �hiret �ehididir. Mesel� zulmen de olsa, �ehid olan kimse hay�zl� veya nifasl� ise, ya da yaraland�ktan hemen sonra �lmemi�se, ya da vurulan �ocuk veya deli ise, ya da �ld�r�lmesi bir hata nedeniyle olup m�l� cezay� gerekli k�lan kimse ise, sadece �hiret �eh�didir. Bunlar k�yamet g�n�nde �ehitlere verilece�i vaad edilen m�k�fata nail olacaklard�r. Y�kan�p kefenlenmeleri ve di�er �l�ler gibi �zerlerine namaz k�l�nmas� v�cib olur. Bo�ularak, yanarak, duvar alt�nda kalarak; vebaya, kar�nda su birikmesine, ishale, zat�lcenbe, vereme, sar�aya, hummaya yakalanarak �lenler; nifas halindeyken, gurbetteyken, ilim taleb ederken �lenler; akrep sokmas� nedeniyle �lenler ve Cuma gecesi �lenler �hiret �ehididirler. Bunlar her he kadar �hirette �eh�d sevab�na nail olacaklarsa da y�kan�r, kefenlenir ve �zerlerine namaz k�l�n�r.

3. Sadece d�nya �ehidi: M�sl�manlar saf�nda sava��rken �ld�r�len m�naf�klar gibi. Bunlar y�kanmaz ve kendi elbiseleriyle birlikte defnedilirler. Zahire g�re hareket ederek �zerlerine namaz k�l�n�r.

Hanbel�ler�e g�re �eh�d, kad�n olsun erkek olsun, ganimet mal�n� gizlemi� olsa da, m�kellef olmasa da k�firlerle sava��l�rken �len kimsedir. B�yle birini y�kamak ve �zerine namaz k�lmak haramd�r. �eh�d d��erken �zerinde bulunan elbisesiyle birlikte defnedilir. Ancak �eh�d d��meden �nce tsl�m olma gusl� d��nda kendisine ba�ka bir gus�l v�cib olmu�sa, y�kan�p kefene sar�lmas� ve �zerine namaz k�l�nmas� v�cib olur. Yine ayn� �ekilde �zerine kendi kan� d��nda ba�ka bir necaset bula�m��sa, yine y�kan�p kefenlenmesi ve �zerine namaz k�l�nmas� v�cib olur. Bu durumda �zerindeki sil�h ve deri giysiler ��kar�l�r. �ld�r�ld�� esnada giyinik oldu�u elbiselerden ne bir eksiltme yap�lmal�, ne de bunlara bir giysi eklenmelidir. E�er bunlar �zerinden ��kar�lacak olursa, ba�ka �eylerle kefenlenmesi v�c�b olur. Irz�n� ve mal�n� koruma yolunda ve benzeri sebeplerle zulmen �ld�r�len kimseler de bu �eh�dier gibidirler; y�kanmaz, kefenlenmez ve �zerlerine namaz k�l�nmaz. Elbiseleriyle birlikte defnedilirler. Sava�tayken, d��man�n etkisi olmaks�z�n binmi� oldu�u binekten veya y�ksek�e bir da��n tepesinden d��en, bu sebeple de �len; veya att�� okun tekrar geri d�n�p kendisine isabet etmesiyle �len, sava�tan sonra �l� olarak bulunan, yaraland�ktan sonra bulundu�u yerden ta��nan, b�r�eyler yeyip i�en, yaralanmas�yla �lmesi aras�nda �rfe g�re uzun bir fas�la ge�en ki�ilerin di�er �eh�dier gibi y�kan�p kefenlenmeler� ve �zerlerine namaz k�l�nmas� v�cib olur. Bunlar her ne kadar k�yamette �eh�d sevab�na nail olacaklarsa da, sadece �hiret �eh�didirler. An�lan s�fatlar� ta��mad�klar� i�in hem d�nya, hem �hiret �ehidi de�ildirler. Sahih haberler, bunlar�n k�yamet g�n�nde �eh�d muamelesi g�receklerine del�let etmektedir. Veba, kar�n a�r�s�, bo�ulma, �iddetli �ks�r�k dolay�s�yla nefes alamamak, yang�nda yanma, bina y�k�nt�lar� alt�nda kalma, zat�lcenb, verem, avurtlar� boyun gerisine g�t�recek kadar y�z �i�kinli�i hastal��, da� tepesinden d��me, Allah yolunda, hac ibadeti esnas�nda, ilim tahsil ederken �lenler de bu gruptaki �eh�dlerdend�rler. D�r�st bir niyetle Allah yolunda sava�mak �zere evinden ��k�p da k�firlerin fiiliyle olmaks�z�n �len kimselerle, s�n�rda n�bet tutanlar, yery�z�nde Allah��n emirlerini -ki bunlar �limlerdir- d�nini, namusunu, mal�n� veya can�n� savunma u�runda �len, canavarlar taraf�ndan par�alanan insanlar da bu t�r �eh�dlerden say�lmaktad�rlar.

