TÜRK  EDEBÝYATINDA                                          

MUALLÝM NACÝ 1849-1893

        Ahmet AYAZ

Gaziantep Güneþ Gazetesi 14 Nisan 2021

……………………………………………

       Türk Edebiyatýnýn unutulmazlarýndan olan Muallim Naci’yi ölümünden 128 yýl sonra da olsa, onu unutmadýk, unutamayýz. Kitaplarý günümüze ulaþmayan, Muallim Naci “Marifet iltifata tabidir. Ýltifatsýz meta zayidir” mýsralarý ile tanýnýr.  Bir önceki köþe yazýmda da onu bu mýsralarý ile anmýþtým. Þimdi aþaðýda Muallim Naci’den söz ediyorum.

       1850'de Ýstanbul'da doðdu. 13 Nisan 1893'te   Ýstanbul'da yaþamýný yitirdi. Dilin yalýnlaþtýrýlmasýný savunan Tanzimat Dönemi'nin önemli þair ve yazarý. Asýl adý Ömer. 7 yaþýndayken babasýný kaybetti. Varna'ya dayýsýnýn yanýna gönderildi. Orada medrese öðrenimi gördü. Bir yandan da Arapça, Farsça, Fransýzca ve hat öðrendi. "Hulusî" mahlasýyla yazýlar yazdý. Bir süre Varna Rüþtiyesi'nde öðretmenlik yaptý. Sait Paþa'nýn özel kâtibi olarak Rumeli ve Anadolu'nun birçok kentini dolaþtý.

Ýlk þiirlerini "Nacî" mahlasýyla 1867'den baþlayarak yazdý. Küçük yaþlardan itibaren þiire ilgi duyan Muallim Naci, dönemin önemli gazetelerinden biri olan Tercüman-ý Hakikat’e gönderdiði þiir ve yazýlarla edebiyat dünyasýna ilk adýmlarýný atmýþtýr. Muallim Naci, bu dönemden sonra basýn hayatýndaki faaliyetleri ile adýndan söz ettirecektir. Geçen zamanla birlikte Muallim Naci, Ahmet Mithat Efendi’nin ýsrarlarý üzerine Tercüman-ý Hakiat gazetesinin edebiyat kýsmýnýn yönetmeni olmuþtur.

Tercüman-ý Hakikat’ten sonra Þeyh Vasfi ve Necib Nadir ile birlikte Ýmdadü’l Midad adlý bir gazete çýkarýrlar. Daha sonra sýrasýyla Saadet, Teavün-i Aklami Mürüvvet gazetelerinde yazý hayatýna devam etmiþtir. Muallim Naci ayrýca tek baþýna 58 sayý Mecmua-i Muallim adlý bir dergi çýkarmýþtýr.

MUALLÝM NACÝ’NÝN EDEBÝ KÝÞÝLÝÐÝ

·        Tanzimat sonrasý Türk edebiyatýnýn ikinci kuþaðý içerisinde yer alan þair, yetiþme tarzý ve zevk bakýmýndan klasik edebiyat (Divan edebiyatý) anlayýþý dairesinde yer almaktadýr.

·        Ziya Paþa gibi klasik þiiri iyi bilen, özellikle þekil ve zevk bakýmýndan bu edebiyata geniþ olarak dayanan Muallim Nâci, tam anlamý ile klasik þiire baðlý kalmamýþtýr.

·        Sanat hayatýnýn ilerleyen döneminde Batý edebiyatýný tanýdýkça Batý tecrübesi ve Batýlý anlayýþ çerçevesinde klasik þiiri yenileme çabasý içerisinde deðerlendirilmektedir.

·        1883'te Ahmed Mithad Efendi'nin önerisiyle Tercüman-ý Hakikat gazetesinin edebiyat sayfasýný yönetmeye baþladý.

·        "Mesud-ý Harabî" takma adýyla yayýnladýðý aruzla yazýlmýþ gazelleriyle ün yaptý.

·        1884'te Ahmed Mithad'ýn kýzýyla evlendi. Kayýnpederi tarafýndan Tercüman-ý Hakikat'i eski edebiyat yanlýlarýnýn sözcüsü durumuna getirmekle suçlanýnca istifa etti.

·        Yazýlarýný, Saadet, Tarik, Mürüvvet, Mirsad, Ýmdadü'l Midad gazeteleriyle, kendi çýkardýðý Mecmua-i Muallim dergisinde sürdürdü.

·        Galatasaray Lisesi ve Mekteb-i Hukuk'ta edebiyat dersleri verdi.

·        Aruzla ve divan edebiyatýnýn hemen her türünde yazdýðý þiirler yüzünden eski edebiyatýn temsilcisi sayýldý. Ama yeni edebiyata karþý çýkan, eskiyi savunan bir yazar olmadý, divan þiiri kurallarýný da tam olarak uygulamadý.

·        Eleþtirilerini dilbilgisi ve aruz kurallarýna baðlý kalýnmasý noktasýnda yoðunlaþtýrdý.

·        Recaizade Mahmut Ekrem ve çevresindeki genç þairlerle giriþtiði tartýþmalar, döneminde Türk edebiyatýna yeni bir soluk getirdi. Servet-i Fünun yazarlarýný önemli ölçüde etkiledi. Edebiyat tarihi ve sözlük çalýþmalarýyla da ilgi çekti. Victor Hugo, Sully Prudhomme, Alfred de Musset ve Emile Zola'dan Türkçe'ye çeviriler yaptý.

ÞÝÝRLE ÝLGÝLÝ GÖRÜÞLERÝ

·        Þiir, en belið sözdür.

·        Þiirde vezin ve kafiye hatalarý olmamalýdýr.

·        Þiirde hayal unsuru çok iyi kullanýlmalýdýr. Çünkü hayal hakikati süsler.

·        Þair, ilerleyen ve geliþen bilimsel verilerden faydalanmalýdýr.

·        Bir edebiyatçýnýn asýl vazifesi, milletin fikirlerini terbiye etmek ve yükseltme ye çalýþmaktýr.

·        Þair, þiirde hicve ve hezeliyata sýcak bakmaz.

·        Harabatiliðe hoþ bakmaz.

·        Türk þairinin Arap ve Acem edebiyatlarýndan yararlanmasý gerektiðini savunur. Milli bir bakýþ açýsý taþýmalý, milli karaktere aykýrý eserleri çevirip taklit etmemelidir.

·        “Köylü Kýzlarýn Þarkýsý” adlý eseri köy yaþamýndan bahseden ilk önemli þiir olarak kabul görmüþtür.

·        Muallim Nâci halk edebiyatýný bayaðý bulmuþ, çok fazla deðer vermemiþtir.

ÞÝÝR KÝTAPLARI

·        Ateþ-pâre Þerâre, Füruzân, Sünbüle,Yadigâr-ý Nâci, Terkîb-i Bend

·        Mirât-ý Bedâyî, Manzum Destanlar