Dindar, kindar, inkârcý, þüpheci bireysel bilinç ve toplumsal yansýmalarý

   Ýnanç ve düþünce eksenindeki çeþitliliði gözlem altýna alýrsak; dindar, kindar, inkârcý, þüpheci, teslimiyetçi, kesin inançlý, sorgulamacý vb. çeþitli sýnýf, alt kimlik ve aidiyet baðlarýyla karþýlaþýrýz. Ölçülülük, tutarlýlýk, yerindelik, sürdürülebilirlik, þeffaflýk, bilimsellik, dürüstlük, denetlenebilirlik, yanlýþlanabilirlik…gibi kriterlerden olumlu not alamayan; öðreti ve ideolojiler, yarý yolda býrakan, hüsran yaþatan giriþimler, sloganlar, vaatler olmuþtur hep.

   Ýnsanlarýn bir kýsmý; kendi hatalý tercihleriyle yüzleþme ve çevresinde olup bitenlerden þüphe duyma, sorgulama riskine pek girmek istemezler.  Doðru bir iþ yapsa bile, onu mantýk ve mukayese yoluyla onaylama gereði duymazlar. En büyük gemiye binip teslim olduklarýnda, zihinsel ve düþünsel aktivite zahmetine katlanmadan, menfaatleri zedelenmeden kurtuluþa/huzura ereceklerini zannederler/inanýrlar. Gemi su alýr, yýpranýr, fiziksel ömrünü tamamlar, kaptan ölür, yanlýþ rota çizer ve iþte o zaman yolcular ayýlýrlar.

   Bu çeþitlilik içerisinden biz, yaþam tarzý ve anlam arayýþýný, inanç tercihleriyle þekillendiren, “dindar bilinci” gözlem, akýl yürütme ve yorum yoluyla incelemeye çalýþalým. Bu tespit, kaný ve yorumlarýmýz; diðer düþünce ve inanç çeþitliliðinin en doðru yolda, eleþtirilemez olduðunu göstermez, iddia etmez.

   Bilim, mantýk, felsefe ve yüksek aydýnlanma bilincinin tüm erdemleriyle tanýþmayan, barýþamayan, eylem ve söylemlerini, bir ölçüye vuramayan “dindar bilinç” hiçbir sorunu çözemez, derman olamaz, alternatif üretemez. Çünkü öncelikle kendisiyle kavgalýdýr, toplumla kavgalýdýr, dünyayla savaþ halindedir, diðer dindaþlarýyla ayrýþma içerisindedir, yaratanýyla da hep pazarlýk halindedir. Asýrlardýr ayrýþma ve kavgalarýný sonlandýramadýðýndan, inanç deðerleri ve birikimlerini sabit bir yerde konumlandýramamaktadýr. Bunun bir istisnasý yoktur, bu tespitlere, kalýplara uyan her inanç için durum raporu aynýdýr.

   “Mezarlýða eve yapýlýr mý” “kaygan zemine temel atýlýr mý” “sürekli savaþ halindeyken mutluluk destaný yazýlabilir mi” elbette hayýr. Çeliþki ve çatýþmalardan baþýný kaldýramaz ki, haksýzlýða, adaletsizliði, ayrýmcýlýða, despotizme baþkaldýrsýn.

   Dindar bilinç; ölçü, sýnýr, ilke ve kabul edilebilir gerekçelerden baðýmsýz olarak kabul görüyorsa, geliþiyorsa, taraftar buluyorsa, her an patlamaya hazýr, zaman ayarsýz bomba gibi, “kindar bilince” dönüþebilir. Otuz iki diþinin yarýsý dökülse, saðlýklý olmasa da yine beslenirsiniz. Bir ayaðýnýz olmasa, protez taktýrarak yürüyebilirsiniz. Diliniz dönmese, kulaðýnýz duymasa da yazarak derdinizi anlatýp, mesajýnýzý ulaþtýrabilirsiniz. Fakat “dindar bilincin” öncesinde ve sonrasýnda; düþünsel, duyusal, bilimsel ve evrensel donanýmlar, tüm öz benliðimizle buluþmamýþsa, bu bilinç ile yaþamý; hem kendimize, hem çevremize hem de diðer muhataplarýmýza sevimsiz ve düzensiz bir niteliðe dönüþtürürüz.

   Geçici bir haz, mutluluk, özgüven ve kör inanç; kiþiyi ileri düzey davranýþ bozukluklarýna sürükleyebilir. Bu endiþemiz; sorgusuz, temelsiz yol alan, tüm kesin inançlýlar için geçerlidir. Yani inançlý, inkârcý, þüpheci ve idealist olmak bizi sorumsuz, masum ve günahsýz kýlmýyor. Bir inanç veya düþünce; ahlak, adalet, mantýk, sevgi, merhamet, dayanýþma, toplumsal özgürlük, bireysel özgürlük üretmiyorsa, detaylýca sorgulanmalýdýr.

   Baþkaldýrý ve sivil itaatsizlik; bireysel ölçekte toplumsal aydýnlanma hareketi kapsamýnda meþru görülebilir. Fakat anayasal bir dayanaðý olmayan kitlesel ve örgütlü kalkýþmalar, darbeler; toplumsal ortak iradenin onayýyla kurulmuþ, demokratik düzeni, -kanlý ya da kansýz- varlýðýný ortadan kaldýrmaya yönelik olduðundan, vicdan, akýl ve yasa dýþýdýr.

   Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasasý, 20.Madde, [Devletin ana ilkeleri; direnme hakký] bölümünde  4. Bendinde; “Bu Anayasa düzenini ortadan kaldýrmak isteyen herkese karþý, baþka bir çözümün bulunmamasý halinde, bütün Almanlar direniþ hakkýna sahiptir.” Açýklamasý yer almaktadýr. Demokratik anayasa ve güçler ayrýlýðýný toplum olarak öyle bir içselleþtirmiþler ki; istismara çok açýk, bu riskli maddeyi, özgüven içerisinde, anayasalarýna yazabilmiþlerdir. Bu maddeye dayanarak, hiçbir toplumsal direnme hakký kullanýlmýþ mýdýr? Hayýr. Fakat bir sigorta olarak anayasada yerini almýþtýr.

   Albert Camus, Henry David Thoreau ve Hayrettin Ökçesiz gibi düþünürlerin, sivil itaatsizlik ve baþkaldýrý öðretileri iyi incelenmelidir. Baþkaldýrý deyince toplumsal genel algý; anarþi, kaos, terör ve isyan olarak algýlanmaktadýr. Oysaki saydýðým düþünürler bunu, anayasal bir hak kullanma zeminine çekmiþlerdir.  Terör, þiddet, ölüm, despotizm ve kýrýp dökmeye kesinlikle karþýdýrlar.

   Yüksek erdemlerle donatýlmýþ bir bilincin baþkaldýrmasýyla, öküzün baþkaldýrmasý arasýndaki farkýn ayýrt edilebilmesi; toplumsal ve insani geliþmiþlik düzeyini belirler. Bu kadar geniþlik ve çeþitlilik barýndýran koca evrende, iki insanýn kuyruðunun birbirine deðmesi sonucu çýkan ihtilaf ve çatýþmadan daha anlamsýz bir þey düþünemiyorum. Bela üretmeye odaklanan bir canlý, insan olamaz.

   Anlamaya gerek duymadan yorumluyoruz. Yorumu da yangýndan mal kaçýrýr gibi bir hükme dönüþtürüyoruz. Hüküm giyenin ise ne düþündüðü hiç umurumuzda deðil. Bu anlayýþ; yaþadýðýmýz dünyanýn, maddi ve manevi olarak içini boþaltmaktan baþka bir þey deðil.

   Þunu da unutmamak gerekir ki; hiçbir inanç, din, düþünce, yol, ideoloji, aidiyet, birliktelik, siyaset yolu, bizi çok iyi insana dönüþtüremez. Yeterliliðimiz tam, niyetimiz halis ise ve doðru bir inanç öðretisiyle de buluþabilmiþsek, yalnýzca içimizdeki iyiliði açýða çýkarabilir. Törpüler, geliþtirir, anlam yükler, daha insani kývama getirebilir. Duygu ve düþüncede, vicdani atmosferimizde bir noksanlýk, kirlilik ve kýsýrlýlýk varsa, buradan kalýcý bir medeniyet unsuru oluþturulamaz.

   "Ýki cambaz ayný ipte oynamaz". Geçici bir oyun,  göz boyama, görsel gösteri ve uyum gibi görünse de kurnaz ve güçlü çýkan, yeri geldiðinde diðerini ipten atacaktýr.  Yenilgi de baþarý da bireysel, yüzeysel, sýnýrlý ve lokaldýr.  Rakipsiz kalan cambaz tarafýndan öngörülen ve kurulan yeni sistem; yeni güç odaklarý ve asalaklar yaratacaktýr.  Yani yeni giriþim, sunulan ve býrakýlacak miras; adil, bilimsel, etik ve demokratik olmayacaktýr. Farklýlýklarý, tüm toplumu kucaklamayan ve evrensel bir dayanaðý da olmayan her hamleyi insanlýk dýþý ve kabul edilemez görmekteyim. Ýki cambazdan birine yaslanmak zorunda deðil insanoðlu. Yeni yollar açmalý, yeni tercihler oluþturmalý. Sallanan bir köprüden geçerken elbette sallanýrsýnýz fakat köprü yýkýldýktan sonra yeni ve daha saðlam bir köprü kurmak zorundasýnýz.

   Bireysel akýl ve vicdanýmýz; bilim, mantýk, etik ve adaletle yoðrularak, toplumsal nitelikli bir hücreye dönüþebiliyorsa, topyekûn kurtuluþumuz yakýndýr. Yarýn doðacak güneþin daha bir kuþatýcý, ýsýtýcý, aydýnlatýcý, enerji ve yaþam kaynaðý olmasý bizim kullaným tercihimize kalmýþtýr. Enerjilerin sinerji yaratmasý, empatilerin toplumsal kaynaþmaya dönüþmesi bizim elimizde. Yakýnýz meþaleleri her yönden ve her yandan. Ýnsanlýk meydanýnda buluþalým. Ahlak havuzunda arýnalým. Ýçsel huzur ve güven için adalet terazisine yaslanalým. Hep düþman ve suçlu üreterek, ötekileþtirerek, bir kesimi sürgün edip, diðerine muhtaç duruma düþüp kucak açarak nereye varýlabilir ki?

   Herkes önce kendi kapýsýnýn önünü süpürsün, kendi güç ve enerjisini keþfetsin. Býraktýðýn iz ve faydalý miras kadar kalýcý, sevimli ve ebedisin. Kim olursan ol, ayrý bir gezegene taþýnma hayaline gönlümüz razý deðil. Bu kervanda sen yok isen bir eksiðiz. Belki de zincirdeki bu halka eksikliði hakikat yolculuðumuzu daha da geciktirecektir.

Samsun, 15.07.2022

Ali Rýza Malkoç
www.arm.web.tr