M�lik�ler�e g�re �eh�d; dar-� harbten olan bir k�firin �ld�rd�� m�sl�manlarla, k�firler aras�nda meydana gelen sava�ta �len kimsedir. Bu sava� dar-� harbte de olsa, dar-� �sl�m�da da olsa h�k�m ayn�d�r. An�lan bu �ehidi y�kamak ve �zerine namaz k�lmak haramd�r. Bu ki�i k�firler taraf�ndan, dalg�n veya uykuda olma gibi bir sebepten �t�r� sava�maks�z�n dahi �ld�r�lecek olursa, yine �eh�d say�l�r. M�sl�man biri taraf�ndan k�fir san�larak �ld�r�lm�� olan veya atlar�n ayaklar� alt�nda ezilerek, att�� okun geri d�n�p kendisine isabet etmesiyle, kuyuya d��erek, y�ksek�e bir da��n tepesinden d��erek �len kimse yine �eh�d say�l�r. C�n�b olsunlar olmas�nlar, b�ylelerini y�kamak ve �zerlerine namaz k�lmak haramd�r. Tabi� sava� alan�ndan sa� olarak kald�r�lmam�� olurlarsa... Sa� olarak kald�r�ld�klar� takdirde, y�kan�p �zerlerine namaz k�l�n�r. Yine bunlar sava� alan�ndan sa� ve fakat koma h�linde kald�r�l�rlarsa, y�kanmaz ve �zerlerine namaz k�l�nmaz. ��nk� komadakiler de �l�ler gibidirler. �ehidin giyinik iken �ld�r�ld�� elbisesiyle e�er bu mubah bir elbise ise defnedilmesi v�cibtir. Bu elbise, bedenin t�m�n� kapat�yorsa �zerine bir �ey il�ve edilmemesi gerekir. Bedeninin t�m�n� kaplamad�� takdirde, bedenini kapatacak kadar il�ve yap�l�r. Mestleri, takkesi ve de�eri �ok fazla de�ilse bel ku�a��, ka��n�n de�eri �ok y�ksek de�ilse g�m�� y�z�� kar�lmaz. K�l�� ve z�rh gibi sava� �letleri �zerinden al�n�r. Bahse konu bu �ehid hem d�nya, hem �hiret �ehididir ki bu, �il�y-� kelimetullah� u�runa sava�an ve bu yolda �len kimsedir. Sadece d�nya �ehidine gelince bu; ganimet elde etmek amac�yla sava�an ve bu yolda �len kimsedir. Sadece �hiret �ehidi ise, kar�n a�r�s� illetinden, bo�ulmaktan ve benzeri sebeplerden dolay� �len kimsedir. Harb�lerle yap�lan sava� d��nda ve harb�lerden ba�kalar� taraf�ndan zulmen �ld�r�len kimseler; y�kama ve di�er i�lemlerde di�er �l�ler stat�s�ne t�bi olurlar. Dolay�s�yla y�kan�p kefenlenmeleri ve �zerlerine namaz k�l�nmas� v�cib olur. �ld�r�l�rken �zerlerinde bulunan elbiseleriyle beraber g�m�lmeleri gerekmez. An�lan �hiret �enidleri, �er�an bildirilen sev�b ve m�k�fatlar� in��allah, �hirette elde edeceklerdir. D�nya �eh�dine gelince, bu d�nyada her ne kadar �eh�d muamelesi g�rm��se de �hirette hi�bir m�k�fata nail olamayacakt�r.

��fi�ler �eh�dleri �� k�sma ay�rm��lard�r:

1. D�nya ve �hiret �ehidi: Bu, ganimetten mal gizlemeyerek, riyak�rl�k yapmayarak Allah��n d�nini y�celtmek maksad�yla k�firlerle sava�an ve �eh�d d��en kimsedir.

2. Sadece d�nya �ehidi: Bu, Allah��n d�nini y�celtmek amac�yla beraber, gan�met i�in sava�an veya riyak�rl�k yaparak, ya da payla�madan �nce ganimetten mal saklayarak sava�an ve bu yolda �len kimsedir.

3. Sadece �hiret �ehidi: Bu, enkaz alt�nda kalarak, bo�ularak ve zulmen �ld�r�lme gibi buna benzer sebeplerden �t�r� �eh�d olan kimsedir. �lk iki gruptaki �eh�dlerin kendilerinde k��k ya da b�y�k hades h�li olsa bile y�kanmalar� ve �zerlerine namaz k�l�nmas� haramd�r. Bunlar bir k�firin veya hata sonucu ba�ka bir m�sl�man�n silah�yla, ya da att�� sil�h�n geri d�n�p kendisine isabet etmesiyle de �lse, bine�inden d��mekle, hayvanlar�n ayaklar� alt�nda ezilmekle de �lse, ayn� h�kme t�bidir. Yine bu ki�inin derhal �lmesiyle yaraland�ktan sonra sa� kal�p �lmesi aras�nda bir fark yoktur. Yaln�z bunun sava� bitiminden �nce �lm�� olmas� gerekir. Ya da sava� bitiminden sonra �lmesine ra�men, kendisinde kesilmi� bir hayvan�n ��rp�n��lar�n� and�ran hareketlerden ba�ka hareketlerin g�r�lmemesi ve hayat h�linde bir istikrar bulunmamas� �artt�r. B�ylelerinin kefenlenmeleri s�nnettir. Elbisesi v�c�dunu kapatm�yorsa, kapatacak kadar� il�ve edilir. Z�rh ve sil�h gibi sava� �letlerinin, mest ve k�rk�n�n �zerinden ��kar�lmas� mendubtur. 492 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 750-754.

