M. NÝHAT MALKOÇ

            Malatya’nýn uzaðýna düþer þirin Darende

            Malatya’nýn uzaðýna düþer Darende… Daðlar, tepeler aþmadan görünmez o masum yüzü. Esrarýný öyle kolay kolay aþikâr etmez. Fakat buraya varmaya bir niyetlenmiþsen hiçbir engel önünde duramaz. Yüreðinin götürdüðü yere gitmekten baþka yapacak bir þeyin kalmaz. Çünkü Darende’nin manevî atmosferi bir mýknatýs gibi gönül ehli insanlarý kendine çeker. Oraya gidince farklý bir havaya girdiðini hissedersin. Manevî güllerin en irileri ve en dirileri karþýlar sizi bu güzel ve özel ilçede…”Ýyi ettim de geldim” dersiniz kendi kendinize.

            Davetkâr bir peri gibidir Darende… Tabir caizse bir dünya cennetidir o alýmlý suretiyle... Yorgun gönüllerin huzura ve sükûna erdiði bir esenlik beldesidir. Göklerin mavisi, suyun mavisinin menþeidir burada. Bir su medeniyetinin tam ortasýnda olduðunuzu bütün hücrelerinize kadar hissedersiniz. Bu su, bildiðimiz sulardan öte, bir âb-ý hayat hükmündedir.

Tabiatýn yüzü güleçtir bu coðrafyada. Burada ufuk, ölümü hatýrlatan bir sonsuzluðu ilham eder seyre dalanlara... O dalýþta ruhunuzda nice gelgitler yaþarsýnýz. Sonlulukla sonsuzluk arasýnda bocalar karýþýk zihinler… Ölümde bulursunuz ölümsüzlüðü, kullukta bulursunuz gerçek özgürlüðü. Dünü bugüne, bugünü yarýna sararsýnýz gönül kameranýzdan…

Gönül sultanlarýnýn sesi yankýlanýr Tohma Çayý’nýn kanyonlarýnda.

Renklerin ahengi bu topraklarda kendini fazlasýyla hissettirir. Göðe bakarsýn mavi, suya bakarsýn mavi… Darende’ye hayat veren Tohma’nýn doyumsuz güzelliði, etraftaki çýplak daðlarý nazara getirmez. Keþke bu çýplak daðlar da büyük bir kararlýlýkla ve güçlü bir organizasyonla aðaçlandýrýlabilse… Bir de yeþili görebilsek maðrur daðlarýn eteklerinde...

Tohma Kanyonu heybetli görüntüsüyle gezilmeye ve görülmeye deðerdir. Burada ruhunuzu inzivaya çekerek, bir saati bir yýllýk ibadete eþdeðer olan tefekküre dalabilirsiniz. Tohma Çayý’nda rafting bile yapabilir, sularla unutulmaz bir maceraya giriþebilirsiniz. Burada coþkun akan su, içten içe kendine baðlar sizi. Buradan kolay ayrýlmak istemezsiniz, ayrýlsanýz da bir yanýnýzý burada býraktýðýnýzý hissedersiniz. Burada çaðlayanlarýn sesi doðal bir müziði andýrýr. Tohma’da, günlük hayatýn getirdiði yorgunluklarý kolayca atabilir, su sesiyle kafanýzý dinlendirebilirsiniz. Tohma’nýn kýyýcýðýnda içtiðiniz demli bir çayýn tadýný kolay kolay unutamazsýnýz. Burada yükselen kayalarýn heybeti insanlara uhrevî duygular ilham eder. Öte yandan Tohma’nýn üzerine kurulan küçük ve þirin köprüler bir baþka güzel görüntü oluþturur.

  Darende güneþin usulca doðup usulca battýðý, ayýn geceyle söyleþtiði masal beldesidir Somuncu Baba Boðazý, Somuncu Baba Camii ve Balýklý Göl’den baþlayan bir doða harikasýdýr. Tohma Çayý, bu boðazdan adeta zikredercesine vakur ve nazlý nazlý akmaktadýr.

Maneviyat erenlerinin, gönül sultanlarýnýn pak yurdudur Darende… Hak ve hakikatin meydanýdýr bu güzide topraklar… Ulu Cami’nin açýlýþ hutbesini okuyan Þeyh Hamid-i Veli Hazretleri, nam-ý diðer Somuncu Baba bu topraklarýn manevî bekçisidir. Gönül sultanlarý bu topraklarda sonsuzluk uykularýný uyumaktadýr. Manevî feyizlerle müminlerin gönüllerini fetheden Þeyh Hamid-i Veli ve Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi’nin mübarek kabirleri bu güzel ilçede bulunmaktadýr. Onlar bu mübarek ve muazzez topraklarýn tapularý hükmündedir.

Darende insana huzur veren, samimi insanlarýn yaþadýðý bir yerleþim yeridir.

            Darende insana huzur veren, samimi insanlarýn yaþadýðý bir yerleþim yeridir. Bu topraklarda medfun olan Þeyh Hamid-i Veli ve Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi birer gönül adamýdýr. Onlarýn manevî nüfuzu Darende’nin dört bir yanýnda kendini fazlasýyla hissettirir.

