Şiir Tekniği
Değerli gönül dostlarım! Hece vezni ile ilgili ölçü ve
teknik bilgileri aşağıda açıklamaya çalıştım, lütfen okuyunuz! Daha iyi, daha
kaliteli şiirler yazabilmek için bu bilgilere sahip olmanın yararlı olacağını
düşünerek; bu bilgiler ışığında şiir yazmanızı
ve şiir tadında kalmanızı en
derin sevgi ve saygılarımla dilerim.
Şiir nedir tarifini şöyle
yapabiliriz:
-
İnsanoğlunun yaşantılarını, duyduklarını, gördüklerini,
hayal ettiklerini, düşüncelerini, ve izlenimlerini dilin kurallarına uygun
yazılı veya sözlü olarak anlatarak; gönül bahçesindeki açan gülleri gösterme ve
paylaşma sanatıdır.
Şiirin oluşabilmesi için şiiri biraz inceleyelim.
-
ŞİİRDE İLHAM :
Bir anda gönül damlacıklarının coşkuyla gönülden dile
akımı, ritimli sözlerle seslerin uyumlu bir şekilde kullanılmasıyla ortaya
çıkan, hayal gücünün, imgeye dönüşerek sesli veya yazılı olarak kaleme
alınmasında coşku uyandıran edebi anlatıma ve yazıya dökülmesine sebep olan ana
ilham diyebiliriz.
1. Şiir Tekniği.
-
Şiir tekniğinde
düşüncelerimizi ve duygularımızı anlatmak ve duyurmak için sözcüklerden
yararlanılması gerekir ,ancak, sözcükler yardımıyla şiir yazıp
oluşturabilirsiniz. ne var ki, şiirde yine en büyük tehlike sözcüklerin yanlış
kullanılmasıdır, uygunsuz bir sözcüğün en güzel şiiri dahi berbat etmesi ve
verilen emeğin zay olmasına sebep olabilir.
Hece şiiri kendine özgü
kurallarıyla dizeler halinde yazılır. Buna nazım denir. Nazım sanatı ise,
dizelerden oluşan ölçülü ve uyaklı anlatım biçimidir. Demek ki, hece şiirinde
ölçülü kafiye, durak ve redif olmak üzere temel öğeler vardır.
a
Dizelerin hece sayısı,
b Duraklar,
c Kafiyeler
d Aşıklık geleneğine
göre ayaklı şiirler
e Dizelerin tercih edilen tekniğe göre bentler veya
dörtlükler halinde düzenlenmesi gibi kurallar vardır.
Buna rağmen nazım
sanatının dayandığı bu kuralları uygulamanın iyi şiir üretileceği anlamı
taşımayacağı unutulmamalı, şiirin kendine has farklı özelliklerinin olduğu göz
ardı edilmemelidir.
2. DİZE: Nazımın anlam taşıyan en küçük
birimidir.
-
Divan Edebiyatında nazım birimi “beyit’’ olup aynı ölçüyle
yazılmasına rağmen uyaklı olması şart olmayan, anlamları ile birbirlerini
tamamlayan iki dizeden oluşur.
Türk edebiyatımızda şiirlerimiz nazım
biriminin en yaygın olanının dörtlükler olduğu görülmektedir. Bunun yanında 3+2
şeklinde yani 5 dizeli kümelerden oluşan mani türü şiirler de
görülmektedir.
Özellikle Tanzimat’tan sonra gelişen Türk şiirinde de dize
temel birim olma özelliğini korumakla birlikte, cümlelerin uzunluğuna göre
birkaç dizeye ayrılabilmektedir.
3. Aşıklık geleneğine göre halk
edebiyatında Ayak
-
Ayak : Dörtlüklerin ikinci mısraları ve son
mısralarında önünde, ortasında ve sonunda yer alırlar, hecelerin ve harflerin
ses benzerliğidir.
Ayaklar : Yarım, tam, zengin olmak üzere üçe
ayrılır.
-
Yarım ayak, iki dize sonunda ünsüz benzerliğidir. Yani ünlü
harf benzerliği ayak oluşturmaz. Örnek verelim - Sar,Kır,Dur, burada yalnız bir
harfin benzerliğini görüyoruz bu harf R harfi buna da yarım ayak
diyoruz.
Tam ayak, iki dize sonundaki bir ünlü ve bir ünsüz benzerliğidir
Örnek: Han, Cihan Çakıl ,takıl gibi ayaklardır.
Zengin ayak, toplamda en
az üç ünlü ve ünsüz ses benzerliğidir
-
Örnek verelim: bakıyorum,çakıyorum
,akıyorum,takıyorum şakıyorum ….gibi sözcükler Burada ayağı oluşturan ana kök
harf K harfidir.
bak, çak, ak, tak, şak… Bu köklerin önüne gelenler ayak
değildir rediftir yani, bakıyorum –çakıyorum-akıyorum-takıyorum da
yorum
sözcüğü redif oluyor. Kısaca; kafiyeden sonra gelen sözcükleri kümesine
redif diyoruz.