Cenazeyi Ta��man�n H�km� Ve Keyfiyeti

Cenazeyi mezarl��a kadar ta��mak, t�pk� y�kanmas�, kefeenmesi ve �zerine namaz k�l�nmas� gibi farz-� kif�yedir. S�nnet olan ta��ma keyfiyetine ili�kin mezheblerin detayl� g�r��leri a�a��da anlat�lm��t�r.

Hanefiler dediler ki: Pe�pe�e olacak �ekilde d�rt erke�in cenazeyi ta��malar� ve bunlardan her birinin, cenazenin her bir taraf�nda onar ad�m kadar ta��malar�yla s�nnet yerine gelmi� olur. S�nnetin tam olarak yerine gelmesi i�in ta��y�c� �nce cenazenin sa� �n�n� sa� omuzuna alarak on ad�m kadar ta��mal�, bundan sonra sa� geri tarafa ge�erek sa� omuzu �zerinde on ad�m kadar ta��mal�d�r. Bundan sonra da cenazenin sol �n taraf�na ge�ip sol omuzuna alarak on ad�m kadar ta��r. Bunun ard�ndan sol arka taraf�na ge�ip sol omuzuna alarak on ad�m kadar ta��r. Tabutun ucunu hemen omuza koyarak ta��mak mekruhtur. Aksine, s�nnet gere�i �nce tabutun kolunu elle tutmal�, sonra omuz �zerine indirmelidir. Cenazeyi iki direk aras�na koyup biri �nde, �b�r� arkada iki ki�inin ta��mas� mekruhtur. Ancak zaruret olursa bu �ekilde ta��nmas� mekruh olmaz. S�t emme �a��nda veya s�tten hen�z kesilmi� veyahut da s�tten kesilmesinden k�sa bir zaman sonra �len k��k �ocu�u bir erkek, iki eli �zerinde ta��mal�, ba�kalar� da s�ras�yla elinden al�p ayn� �ekilde ta��mal�d�rlar. Ki�i bir bine�e binmi� olarak da �l� �ocu�u iki eli �zerinde ta��yabilir. Zaruret olmad�k�a b�y�k cenazeyi binek �zerinde ta��mak mekruhtur. Mezarl��a g�t�r�rken �iddetli olmayan ve cenazeye �zd�rap vermeyen bir s�ratle g�t�rmek mendubtur. Kad�n�n naa��n�n �st�n� �rtmek mendubtur. Nitekim defin i�i tamamlan�ncaya kadar kad�n�n kabrini de �rtmek mendubtur. ��nk� kad�n�n ba�tan aya�a her taraf� avrettir ve bir taraf� a��larak avret yerinin g�r�lmesi m�mk�nd�r. Kad�n�n avret yerinden bir k�sm�n�n a��ld�� kesinle�irse, bu takdirde oras�n� �rtmek v�cib olur.

Hanbeliler dediler ki: Cenazeyi d�rt ki�inin ta��mas� s�nnettir. Bu d�rt ki�iden her biri, tabutun bir ucunu birer defa birer omuzuna almal�d�r. Mesel� birisi, tabutun �n-sol ucunu sa� omuzuna alarak y�r�meli, sonra kendisinin ard�ndan gelene b�rak�p arka-sol tarafa ge�ip bu ucu da sa� omuzuna alarak y�r�meli. Bunu da kendisinden sonra gelene b�rak�p �n-sa� tarafa ge�ip bu ucu sol omuzuna al�p y�r�meli. Bunu da kendisinden sonra gelene b�rak�p arka-sa� tarafa ge�meli ve bu ucu da sol omuzuna al�p y�r�melidir. Tabutun iki dire�i aras�nda durarak her birini birer omuzuna alarak ta��mas� mekruh olmaz. Yine bunun gibi �ocuk �l�s�n� tabutsuz olarak el �zerinde ta��mak da mekruh olmaz. Mezarl��n uzak olmas�ndan ve benzeri sebeplerden �t�r� cenazeyi bir binek �zerinde ta��mak da mekruh de�ildir. Kad�n �l�n�n tabutunu tahta veya hurma dal�ndan yap�lm�� ve �zerine elbise konulan kubbemsi bir �rt�yle �rtmek s�nnettir.

