Giriþ

Korona salgýnýnýn daha aylarca gündemi meþgul edeceðine kesin gözüyle bakabiliriz. Virüse aþýnýn bulanabilmesi için belki bir iki yýl gibi zamana ihtiyaç olduðu anlatýlmaktadýr. Bir kaç yýl sonra korona salgýný geçse bile, korona kavgalarýndan dolayý yine aylarca, belki de  yýllarca gündemde kalacaða benzer. Ancak, filler tepiþirken olan Uygurlara olacak diye endiþelenmekteyim.

Tazminat

Avrupa Birliðindeki bazý ülkeler korona tedbirlerini hafifletmeye baþladýlar. Bu ülkelerden biri de Avusturya’dýr. Vidalarýn hafifçe gevþetilmesiyle beraber korona kavgalarý baþladý.  Yüzlerce Batý Avrupalý tatilci, Avusturya’nýn Tirol eyaletindeki yetkililere tazminat davasý açmak için harekete geçmiþlerdir. Dava gerekçesi, Tirol’da korona salgýný geçen þubat ayýnda görüldüðü halde yetkililerin bunu bildirmeyip (daha doðrusu gizleyip) tatil beldelerini açýk tutmalarýdýr. Geçen þubat ayýnda Tirol’da kýþ tatili yapmýþ yüzlerce kiþi korona virüsü kapmýþ;  kimileri saðlýðýný, kimileri de hayatýný kaybetmiþtir. Tirol’daki yetkiler suçlamayý reddetmiþler ama mahkeme sonucu çok farklý olabilir.  Tirol yetkililerine açýlan tazminat davasý, fertlerin baþlattýklarý korona kavgasýdýr. Asýl kavga devletler arasýnda yaþanacak olanýdýr. Belki de devletlerin korona kavgasý, savaþa bile yol açabilir.

Tazminat açmada ve almada Amerikalýlar kadar mahir baþka bir millet yok galiba. Bir misal yerinde olur; Amerikalý bir kadýn köpeðini yýkadýktan sonra hep fýrýnda kuruturmuþ. Bir gün magnetron alan bu kadýn, köpeðini magnetronda da kurutmaya kalkýþýnda köpeði magnetron içinde patlayýp olmuþ. Kullanma kýlavuzunda: “magnetronda köpek kurutulmaz!” diye bir uyarý bulunmadýðýndan dolayý magnetron üretici firmasýndan tazminat alabilmek için mahkemeye baþvurmuþ. Mahkeme, kadýný haklý bulup üretici firmaya büyük miktarda tazminat ödemesine hükmetmiþ.

Magnetronda köpeðini kuruturken kaybettiði için tazminat davasý açan bir millet, korona virüsünden dolayý kaybettiði yakýnlarý veya saðlýðý için elbette tazminat davasý açacaktýr. Tazminat davasýnýn gerekçesi büyük ihtimal devletin ihmali olacaktýr. Evet, Çin’in Wuhan bölgesinde ortaya çýkan korona salgýnýna ABD devlet reisi (DT) aylarca ilgisiz kalmýþtý. Hatta salgýna korona bile demeyip Çin virüsü veya gribi diyerek küçümsemiþti.  Bazý gazeteler ise reise aylar önce yeterli bilgi verildiðini ancak kendisi bu bilgileri deðerlendirmeyip salgýn karþýsýnda pasif kaldýðýný yazdýlar. Yakýnýný kaybetmiþ veya saðlýðýndan olmuþ olan binlerce Amerikan vatandaþý soluðu kesinlikle mahkemede alacaktýr. Devlet ihmalinin ispatlanmasý sonucu, ABD milyarlarca dolarlýk tazminat ödemeye mahkûm olacaktýr.  Salgýn krizinden dolayý devasa çapta ekonomik zarar görmüþ olan ABD, elbette Çin’i suçlayýp devasa faturayý Çin’e ödetmeye kalkýþacaktýr.

Çin’in günah geçiþi olarak gösterilmesinin tek sebebi Amerikan halkýnýn açacaðý tazminatlardan kaynaklanmayacaktýr. Çin’in günah geçiþi olarak gösterilmesinin sebepleri çoktur.

Birinci sebep elbette ekonomiktir, korona salgýný yüzünden dünya ekonomisi bir kaç yýl gerilemiþtir. Milyarlarca dolar buharlaþmýþtýr ve buharlaþmaya devam etmektedir. Piyasa allak bullak olmuþ, hesaplarýn hiç biri tutmamýþtýr. Ham petrol fiyatlarýnýn taban yapmasý, ekonomideki zararý izaha yeter de artarda. Milyarlarda dolar kaybetmiþ olan para babalarý da bir þekilde zararýn telafi yollarýný arayacaklardýr. Bunlardan en kestirme yolu elbette Çin’den alýnabilecek tazminattýr. Para babalarý eðer yasal yollardan zararlarýný telafi edemeyecek olurlarsa, yasal olmayan yollarý da düþüneceklerdir. Ellerindeki kalan serveti silah sanayiinde deðerlendirmek isteyebileceklerdir. Silah sanayiinde zararýn telafi edilebilmesi için savaþ çýkmasý gerekmektedir. Kaybettikleri serveti geri kazanabilmek için para babalarý hiç çekinmeden savaþ tellallýðý veya kulisi yapýp savaþ çýkartmak isteyeceklerdir.

