Eklenme Tarihi : 31.10.2022
Okunma Say�s� : 661
Yorum Say�s� : 1

Ziya G�kalp� Unutmad�k

Z�YA G�KALPI UNUTMADIK

Ahmet AYAZ

Gaziantep G�ne� Gazetesi 1 Kas�m 2022

25 Ekim Ziya G�kalp��n �l�m y�ld�n�m�d�r. O�nu �l�m�n�n 98. Y�l�nda da, unutmad�k. Ziya G�kalp 1923 y�l�nda yay�mlad�� (T�rk��l��n Esaslar�) adl� kitab� ile tan�n�r. (Atan�n i�kisi k�p�kl� k�m�z, Arpa suyu i�me adedi bir K�rg�z). Ayr�ca (Demir sana tapar, �im�ek ba� e�er, �steme sena yarat, g�rme sen g�ster.) M�sralar� usumda 1950 lili, ��rencilik y�llar�mdan beri sakl� durur. �imdi a�a��ya �z ge�mi�ini al�yorum.

Tam ad� Mehmet Ziya G�kalp, 23 Mart 1875'te Diyarbak�r'da do�du. 25 Ekim 1924'te �stanbul'da ya�am�n� yitirdi. As�l ismi Mehmet Ziya. Babas� yerel bir gazetede �al��an memurdu. E�itimine Diyarbak�r'da ba�lad�. Amcas�ndan geleneksel �slam ilimlerini ��rendi. 18 ya��nda intihara te�ebb�s etti. Bir y�l sonra 1895'te �stanbul'a gitti. Baytar Mektebine kayd�n� yapt�rd�. Buradaki ��retimi s�ras�nda �brahim Temo ve �shak Suk�ti ile ili�ki kurdu. J�n T�rkler'den etkilendi. �ttihat ve Terakki Cemiyeti'ne kat�ld�. Muhalif eylemleri nedeniyle 1898'de tutukland�. Bir y�l cezaevinde kald�. Serbest b�rak�ld�ktan sonra 1900'de Diyarbak�r'a s�rg�ne g�nderildi. 1908'e kadar Diyarbak�r'da k��k memuriyetler yapt�. 2'nci Me�rutiyetten sonra �ttihat ve Terakki'nin Diyarbak�r �ubesini kurdu ve temsilcisi oldu. "Peyman" gazetesini ��kard�. 1909'da Selanik'te toplanan �ttihat Terakki Kongresi'ne Diyarbak�r delegesi olarak kat�ld�. Bir y�l sonra, �rg�t�n Selanik'teki merkez y�netim kuruluna �ye se�ildi. 1910'da kurulmas�nda �nc�l�k yapt�� ttihat Terakki �dadisi'nde sosyoloji dersleri verdi. Bir yandan da "Gen� Kalemler" dergisini ��kard�. 1912'de Ergani Maden'den Meclis-i Mebusan'a se�ildi, �stanbul'a ta��nd�. T�rk Oca��'n�n kurucular� aras�nda yer ald�. Derne�in yay�n organ� "T�rk Yurdu" ba�ta olmak �zere Halka Do�ru, �slam Mecmuas�, Milli Tetebbular Mecmuas�, �ktisadiyat Mecmuas�, ��timaiyat Mecmuas�, Yeni Mecmua'da yaz�lar yazd�. Bir yandan da Dar�lf�nun-u Osmani'de (�stanbul �niversitesi) sosyoloji dersleri verdi.

1'inci D�nya Sava��nda Osmanl�'n�n yenilmesinden sonra t�m g�revlerinden al�nd�. 1919'da �ngilizler taraf�ndan Malta Adas�'na s�rg�ne g�nderildi. 2 y�ll�k s�rg�n d�neminden sonra Diyarbak�r'a gitti, K��k Mecmua'y� ��kard�.

1923'te Maarif Vekaleti Telif ve Terc�me Heyeti Ba�kanl��'na atand�, Ankara'ya gitti. Ayn� y�l �kinci D�nem T�rkiye B�y�k Millet Meclisi'ne Diyarbak�r mebusu olarak girdi.

1924'te k�sa s�ren bir hastal��n ard�ndan �stanbul'da ya�am�n� yitirdi.

Osmanl� Devleti'nin par�alanma s�recinde yeni bir ulusal kimlik aray��na girdi. D��ncesinin temelinde, T�rk toplumunun kendine �zg� ahlaki ve k�lt�rel de�erleriyle, Bat�'dan ald�� baz� de�erleri kayna�t�rarak bir senteze ula�ma �abas� yat�yordu. "T�rkle�mek, �slamla�mak, Muas�rla�mak" diye �zetledi�i bu yakla��m�n k�lt�rel ��esi T�rk��l�k, ahlaki ��esi de �slamc�l�kt�.

Uluslararas� k�lt�r�n yap�c� ��esinin ulusal k�lt�rler oldu�unu savundu. Saray edebiyat�n�n kar��s�na halk edebiyat�n� koydu. Bat�'n�n teknolojik ve bilimsel geli�mesini sa�layan pozitif bilim anlay��n� benimsedi. Dini, toplumsal birli�in sa�lanmas�nda yard�mc� bir ��e olarak de�erlendirdi.

Toplumsal modeli, Emile Durkheim'in teorik temellerini kurdu�u "dayan��mac�l�k" temelinde �ekillendi. Bireyi temel alan liberalizm ile �at��mac� toplumu temel alan Marksizm'e kar�� mesleki �rg�tleri temel toplum birimi olarak kabul eden solidarizmde karar k�ld�.

Toplumsal ve siyasi g�r��lerini anlatt�� say�s�z makale yazd�. "T�rk��l�k" d��ncesini sistemle�tirdi. Milli edebiyat�n kurulmas� ve geli�mesinde �nemli rol oynad�.

Ziya G�kalp Eserleri

� K�z�l Elma (1914)

� T�rkle�mek, �slamla�mak, Muas�rla�mak (1929)

� Yeni Hayat (1930)

� Alt�n I��k (1927)

� T�rk T�resi (1923)

� Do�ru Yol (1923)

� T�rk��l��n Esaslar� (1923)

� T�rk Medeniyet Tarihi (1926, �l�m�nden sonra)

� K�rt A�iretleri Hakk�nda Sosyolojik Tetkikler (�l�m�nden sonra)

� Alt�n Destan

� �� Cereyan

� Limni ve Malta Mektuplar�

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Ziya G�kalp� Unutmad�k ba�l�kl� yaz� Ahmet AYAZ taraf�ndan 31.10.2022 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.