Malikiler dediler ki: Cenazeyi ta��man�n belirli bir �ekli yoktur. D�rt, �� veya iki ki�inin ta��mas� ker�hetsiz olarak caizdir. Ta��maya tabutun belli bir taraf�ndan ba�lan�lmas� gerekli de�ildir. Belli bir taraftan ba�lamak bid�attir. K��k ya�taki cenazeyi el �zerinde ta��mak mendubtur. B�b�rlenme ve tekebb�r maksad�yla bunlar� tabuta koyup ta��mak mekruhtur. Kad�n cenazenin tabutunun �zerine kubbemsi bir �rt� koymak mendubtur. ��nk� b�ylece kad�n i�in istenen �rt� tam olarak temin edilmi� olmaktad�r. Tabuta ipek d��emek mekruhtur. Renkli olmayan ipekle tabutun �st�n� �rtmek mekruh de�ildir. Renkli olursa mekruhtur.

�afiiler dediler ki: Cenazeyi ta��man�n iki �ekli vard�r ki; her ikisi de g�zeldir:

1. �� ki�inin ta��mas�. Bu ��yle olur: Bir ki�i, tabutun �ndeki iki kolu aras�na girerek her birini bir omuzuna al�r. Di�er iki ki�i de arka taraftaki kollardan birer tanesini omuzlar�na al�rlar ve b�ylece ta��rlar. Ki, bu d�rt ki�inin ta��mas�ndan daha faziletlidir.

2. D�rt ki�inin ta��mas�. Bu da ��yle olur: �ki ki�i tabutun �n taraf�n�n, di�er iki ki�i de tabutun arka taraf�n�n birer kolunu omuzlarlar. �l�n�n sa� taraf�nda bulunanlar tabutun kolunu sol omuzlar�na; �l�n�n sol taraf�nda bulunanlarsa tabutun kolunu sa� omuzlar�na al�rlar. Yaln�z cenazeyi, de�erini k��k d��rmeyecek �ekilde ta��mak gereklidir. Mesel� b�y�k ya�taki bir cenazeyi elde veya omuzda ta��mak caiz olmaz. Ama k��k ya�taki cenazeyi bu �ekilde ta��man�n herhangi bir sak�ncas� yoktur. Kad�nlar�n naa��m �rtmek veya �zerine kubbemsi bir �eyler koymak s�nnettir. ��nk� bununla �rt�nmesi daha m�kemmel olur. Kad�n�n naa��m ipekle �rtmek caizdir. M�temed olan g�r��e g�re �ocuklar�n naa�lar�n� da ipekle �rtmek caiz olur. Erkeklerin cenazelerini ise ipekle �rtmek caiz de�ildir. Sadece �hiret �eh�dlerine d�nyada di�er �l�ler gibi muamele edilir. Y�kan�r, kefenlenir ve �zerlerine namaz k�l�n�r. Di�er �l�ler i�in yap�lmas� gereken her�ey bunlar i�in de yap�l�r. Y�kan�lmas� haram olan �eh�dlerin bedeninde, �eh�det kan� d��nda nec�setli �eyler varsa, beraberlerinde �eh�det kan� giderilecek de olsa, yine bu necasetleri gidermek v�cib olur. 493 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 754-755.

Cenazeyi Te�y� Etmek

Cenazeyi te�y� etmek M�lik�ler d��nda di�er �� mezhebe g�re s�nnettir. M�lik�lere g�re ise mendubtur. Cenazeyi te�y� etmekte olan ki�inin y�r�mesi mendubtur. Mazeret olmaks�z�n bir bine�e binmek mekruh olur. Mazeret h�linde caiz olur. Hanef�ler d��ndaki di�er mezhebler bu h�k�mde g�r�� birli�i etmi�lerdir.

Hanefiler dediler ki: Cenazeyi te�y� eden ki�inin bine�e binmesinin mahzuru olmaz. Fakat y�r�yerek te�y� etmesi daha faziletlidir. Bine�e binmi� olan kimsenin bine�inin savurdu�u tozlardan arkadaki cemaatin zarar g�rmemesi i�in onlar� geriden takib etmesi gerekir. �nden gitmesi mekruhtur. Cenazeyi te�y� etmekte olan ki�inin y�r�mekteyse �nden gitmesi; bir bine�e binmi� ise arkadan gelmesi M�lik�lerle Hanbel�lere g�re mendubtur. Hanef�lerle ��fiiler buna muhaliftirler.

Hanef�ler: cenazeyi te�y� eden ki�inin arkada y�r�mesinin daha faziletli olaca�� g�r��ndedirler. �nden y�r�mesi de caizdir. Ancak bu takdirde cenazeden uzakla��r veya cemaatin t�m�nden ileriye ge�erse, �nden y�r�mesi mekruh olur. Sa��nda veya solunda y�r�mekse evl� olan h�kme muhalefet olur. Bu h�k�m, cenazenin ard�nda kad�nlar bulunmaz ve onlara kar��ma korkusu olmazsa veya bu kad�nlar aras�nda a��t�� kad�nlar da bulunmazsa ge�erli olur. Ama bunlar�n, cenazenin arkas�nda bulunmas� h�linde erkeklerin �nde y�r�meleri daha faziletli olur.