Bir dörtlükle örnek verelim.
Gönül limanıma uğrarsa
gemin,
Çiçekli dalıma bağla sultanım!
Beni sevdiğinden olursan
emin,
Sevdamla yüreğin dağla sultanım! –Burada Ayağı oluşturan sözcük –Bağla,
dağla
Ramazan KURT.
Kafiye ve redif nedir kafiye çeşitleri ve
örnekleri:
Yarım kafiye, tam kafiye, çapraz kafiye, cinaslı kafiye, tunç
kafiye, sarma kafiye,
-
Örnek boş, taş, kış, düş …Burada yalnız bir harfin
birbirine benzediği için yarım kafiye diyoruz sözcüklerde ortak olan harf ise
sadece Ş harfidir.Dikkat ederseniz diğer harfler o, a, ı, ü’ dür.
Şimdi
tam kafiyeden örnek verelim.
Taş, baş, yaş, kaş burada iki harfin birbirine
benzediğini görüyoruz buna da tam kafiye diyoruz. Yani aş, aş ,aş iki harfin
buluşmasına tam kafiye.
Şimdi zengin kafiyeden örnekler
verelim
Tarak, varak, çırak, kırak gibi yani üç harfin benzemesi ortak
nokta rak sözcüğü dür.
Şimdi Tunç kafiyeden örnekler verelim:
Mısra
sonundaki kafiyelerden birinin tamamı diğer bir kafiyenin içindeyse buna da tunç
kafiye diyoruz.
Örnek verelim: Kına-yakına burada kına sözcüğü yakına
sözcüğünün içindedir yani bakına, sakına gibi sözcükler olup; ortak noktamız
kına.
Cinaslı kafiye :
Ortak hecelerden oluşan farklı anlamlar
taşıyan sözcükler arasındaki ses benzerliğidir. Bir örnek verelim –güle naz
-gülen az- burada az sözcüğü kafiye güle geldi – gülüm geldi gülen geldi ,gibi–
burada geldi sözcüğü kafiye
Şimdi çapraz kafiyeden örnekler verelim:
Bir dörtlükte birinci ile üçüncü, ikinci ile dördüncü satırlar
birbirleri ile kafiyeli ise buna da çapraz kafiye diyoruz .
Aşkın bana
güneş oldu.
Yeşertti gönül dağımı.
Bu gönlüme neşe doldu.
Güldürdü
vahdet bağımı.
Ramazan Kurt-Buna da çapraz kafiye diyoruz.
Sarma
kafiyede;
Bir dörtlükte birinci satır, dördüncü satırla ikinci satır üçüncü
satırla kafiyeli ise buna da sarma kafiye diyoruz örnek verecek
olursak
Bu yalan dünyada, bu can kafeste,
Yaprak döker dalın kış olur
dağı,
Güllere bezense gönlünün bağı,
Azalır ömrümüz her bir
nefeste,
Ramazan Kurt.-Buna da sarma kafiye diyoruz.
Türk müziğinin
ana kaynağı genelde hece şiirleridir.derken kastım Türk sanat ve Türk halk
müziğini kastetmekteyim. Halkımız bu zamana kadar sanat ve halk müziği ile
yaşamış ve yaşamaya devam ediyor. Hece şiirleri ve aruzla yazılan şiirler bu
müzik dallarının mayasıdır yaşamasıda şiir yazan ellerin marifetine bağlıdır
Özellikle Türk Halk muziği ve Türk Sanat Müziği bizim öz muziğimizdir bu kültüre
sahip çıkmalıyız ve güzel şiirler yazarak yaşatmalıyız.
Hece vezinli
şiirlerde en önemli öğeler şunlardır:
Sayısal eşitliktir.Yani hece vezni,
mısralardaki hece sayısı eşitliğidir. Hece vezniyle yazılmış bir şiirde ilk
mısra kaç heceden meydana gelmiş ise, ondan sonra gelen bütün mısraların da aynı
hece sayısında olması gerekir. Hece vezninde mısraları meydana getiren heceler,
sayı bakımından bir düzene bağlıdırlar. Mısradaki hecelerin toplamı o mısranın
sayısını verir buda mısranın ölçüsünü gösterir.
Hece vezni ile yazılan
şiirler en önemli ögeler hecelerin sayısı mısradaki duraklar.
Hece
sayısının bütün mısralarda eşit olması gibi, durakların da aynı olması gerekir
her durakta kelime sona erer, bölünmez. Birinci mısradaki duraklarda heceler
kaçar kaçar kümelenmişse, diğer mısralarda da aynı sayıda olması gerekir zaten
şiiri okurken durak hatası varsa dilinize dokunur
.
Kaynak:http://www.siirevreni.com/modules.php?name=News&file=article&sid=16566
(
Şiir Tekniği başlıklı yazı
Havadani tarafından
5.12.2012 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.