Þiire gönül veren ve müstakil bir Divan’ý bulunan Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi, Darende’yi mesken tutan ve burada tertemiz bir nesil yetiþtiren bir Hakk ve hakikat dostudur. Onun yolundan giden talebeleri, kirlenen dünyayý ve ruhlarý arýtma gayreti içindedir.  Onun kabrinin burada olmasý, bu topraklara bambaþka bir güzellik ve özellik katmaktadýr. Bu çaðýn Yunus’u diyebileceðimiz gönül sultanlarýndan Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi’nin þu dizeleri ne kadar da manidardýr: “Garazsýz hem ivazsýz hizmet et her canlýya/Kimsesizin düþkünün ayaðý ol, eli ol/Allah için herkese hürmet et de sev sevil /Her göze diken olma sümbülü ol gülü ol/Ýncitme sen kimseyi kimseye incinme hem /Güler yüzlü tatlý dilli her aðýzýn balý ol”

            Darende’ye bahar gelince bahçeler bayramlýk elbiselerini giyer sanki… Kayýsýlar bembeyaz çiçeklerini açtýðý zaman adeta bir gelinliði andýrýrlar. Hele bir de dallar meyveye durunca bahçelerin güzelliðine doyum olmaz. Kayýsý yüklü her aðaç sarý renklere bürünür.

            Darende, suyun kalbinde atan bir nabýzdýr.

            Darende, suyun kalbinde atan bir nabýzdýr. Suyun bu kadar yüksek tonda dile geldiði ve suyun bu kadar mükemmel bir ahenk oluþturduðu baþka bir yer yok sanýrým. Darende’ye vardýðýnýzda ilk dikkatinizi çeken þey, þehrin sükûnetidir. Su sesinden gayrý ses duyulmaz olur. Sanki Tohma çayýndan akan sularýn sesini duyalým diye cümle mevcudat susmuþtur.

             Þirin Darende’de tabiat bütün cömertliðiyle kendini tefekkür ve tezekkür ehline teþhir eder. O güzel coðrafyayý temaþa edenler, Hakk’ýn yaratma sýfatýnýn ihtiþamý karþýsýnda küçük dillerini yutarlar. Burada her þey Hakk’a nazar kýlýnmasý için doðal bir dekor hükmündedir.

            Darende, Hakk dostlarýnýn kabirleriyle inanç turizmine aday küçük bir yerleþim yerimizdir. Tohma Çayýnýn emsalsiz güzelliðini cömertçe sergilediði bu diyarda olmak insana büyük bir gönül huzuru verir. Ortasýndan böyle görkemli bir çay geçen külliye sanýrým sadece Darende’de var. Buradaki zikir ehli insanlarýn içinin paklýðý yüzlerine fazlasýyla yansýmýþtýr.

Gönüllere tatlý bir huzur veren Darende’nin her yeri bir baþka güzeldir; ama türbe ve külliyelerin olduðu yer çok daha manalý ve önemlidir. Burasý insaný kendine çeken farklý bir çekim gücüne sahiptir. Darende’ye gelip de buraya çýkmamak, buradaki gönül dostlarýnýn mübarek kabirlerini görmemek hoþ deðil. Çünkü burasý Darende’nin ruhudur, kalbidir.  Somuncu Baba Camii’nde kýlýnan namazlarýn ruhumuza kattýðý huzur ve huþu da bir baþkadýr. Sanýrým bu huzur ve huþunun kaynaðý burada yatan Hakk ve hakikat dostlarýnýn varlýðýdýr.

 Tarihin derinliklerinden gelen güçlü bir sestir Darende.

Tarihin derinliklerinden gelen güçlü bir sestir Darende. Bu þehir dünle bugün arasýnda bir çeþit köprü vazifesi görmektedir. Kesme taþtan inþa edilen Zengibar Kalesi zamana meydan okumaktadýr burada. Ayakta kalmayý baþarmýþ duvarlar sanki gururla poz verirler ziyaretçilerine… Nazlý nazlý süzülen minareler bakan gözlere kim bilir neler neler söyler…

Darende, maddî ve manevî köprülerinin çokluðuyla da tanýnýr. Manevî köprülerin bir ayaðý Somuncu Baba, öbür ayaðý ise Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi’dir. Maddî köprüler Osmanlý’dan izler taþýr. Bunlardan Kavlak Köprüsü, Darende’de bululan ve halen kullanýlan, son Osmanlý dönemi eseri sayýlan bir taþ köprüdür. Darende’nin Günpýnar Köyü sýnýrlarý içerisindeki Aþudu(Günpýnar) Þelalesi kýrk beþ, elli metre yukardan, kayalarýn arasýndan akarak hoþ bir manzara oluþturmaktadýr. Bu arada Balaban Ýçmesini de unutmamak gerekir.

Darende, Malatya’nýn manevî kara kutusudur. Malatya’nýn dününe dair izleri burada sürebilirsiniz. Darende bu kifayetsiz kelimelerle öyle kolay kolay anlatýlamaz, bu güzel diyar ancak gezilip görülünce hakkýyla anlaþýlýr. Burayý gezip görmenin þimdi tam vaktidir.