�afiiler dediler ki: Cenazeyi te�y� eden ki�i �efaat�idir. Yaya olsun, s�vari olsun, �nde y�r�mesi daha faziletli olur. Cenazeyi te�y� etmekte olan ki�inin, �rf�n �l��s�ne g�re ona yak�n olmas�, �� mezhebe g�re mendubtur. M�likilere g�re bu mendub de�ildir. Cenazeyi te�y� ederken normalin �st�nde ko�man�n daha alt�nda olacak �ekilde, orta s�ratte y�r�mek mendubtur. Kad�nlar�n cenazeyi te�y� etmeleri mekruhtur. Fitneye sebep olacaklar�ndan korkuldu�u takdirde te�y� etmeleri haram olur. Hanbel�lerle ��fi�ler bu h�k�mde g�r�� birli�i etmi�lerdir. Hanef�lerle M�likfle-rin buna ili�kin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Malikiler dediler ki: Ya�l� kad�n�n cenazeyi te�y� etmesi caizdir. Ancak bunlar cenazenin gerisinde, erkek s�vari te�y�cile/ de varsa, bunlar�n da ard�s�ra y�r�melidir. (Zaten di�er erkekler cenazenin �n�nden giderler). Kad�n gen� ise ve fitneye sebep olaca��ndan korkulmaz ise, cenaze de babas�, o�lu, kocas� veya karde�i gibi �l�m� kendisine �ok zor gelen birinin cenazesi ise, te�y� etmesi caiz olur. Bu da y�r�me hususunda ya�l� kad�n�n h�km�ne t�bi olur. D��ar� ��kmakla fitneye sebep olaca��ndan korkulan kad�n�n evinden d��ar� ��kmas� mutlak surette caiz olmaz. Hanef�ler: Kad�nlar�n cenazeyi te�y� etmeleri mutlak surette tahr�men mekruh olur demi�lerdir. Cenazeyi te�y� edenlerin sessiz olmalar� s�nnettir. Zikir yaparak; Kur�an-� Ker�m, kas�de-i b�rde, del�il-i hayrat gibi �eyleri okuyarak da olsa, seslerini y�kseltmeleri mekruh olur. Bunlar aras�nda Allah�� zikretmek isteyen kimseler, bu zikirlerini sessizce yapmal�d�rlar. Cenazenin pe�i s�ra mum yakarak, buhur t�tt�rerek gitmek mekruhtur. Bu hususta Peygamber (s.a.v.) Efendimiz ��yle buyurmu�lard�r:

�Cenazeyi ses ve ate�le izlemeyin.� 494 Eb� D�v�d, Cen�iz, 42.

Cenaze merasiminde a��t veya m�zik icra edilirse orada bulunanlar�n bunu engellemeye �al��malar� gerekir. �� mezheb imam�na g�re engel olmazlarsa, geri d�nmeleri gerekmez. Hanbel�ler derler ki: Bu gibi d�ne ayk�r� davran��lara engel olamayan ki�inin cenazeyi takib etmesi haram olur. ��nk� bu davran��lar Allah ve Ras�l�ne isyan niteli�indedir. Bu davran��lara engel olmayanlar da bunlara r�za g�stermi� olurlar. Cenazeyi te�y� edenlerin mezara kadar gidip defin i�i tamamlan�ncaya kadar beklemeleri daha faziletlidir. �ster namazdan �nce, ister namazdan sonra geri d�nmekte kerahet yoktur. ��fi�lerle Hanbel�ler bu g�r��tedirler. M�lik�lerle Hanef�lerin buna ili�kin g�r��leri a�a��da sunulmu�tur.

M�liki ve Hanefiler dediler ki: Namaz k�lmadan �nce cenazeyi te�y� merasiminden d�nmek mekruhtur. Namazdan sonra cenaze sahihlerinden izin al�n�rsa d�nmek mekruh olmaz.

M�lik�ler; mesafe uzun olursa izin almaks�z�n dahi d�nmenin mekruh olmayaca��n� s�ylemi�lerdir. Te�y� t�renine kat�lanlar�n, cenaze yere konulmadan oturmalar�na gelince, mezheblerin bu husustaki g�r��leri a�a��da belirtilmi�tir.

M�lik�ler: te�y� t�renine kat�lanlar�n, cenaze yere konulmadan oturmalar� ker�hetsiz olarak caizdir derler.

Hanef�ler: te�y� t�renine kat�lanlar�n, cenaze yere konulmadan oturmalar� zaruret olmay�nca tahr�men mekruh olur derler.

Hanbel�ler: te�y� t�renine kat�lanlar�n cenaze yere konulmadan oturmalar�, cenazeden uzakta olanlar i�in caiz; cenazeye yak�n olanlar i�in mekruh olur derler.

��fi�ler: te�y� t�renine kat�lanlar�n cenaze yere konulmadan oturmalar� s�nnete ayk�r�d�r derler. �u da var ki: Cenaze ge�ti�i s�rada, onu g�ren insanlar�n otururken aya�a kalkmalar� �� mezhebe g�re mekruhtur. ��fi�lerse cenazeyi g�rme an�nda aya�a kalkmak, muhtar olan g�r��e g�re m�stehabt�r derler. 495 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 755-757.

