Selçuklular döneminde Anadolu’da resmi dil Farsça, bilim ve din dili ise Arapça’dýr. Bu gelenek Osmanlýlarda da sürmüþtür. Ancak Türkçe’nin Anadolu’da resmi dil olarak ilan ediliþi (13 Mayýs) , Karamanoðlu Mehmed Bey’in Konya’da vezir olduðu 1277 senesidir.*

Kayseri, Osmanlý Devleti öncesinde Karamanoðullarý Beyliðine baðlýdýr. Osmanlý’ya Fatih devrinde, geçmiþtir. Fatih devri, Türkçe’nin kullanýlmasý konusunda dev adýmlarýn atýldýðý bir dönem olmasýna raðmen, Kayseri’de görebildiðimiz ilk Türkçe kitabe olan Kurþunlu Camii kitabesi II. Selim devrine aittir.

Hz. Muhammedin’ (s.a.s) sözlerine hadis denir. Kayseri’de mimari eserlerde geçen hadisleri incelerken, 1753 tarihli bir çeþmede, yaþayan ilk Türkçe kitabe hadise rastladýk. Bu çeþme, Çifteönü Camii’nin yanýnda, Mustafa Özgür Ýlköðretim Okulu'nun arkasýnda olup,  þu anda kullanýlmamaktadýr.

Ýlk yapýlýþý 1753 yýlýdýr. 1878 tarihinde Hacý Seyyid Mehmed Aða tamir ettirmiþtir. Beþ beyitten oluþan kitabenin ikinci beytinin ilk mýsraýnda  “Hayr-ý a’zam, su akýtmaktýr buyurdu ol Rasûl” denilmektedir.

Hz. Muhammed(s.a.s.)e, kamu yararýna hayýr yapmak amacýyla, “Hangi hayýr daha üstündür?” diye sorulunca “Su akýtmak.” cevabýný vermiþtir.  Rasûlün, “en büyük hayrýn su akýtmak olduðu”nu buyurduðu ifadesi ise, hadis formunda söylenmiþtir. Bu kitabe, Türkçe ifadeyle rastladýðýmýz ilk kitabe hadistir.[1]

Bu hadisi hatýrlatan bir çeþme kitabesi de Hunat Medresesi'nin giriþ kapýsýnýn sað duvarýnda, devþirme malzeme olarak bulunmaktadýr. Kitabede "Bak, su hayrý efdalü'l hayr olduðundan" denilmekte, hadise telmih (gönderme) yapýlmaktadýr.

“En hayýrlý amel hangisidir?” sorusu, soran kiþinin durumuna, sorulan zamana ve mekâna göre deðiþik cevaplar alýnan bir sorudur. Arabistan Yarýmadasýnýn Hicaz bölgesinde, 7. yüzyýlda sorulan bu soru ve alýnan cevap bugün önemli gözükmeyebilir. Bugünün anlatýmýyla, “suyun petrol kadar deðerli olduðu” düþünülürse, kullaným alaný da hesaba katýlýnca, önemi ortaya çýkar.

Afrika’nýn her þeyini sömüren Avrupalý (özellikle Fransa çünkü 40 ülkenin resmi dili Fransýzcadýr. 14 ülkeden hâlâ sömürge vergisi almaktadýr.) Afrikalýya suyunu çýkaracak teknolojiyi bile vermemiþtir. Ülkemin insaný onlara (sadakay-ý câriye olarak) kuyular açmakta; açýlýþlar kutlama yapacak kadar sevinç kaynaðý olmaktadýr.

Arapça aslý "Sakyu' mai" olan cevap, tek cümleyle Türkçe'ye aktarýlamayacak bir cevaptýr. Suyu çýkarmak, hizmete hazýr hale getirmek ve sulamak kavramlarýnýn hepsini içine alýr. Ayrýca, suyun sondajla çýkarýldýðý günümüz teknolojisinde suyun bulunmasý, þebekeye baðlanmasý veya hazýr suya birkaç taþla çeþme yaptýrýlmasý gibi kolaylýklar, yapýlan iþi günümüz insanýnýn basit olarak algýlamasýna neden olabilir. Tarihi olaylarý kendi þartlarý içinde ele almak; deðerlendirmek gerekir.

“En hayýrlý amel, su akýtmaktýr” hadisi bütün çeþmelerin alnýnda yazmasa da, özellikle o günkü þartlarda çeþme yaptýranlarýn, bu enerjiyi nereden aldýklarýný gösteren bir sözdür.[2]