Trump-II

Çin’den hesap sorulmasýnýn siyasi boyutlarý da vardýr. Korona krizini iyi deðerlendiremeyen ABD devlet baþkaný,  baþarýsýzlýðýný örtbas edebilmek için Çini suçlamaktadýr. Diðer yandan, ikinci kez devlet baþkaný seçilmek isteyen reis, var gücüyle Çin’e yüklenecektir. Seçim yatýrýmý yaný sýra ülkedeki devasa çaptaki iþsizliði azaltabilmek, ekonomiyi canlandýrabilmek için savaþ ekonomisini canlandýrmaya kalkýþabilir. Yeter ki, bir kez daha devlet baþkanlýðý koltuðuna otursun, gerisi teferruattýr.  ABD halen korona krizinde hata üzerine hata yapmaktadýr. Baþta ciddiye almadýðý yetmezmiþ gibi Dünya Saðlýk Örgütüne yaptýðý yardýmý durdurmakla daha büyük bir hata yapmýþtýr.  Salgýnda dünya çapýnda güvenirliðini de sarsmýþtýr. Çin’e yüklenme sebeplerinden biri de Çin’in parlayan: ekonomik, siyasi ve sosyal yýldýzlarýný söndürmeye çalýþmaktýr yani itibarýný zedelemek için uðraþacaktýr.  Aslýnda Çin’in hýzla süper güç olma yönünde ilerlemesine çelme takmaya çalýþacaktýr.  Her þeye raðmen Amerika Çin’i suçlamakla tamamen haksýz da deðildir.

Çin

Korona krizinde Çin Halk Cumhuriyeti kesinlikle masum deðildir, hatta haberlerden edinilebilen bilgilere göre bu pandemiden birinci derece sorumludur. Wuhan bölgesinde ortaya çýktýðý iddia edilen salgýný Çin, ciddiye almadýðý yetmezmiþ gibi örtbas etmeye bile çalýþmýþtýr. Koronaya dikkat çeken, salgýndan dünyayý haberdar eden doktor Li Venliang kýnanmýþtýr. Daha sonra Venliang korona virüsüne yenik düþmüþtür.  Virüsün ortaya çýkmasýndan bir kaç hafta sonra anca Wuhan’a giriþ ve çýkýþlarý yasaklanmýþ, sokaða çýkma yasaðý ilan edilmiþtir. Ancak, bu arada salgýn dünyanýn dört bir yanýna yayýlmýþtý bile. Çin’in þu günlerdeki tutumu ise daha büyük bir hatadýr, haftalarca önlem almadýðý 10 milyondan fazla nüfusu bulunan Wuhan’da þimdiye kadar 3 bin civarýnda can kaybý vardýr. Salgýn ta Avrupa’ya sýçrayýp 100 binden fazla can alýrken, Çin de sadece 3 bin civarýnda kayýp olduðunu iddia etmek, milyarlarca insanýn aklýyla dalga geçmekten baþka bir þey deðildir. Siyasi rant mýdýr, ekonomik yatýrým mýdýr, suçluluk psikolojisi mýdýr belli deðil ama  son aylarda hatasýný telafi ile meþguldür. Çok sayýda ülkeye danýþmanlýk yapýp týbbi malzeme göndermektedir.

Olasý ABD-Çin korona kavgasýnda Çin elbette suçu kabul etmeyip ABD’nin salgýný baþta ciddiye almadýðýný ortaya koyacaktýr. Biraz daha ileri gidip virüsün karanlýk laboratuvarlarda üretildiðini iddia edip, virüs bahanesiyle geliþmesinin, ilerlemesinin baltalanmak istendiðini savunacaktýr. Troller sanal âlemde bol mesai yapacaklardýr. Bu ara Batý Avrupa’nýn takýnacaðý tavrý kestirme bir hayli zordur. Çin’i kesinlikle karþýsýna almak istemeyen Avrupalýlar, tarafsýz gibi görünüp perde arkasýndan ABD’ye destek vereceklerdir. Kavganýn sonunda kim galip gelirse, onun yanýnda yer almayý da ihmal etmeyeceklerdi. Peki, Uygurlar korona kavgasýnýn neresindeler?

Uygurlar

Olasý bir Çin-ABD kavgasý/savaþý elbette tankla tüfekle filan olmayacaktýr. ABD, Irak’a, Afganistan’a veya Suriye’ye asker gönderdiði gibi Çin’e askeri harekât yapamayacaktýr. Karþýlýklý rest çekilecek, tabiri caizse hýrlaþýlacak ama sýcak savaþ beklemiyorum.  Olasý siyasi, ekonomik veya psikolojik savaþta ABD veya AB Çin’de yaþayan azýnlýklardan yararlanmaya çalýþacaklardýr. 2000’li yýllarýn baþýnda Tibet’liler kullanýlmak istenmiþti ama pek istenilen baþarý elde edilemedi galiba. Þu saatten sonra korkarým savaþ baronlarý, para babalarý Uygurlar üzerinden Çin ile hesaplaþacaklardýr. Filler tepiþirken ezilen yine garibanlar olacaktýr; ABD ile Çin korona kavgasý yaparken korkarým Uygurlarýn caný yanacaktýr.

Plan 

Para babalarý, savaþ baronlarý, siyasiler yani karanlýk güçler her zaman plan yapmýþlar ama her zaman planlarýn üzerinde bir planýn olduðunu unutmuþlardýr.

Abdullah Konuksever