�l� ��in A�lama Ve Buna Ba�l� �eyler

�l� i�in, y�ksek sesle ba��r�p �a��rarak a�lamak M�lik�lerle Hanef�lere g�re haram, ��fi�lerle Hanbel�lere g�re mubaht�r. Ba��r�p �a��rmaks�z�n g�zden ya� akmas�, b�t�n mezheblere g�re mubaht�r. �Vah benim g�zelime!�, �vah benim dayana��ma!�., gibi s�zleri s�yleyerek �l�n�n iyi taraflar�n� saymak ki buna �nedb� denir- caiz de�ildir. A��t�� kad�nlar�n (a�layarak) �l�n�n g�zel hasletlerini saymas� da bu h�kme t�bidir. Y�z boyamak, surat� tokatlamak, yakay� y�rtmak da caiz de�ildir. Z�r� Peygamber (s.a.v.) Efendimiz buyurmu�lard�r ki:

�Yanaklar�(n�) �amarlayan, yakalar�(n�) y�rtan ve c�hiliyet �a��rmalar�yla �a��ran(lar) bizden de�ildir.� 496 Buh�r�, Cen�iz, 36.

�l�, kendi mahremlerinin a�lamalar� nedeniyle az�b g�rmez. Ama a�lamalar� i�in vasiyette bulunursa az�b g�r�r. �l�m�nden sonra, a�layacaklar�n� bildi�i yak�nlar�n�n, e�er vasiyetini yerine getirerek a�lamayacaklar�n� zannediyorsa, a�lamamalar� i�in vasiyette bulunmas� v�cib olur. Vasiyet etmezse, �l�m�nden sonra a�lamalar� nedeniyle az�b g�r�r. 497 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 757.

Cenaze Defni Ve Buna Ba�l� �eyler

M�mk�n oldu�u takdirde �l�y� defnetmek farz-� kif�yedir. M�mk�n olmazsa, mesel� sahilden uzaktaki bir gemide �len ki�inin, geminin demir ataca�� yere var�ncaya kadar kokusu de�i�meden defnedilmesi zor olursa, bu durumda �l�, �zerine ba�lanan bir a��rl�kla birlikte suya at�l�r. Defnetme �mk�n� olmas� halinde yere bir �ukur kaz�larak g�m�lmesi v�cib olur. Kaz�lan �ukurun derinli�i en az�ndan, kokunun d��a vurmas�na ve y�rt�c� hayvanlar�n cenazeyi ��karmalar�na engel olacak �ekilde olmal�d�r. Derinli�in bundan fazla olmas� hususuna gelince, mezheblerin buna ili�kin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Malikiler dediler ki: �htiya� yokken mezar� bundan daha derin kazmak mekruhtur.

Hanbeliler dediler ki: Belli bir �l��s� olmaks�z�n mezar� derinle�tirmek s�nnettir.

Hanefiler dediler ki: Mezar�n, orta boylu bir erke�in yar� boyu derinli�inde olmas� s�nnet, bundan daha derin olmas� ise efd�ld�r.

�afiiler dediler ki: Mezar�n, ellerini dik olarak havaya kald�ran orta boylu bir erke�in boyu kadar derinlikte olmas� s�nnettir. Kaz�lan �ukurun uzunluk ve geni�li�inin en az �l��s�ne gelince; bu, �l�n�n ve defneden ki�inin s��aca�� l��de olmas�d�r. �ukur kazmaks�z�n �l�y� yere indirip �zerine mozole gibi yap�lar�n yap�lmas� caiz olmaz. Ancak yeri kazmak m�mk�n olmazsa, b�yle yapmak caiz olur. Yer �ok sert olursa, lahid yapmak s�nnet olur. Lahid: Mezar�n alt taraf�nda k�ble y�n�nde, �l�n�n s��aca�� kadar bir �ukur kazmakt�r. M�lik�ler, bunun s�nnet de�il, m�stehab oldu�unu s�ylemi�lerdir. Yer gev�ek ve yumu�ak ise, yarma yapmak mubah olur. Yarma: Mezar� ortalayarak alt taraf�n� nehir yata�� gibi kaz�p bu yata��n iki taraf�n� kerpi� ve tu�la ile �rmeye denir. Hanef�lerle Hanbel�ler bu h�k�mde g�r�� birli�i etmi�lerdir. M�lik�lerle ��fi�lerin buna d�ir g�r��leri ise a�a��ya al�nm��t�r.

