Merkez Efendi Kimdir? (Ord.Prof.Dr.Süheyl Unver Kaleminden )
Merkez Efendi Denizli’nin Sarhanlı köyünde 1460 yılında doğmuştur. Babasının adı Kılıçoğlu Muslihiddin ve büyük babasının adı Haydar’dır. Kendi ismi Musa olup Merkez Muslihiddin ve daha kısa olarak yalnız Merkez lakabıyla şöhret bulmuştur. On beş yaşında iken Bursa’ya gitmiş ve orada Veliyüddin Medresesine girerek hem medrese tahsilini yapmış, hem de asrın sayılı alimlerinden Hızır Beyzade Ahmet Paşa’dan ders almıştır. 15 sene tahsilden sonra medreseden icazetnamesini alarak Bursa’dan İstanbul’a gelen Merkez Efendi, Fatih Sultan Mehmet’in ordusuyla İstanbul’a giren mücahitlerin meşhur simalarından Buharalı Ömer’in oğlu Mirza Baba diye bilinen zata damat olmuştur.
O sıralarda henüz otuz yaşlarında bulunan Merkez Efendi fıtri zekâsı ve derin ilim aşkıyla çok kuvvetli bir tahsil sahibi olmuştur. Kuvvetli bir hafızaya malik olduğundan pek genç yaşında iken Kur’an-ı Kerim’i ezberlemiştir. Bursa’da akaid şerhi okuduğu zamanlarda Amasya’ya gidip Molla Habib Karamani Hazretleriyle görüşüp ona intisab etmek istemiş ama Molla Habib “senin şeyhin henüz irşad seccadesine oturmamıştır” diyerek kabul etmemiştir.
Mümtaz şahsiyeti ve ilme birikimiyle az zamanda İstanbul’da müstesna bir mevki sahibi olan Merkez Efendi ilmi kudretini zamanının ulemasına da tasdik ettirmişti. Kendisi vakar ve tevazuyu şahsında birleştirmiş, yüksek seciyeli müstesna bir yaratılışta idi. Sözlerinde metanet ve vaazlarında belagat, vukuf, ve halâvet vardı. Bilhassa Şeyhülislam Ebussuud Efendi için “zamanımızda bu zat kadar riyadan uzak bir kimse görmedim” dediği meşhurdur.
Tahsil ettiği muhtelif ilimler arasında tıp ilmini dahi merak ederek kendi zamanındaki gelişme nispetinde tıp ve tedavi tıp ve tedavi ilimleri üzerinde bilgi sahibi olmuştur. Bu tıbbi malumatı vesilesiyle Sümbül Efendi tarafından Manisa Bimarhanesi’ ne memur edilmiştir. Bu gün 500 yıllık bir mazisi olan ve kendine has bir geleneği ile ,41 çeşit baharattan imal edilen “Mesir Macunu” nu icad etmiştir.
Manisa Bimarhanesinde yatan hastaları şifaya kavuşturmaya çalışmış ve sosyal hizmetlerde şehirlerde ve köylerde halkın hafızasında silinmez hatıralar ve ananeler bırakmıştır.
Şeyhi Sümbül Efendi’nin vefatından sonra İstanbul’a gelir ve onun yerine Halveti Şeyhi olarak tenvir ve irşad faaliyetlerine devam eder. Merkez Efendi çok mütevazı, nazik ve sevimli, nur yüzlü mübarek bir zat idi. Zayıf ve fakirleri korur, çocukları sever onlara daima iltifat ederdi. Çocukları gördüğü yerde onlara cebinde türlü yemişler çıkartıp dağıtırdı.
İbadet hususunda gayet titizdi. Namazlarını cemaatle kılmaya azami gayret sarf ederdi. Bütün ömrünü ibadet, hayır, hasenat, irşad, talim,fakir ve zayıfları himaye, zikir ve tevhid ile geçiren ve melekler kadar pak hayatıyla Allah’ın Nuru alnında tecelli eden Merkez Efendi 1551 de 91 yaşında ahrete irtihal etti.
Tüm ömrünü insanlık için vakfeden ve şu an İstanbul’da Zeytinburnumuzda ebedi misafirimiz olan, Merkez Efendi gibi mürşidlik tacını giymiş ve yüzyıllardan beri isimleri hafızalardan silinmemiş, dillerden düşmemiş, ruhani mertebeleri yüksek, mübarek zatlara karşı kalbi bağlılık ve hürmetlerimizi tekrar ediyor, Allah onlardan razı olsun diyoruz.