İlk insandan beri yönetim sorunu olsa da homo sapiens tipli avcı modeller,"bulunca yer" geçer.. Horoz Misali bulduğunda cinselliğini yaşardı..
Son 10 bin yıla geldiğimizde,buğday la yerleşik hayatın kolaycılığını keşfedince, üretirken yönetime ortak olmanın, üretimde zaafiyet yaratacağını gördü  ve kendisi için lüks olduğunu düşündüğünden bunu savaşan askerler ve bürokratık elitlere bıraktı.. ...
Sosyalizmin  ve paylaşımın ilk örneğini oluşturan Sümerler, Dicle kıyılarında bataklık kuruturkan, ziraat yapıp ürünleri, ziggurat dedikleri tanrının evindeki bir katta paylaşmak üzere stoklarken, kültürlerinde savaşmak pek yoktu
 Her Sümer şehrinin, tanrısı vardı ve savaş bilmez uygarlardı.. Belki de ufak şehirler arası çatışmalar olmuştur..
 Ne zamana kadar? Sargon diye nehirden sepet içi gelen Bebek, saray da önemli noktaya kadar çıkıp, bütün şehir devletlerini birleştirip, Akad lar denilen merkezi bir devlet yapıncaya kadar..
Savaşlar, barışlar  derken, köklü iklim değişiklikleri, inanç değişimleri, iktidar mücadelelerini, doğrudan halk meclislerinde dönüşümünü, Finikililer onun Garnizon şehir devletleri Kartacalı lar ın en büyük düşmanı Roma lılar ve Yunan şehir devlet döneminde görüyoruz..
Entrikaları, kim doğru yönetiyorsa cinsiyet farketmeksizin senota da dönemsel baskanlığı yada krallıksa egemenliği ele geçiriyor..
 Bazen de Sezar gibi Hukuk okumuş ve askerliği sonradan öğrenmişler, öyle sistematik davranıyor ki ölene kadar iktidar sahibi olarak kalıyor..
Roma İmparatorluğu, 390 lı yıllarda imparatorca  Hristiyan olduktan 10 yıl sonra  yıkılıp 19.yüzyıla kadar birleşemeyen  şehir devletleri olarak İtalyan yarım adasına sıkışıyor.. İmparatorluk kalıntısı topraklarda bugün Avrupa kuzey Afrika ortadoğu ve Asya ülkelerinin tamamına yakını var...
Roma bugünKü yönetimlere de ışık tutan deneyimlenmiş devlet mekanizması, geçici oluşturulan yetki ve kurullarla faşizm dahil doğrudan demokrasi örneklerini de içinde barındıran "var ol da nasıl olursan ol" anlayışında ki bir sistematik bütünlüğü dür..
Hrıstıyanlığı kabul eden e kadar dinsel ve cinsel serbestlik Roma nın savaşmak dışında yaptıkları en iyi şeyin sevişmek olduğunu da söyleyebiliriz..Şarap ve seks dinsel taasupa engel olduğu için basta  din adamı olan  Sezar ın  bile Mısır da sevgilisi  olmasına halk ses çıkarmıyor.. Çünkü Roma da eşi ölmüş birisinin başka bir kadınla yaşamasını anormal karşılamıyor...
Ruhbanlık secere olarak geliyor..Toplumu oluşturan ve Senato da güç gösterisine kaynaklık etmeye yarayan zenginlik sebebidir.. Çünkü zengin değilsen geliri olmayan  Senato üyeliği sana sadece batkınlık getiriyor.. Kendine ortak kabul etmeyen Roma, hrıstıyanlığı nerede görmüşse başını ezmiş karşı koyan kralları öldürmüş, biat edenleriyse varlıkları ve vergileri ile korumaya almış, uygarlık göstergesi eserleri ile o coğrafya da var olmuştur... Ayrım gözetmeden hizmet götürmesi son Bergama kralı vefat etmeden çocukları olmasına ragmen krallığını Roma ya bagışlamıştır..
5.Yü z yılda yer altı Hristiyanlık faaliyetleri, merkezi otoriteye dönüşünce tanrı nın yeryüzündeki gölgesi din adamları, kralları krallar aracılığı ile de egemenliği ele geçirmiş oldular.. 
Din adamları yönetimin ta kendi bazen de ortağı olmuştur.. Ortağı olduğunda kral sadece maşadır..Böylece insanlık, mallaşırken tanrı yolunda engizisyon mahkemeleri bilimin önüne ketler vurmuş, aydınlığı vaad edenleri giyotin gönderirken, dünyanın en büyük kütüphanesini iskenderiye yi sadece paganist bir bilim kadını yüzünden,  bir rahip yakarak bilimler kentini önemini yitirerek, yok olmanın yolunu açmış bir çok antik kitabın ve verinin de ortadan kalkmasına yol açmıştır..
Toplumların hayatı da bu gel git deneyimleri ile Cumhuriyet dediğimiz yönetim biçimini 19 yüzyıla geldiğimizde şekillendirmeye baslamış tır..
Yönetimin bir kişiye ait olöası nın riskleri, bir topluluğa aİt olmasının riskleri yada genel adına kullanılması riskleri karşılaştırmalı olarak kuralları ortaya cıkarmış ve bu kurallara göre yönetime. Gelenler i n yöneticiliği önceden belirlenen süreye göre şekil almıştır.. Tıpkı Roma da diktatör de olsan önemli süreçde 6 Aylıpına diktatör olabilirsin.. Bu kuralı Sezar kendi lehine değiştir mişama o da kendi sonunu bir hançer bırakmış ve sevgilisinin oğlu tarafından öldürülmüştür.
Yönetim böyle bir şey kötüye kullanırsan sonun da kötü oluyor.. 
Belirlenen sürede belirlenen yetkileri kullanan ve insan olarak, yönetilene bakan bir yönetim anlayışı getirdiği için cumhuriyet değerlidir.. İnsan iradesinin eseri olan ve değişebilir kuralların, değişmez  evrensel ilkelere baglı olduğu bu yönetim biçimi dinamik yapısı ve geliştirilebilir şekilselliği ile insanoğlu nun tarih boyunca ailesi dışında bulduğu en iyi yönetim biçimidir.. Ortak değer yek diğerinin yönetme ve yönetilme hakkına saygı duymasıdır.. Aksi halde huzur bozan sistematiğin içinde kalamaz..
Bu değiştirilmez döngüyü, bize teslim eden Atatürk ve tüm silah arkadaşlarına ne kadar teşekkür etsek azdır.. 97.Yılımız kutlu olsun..
Sandıklar insanla gömülürse tabut olur.. oy pusulası ile dolan sandıklara gömdüğünüz sadece geçmiş hükümet olur ama o sandıklar Topluma nefes olur..

TORUN HALİLİ
( Cumhuriyet Neden Değerlidir başlıklı yazı HALİLİ tarafından 29.10.2020 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.