Mali ve �afiiler dediler ki: Yumu�ak yerde mezar�, yarma �eklinde kazmak, lahidten daha faziletli olur. Ba�kalar�n�n dedikleri gibi bu, sadece mubah de�ildir. Lahid yapmak zor oldu�u takdirde, �l�y� mezara koyduktan sonra �zerine �at� yap�larak ta�lar konulur. �l�y� mezara, k�bleye y�nelik olarak yerle�tirmek v�cibtir. Bu hususta ittifak vard�r. Yaln�z M�lik�ler, bunun v�cib de�il, mendub oldu�unu s�ylemi�lerdir. Yine �l�n�n, sa� yan� �zerine mezara konulmas� s�nnettir. Defneden ki�i, defnederken ��yle demelidir: Bu hususta �� mezheb g�r�� birli�i etmi�lerdir. M�lik�ler, buna iki husus daha eklemi�lerdir.

�afiiler dediler ki: �l�y� defnedenin �u duay� okumas� s�nnettir: Defin yapan ki�inin defnettikten sonra, �l�n�n sa� elini cesedinin �zerine koymas� ve koyarken de, �Allah��m! Onu en g�zel bir kabulle kabul buyur� demesi mendubtur. Bahsedilen bu hususlardan biri yap�lmazsa, mesel� �l� k�bleye y�nelik olmayarak mezara konulursa veya ba��, ayaklar�n�n yerine konulursa veyahut da s�rt �st�, ya da sol yan� �zerine yattr�hrsa; �zerine toprak da at�lm��sa, bu yanl��l�klar� d�zeltmek i�in mezar tekrar a��lmaz. Ama hen�z toprak at�lmam��sa, kenara konulmu� kerpi�leri kald�rmak gerekse bile, bu hat�lar d�zeltilir. Hanef�lerle M�lik�ler bu h�k�mde ittifak etmi�lerdir. Hanbel�lerle ��fi�ler bu konuda demi�lerdir ki: Cenazenin ba�� k�ble d��ndaki bir y�ne konulmu�sa, ba��n� k�ble y�n�ne getirmek i�in mezar�n a��lmas� v�cib olur. Mezar i�inde �l�n�n ba� ve ayaklar�n� toprak ve kerpi� gibi �eylere dayamak m�stehab olur. Yerin nemli ve yumu�ak olmas� gibi sebepler olmaks�z�n �l�y� sanduka i�inde defnetmek, beraberinde yast�k ve �rt� gibi �eyleri mezar�na koymak Hanef�lerle ��fi�lere g�re mekruhtur. M�lik�lerle Hanbel�lerin buna ili�kin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r.

Hanbel�ler, �l�y� sanduka ve benzeri �eyler i�inde defnetmenin mutlak surette mekruh oldu�unu s�ylemi�lerdir.

M�lik�ler, �l�y� tabut, sanduka ve benzeri �eyler i�inde defnetmenin mekruh oldu�unu s�ylemi�lerdir. Lahid veya yarma �eklindeki mezara defin yap�l�p �zeri kerpi� ve benzeri �eylerle �rt�ld�kten sonra, orada haz�r bulunanlardan her birinin iki avcuyla �zerine ��er defa toprak atmas� m�stehab olur. Atarken de �l�n�n ba� taraf�nda durmal�d�r. Birinci at��ta, �Biz sizi ondan (topraktan) yaratt�k� c�mlesini, ikinci at��ta, �Ve sizi oraya geri d�nd�rece�iz� c�mlesini; ��nc� at��ta da: �Ve sizi bir kez daha ondan (topraktan) ��karaca��z� c�mlesini okuyarak T�h� s�resinin 55. �yet-i ker�mesini tamamlamal�d�r. Bundan sonra da mezar� tam kapan�ncaya kadar �zerine toprak at�lmal�d�r. M�lik�lerle Hanbel�ler, mezar�n �zerine toprak at�l�rken, Kur��n-� Ker�m�-den bir �eyler okumamak gerekti�i g�r��ndedirler. Mezar�n �st�nden itibaren topra��n bir kar�� y�kseklikte, t�pk� deve h�rg�c� gibi olmas� mendubtur. �� mezheb bu hususta g�r�� birli�i etmi�lerdir. ��f��lerse mezar �st�ndeki topra��n yerle ayn� seviyede olmas�, deve h�rg�c� gibi olmas�na nisbetle daha efd�ldir demi�lerdir. Mezar� �imento veya kire�le s�vay�p beyazlatmak mekruhtur. S�sleme kast� olmad�� i�in �amurla s�vaman�n sak�ncas� olmaz. �� mezheb bu h�k�mde ittifak etmi�lerdir. M�lik�lerse ister �imento, ister kire� ve ister �amurla olsun, mezar� s�vamak mutlak surette mekruh olur demi�lerdir. Mezar�n �st�ne ta�, tahta ve benzeri �eyler koymak mekruhtur. Me�erki mezar�n i�aretlerinin kaybolmas�ndan korkulsun. Bu takdirde mezar� di�erlerinden ay�rdetmek i�in bu gibi �eyleri mezar �st�ne koymak caiz olmaz. B�yle yapmakla gururlanma ve kibirlenme maksad� g�d�l�rse, ittifakla haram olur. Ancak ��fi�ler demi�lerdir ki: Mezar� tan�mak ve di�erlerinden ay�rdetmek i�in ba� taraf�na ta� ve benzeri �eyler koymak s�nnet olur. Mezar �st�ne yaz� yazmaya gelince, mezheblerin buna ili�kin g�r��leri a�a��ya al�nm��t�r. Malikiler dediler ki: Mezar�n �st�ne yaz� yazmak, yaz�lan �ey, e�er Kur�an ise, haram olur. Yok, e�er �l�n�n ad�m veya �l�m tarihini belirtmek i�inse mekruh olur.

Hanefiler dediler ki: Mezar�n �st�ne yaz� yazmak mutlak surette tahrimen mekruh olur. Ancak mezar�n al�metlerinin kaybolmas�ndan kor-kulursa, �zerine yaz� yazmak mekruh olmaz.

�afiiler dediler ki: �ster Kur�an-� Kerim�den �yetler olsun, ister ba�ka �eyler olsun, mezar �st�ne yaz� yazmak mekruhtur. Yaln�z �lim ve s�lih insanlar�n mezarlar�n�n tan�nmas� i�in �zerine adlar�n�n yaz�l�p i�aretler konulmas� mendub olur.

Hanbeliler dediler ki: �lim ve di�er insanlar aras�nda ay�r�m yapmaks�z�n mezarlar� �st�ne yaz� yazmak mekruhtur. D�rt mezhebin bu konudaki g�r��lerim sunduk ki, m�sl�manlar bunu okuyup d�nin gereklerine uysunlar. Mezar �st�ne alt�n yald�zl� ve benzeri �eyler yazarak kibirlenmekten geri dursunlar... ��nk� mezarl�klar gurur ve iftihar yeri de�il, ibret ve nasihat yerleridirler. 498 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 758-761.

NOT: De�erli okucucular; Ben ara�t�rmalar�m da, Abdeste ba�larken veya Namaza ba�larken Niyet, kalple olur. Bu Niyet, Namaz Abdesti, G�s�l Abdesti, Teyemm�m Abdesti, Farz Namaz, S�nnet Namaz veya Nafile Namazlarda da ayn�d�r. Ben konu b�l�nmesin diye oldu�u gibi yazd�m. En do�ru kaynak, hi� ��phesiz Kur'an ve S�nnet'tir. Bunun d��nda alimler ve imamlar hata yapabilirler yani nadiren de olsa g�r��lerinde yanl�� bilgi verebilirler. Birde, bu temizlik ve namaz b�l�mlerinde yazm�� oldu�um D�rt Mezhep �mamlar�n�n g�r��leri, yazm�� oldu�um t�m konularda tamam�, �mamlar�m�z�n kendi g�r��leri de�ildir bir k�sm� yani kendilerinden sonra gelen, onlar� takip eden (��rencilerinin) �mamlar�n g�r��leridir. All�h Subh�nehu ve Te�l� onlara Rahmet etsin. Bu notu yazmamdaki ama�, yanl�� bilgi verip, gerek de�erli imamlar�m�z� gerekse kendimizi zan alt�nda b�rakmamak i�indir. Sizlere buradan tavsiyem e�er, t�m bu yazm�� oldu�um konularla alakal�, yanl�� oldu�unu d��nd��n�z veya bildi�iniz bir �ey varsa, onu Kur'an ve S�nnet'ten ara�t�rman�zd�r. All�h Subh�nehu ve Te�l� bize ve T�m M�sl�man karde�lerimize dinimiz �sl�m'� do�ru ��renmeyi ve hayat�m�z�n her alan�nda do�ru uygulamay� nasib etsin �n�eAll�h. All�h�mme Amin.

H�time:

Hamd �lemlerin rabbi olan All�h�a mahsustur. Sal�t ve sel�m yarat�lm��lar�n en hay�rl�s� Muhammed sallall�hu aleyhi ve sellem�in, �linin ve ashab�n�n �zerine olsun.

Yard�m ve ba�ar�, izzet ve �eref All�h�tand�r.

O, her �eyin en iyisini bilendir.

Muvahhid Kullara Sel�m Olsun.

Polat Akyol

NOT: KONUNUN DEVAMI VAR

KAYNAKLAR:

478 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 733.

479 M�'min: 40/7.

480 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 733-735.

481 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 735-741.

482 Tevbe: 9/84.

483 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 743-743.

484 Eb� D�vud, Cen�iz, 40.

485 M�'min: 40/7.

486 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 743-745.

487 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 745-746.

488 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 746-747.

489 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 748-749.

490 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 749-750.

491 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 750.

492 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 750-754.

493 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 754-755.

494 Eb� D�v�d, Cen�iz, 42.

495 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 755-757.

496 Buh�r�, Cen�iz, 36.

497 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 757.

498 Abdurrahman Ceziri, D�rt Mezhebe G�re �slam F�kh�- 2, �a�r� Yay�nlar�, 7. Bask�, �stanbul, 1993: 758-761.

�EV�REN :

�aban Kurt

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Namaz Kitab�'s-sal�t (Namaz B�l�m�) Devam� 15 ba�l�kl� yaz� Polat Akyol taraf�ndan 28.09.2020 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.