STRES VE CAM TAVAN SENDROMU

Neden gülemiyoruz hayatta ve neden hep stres içinde geçiyor hayatýmýz ? Biliyor musunuz aslýnda stresin de faydalý olanlarý var. Bilim adamlarý onu iyi  ve kötü diye ikiye ayýrýyorlar. Ýnsanlar onun hep kötü (olumsuz) olanýný ele alýyorlar maalesef. Hatta iyi olanýný olumsuza çeviriyorlar. Nasýl mý ? Olmayan þeyleri olmuþ gibi kabul ederek, zannederek, þüphe ederek,  küçük sorunlarý büyüterek…

Ýyi stres insaný motive edici doðru düþüncelere sevk eder. Zor bir durum karþýsýnda direnç gösterebilmek insaný olgunlaþtýrýr. Bu da insaný zorluklara karþý sabýrlý ve güvenli kýlar.

Ýnsan ne zaman ki kendine acý veren durumlar karþýsýnda hemen pes eder ve kendini yetersiz ve kapasitesiz hissederse iþte orada kötü stres devreye girer. Artýk insan bu stresin elinde oyuncak olur. Kurtulma þansý vardýr aslýnda. O da yine insanýn kendine baðlýdýr. ‘ Ben bu deðilim, bu olmamalýyým ’’ deyip önündeki bütün barikatlarý yýkmak yine onun elindedir. Bunun için ufku açýk olmalýdýr insanýn. Ýman ve hayal kapasitesi büyük olmalýdýr. Bu alanlarýný sýnýrlandýrýp daraltan insanlar bu çýkmazdan kurtulamaz. Çünkü onlar artýk alýþýlmýþ bir baþarýsýzlýðýn ve dolayýsýyla insaný yiyip bitiren bir mutsuzluðun esiri olmuþlardýr. Týpký kapaðý kapatýlmýþ bir kavanozun içinde cam tavan sendromuna yakalanmýþ pireler gibi...

Bilim adamlarý pireler üzerinde bir araþtýrma yaparlar. Öncelikle onlarýn sýçrama hareketlerini gözlemlerler. Ýlk bakýþta onlarýn farklý yükseklikte zýplayabildiklerini görürler. Daha sonra birkaçýný toplayýp 30 cm yüksekliðindeki bir cam kavanozun  içine koyarlar. Zemini metal kaplý olan cam kavanozu alttan ýsýtmaya baþlarlar. Zemin ýsýndýkça sýcaktan rahatsýz olan pireler zýplayarak kaçmaya çalýþýrlar. Ama baþlarýný tavandaki cam kapaða çarparak düþerler. Zemin de sýcak olduðu için tekrar zýplarlar, tekrar baþlarýný cam kapaða vururlar. Pireler kapaðýn ne olduðunu bilmediklerinden, kendilerini neyin engellediðini anlamakta zorluk çekerler. Defalarca kafalarýný cam kapaða vuran pireler sonunda o zeminde 30 santimden fazla zýpla(ya)mamayý öðrenirler.

 Artýk hepsinin 30 cm zýpladýðý görülünce deneyin ikinci aþamasýna geçilir ve tavandaki cam kapak kaldýrýlýr. Zemin tekrar ýsýtýlýr. Tüm pireler eþit yükseklikte, sadece 30 cm zýplarlar! Üzerlerinde kapak engeli yoktur, daha yükseðe zýplama imkanlarý vardýr ama ortama alýþtýklarý için buna cesaret edemezler.

Kafalarýný cam kapaða vura vura öðrendikleri bu sýnýrlayýcý hayata  sadýk halde yaþarlar. Kaçma imkanlarý vardýr ama kaçamazlar. Çünkü engel artýk zihinlerindedir. Onlarý sýnýrlayan dýþ engel (kapak) kalkmýþtýr ama kafalarýndaki iç engel (burada 30cm'den fazla zýplanamaz inancý) varlýðýný sürdürmeye devam etmektedir…

Bu örnekte pire toplumuna hayatta kalabilecek kadar sýnýrlý bir hareket alaný belirlendiðini  ve þartlandýrma psikolojisinin onlarý kapasitelerinin altýnda yaþamaya mahkum ettiklerini görmekteyiz.

Buradan hareketle diyebiliriz ki aslýnda biz insanlar da bundan farklý deðiliz. Maalesef belli bir noktaya odaklanmýþ ve oradan sonrasýný hayal etme gücümüzü kaybetmiþiz. Etrafýmýz üzerine örtülen ümitsizlik kapaklarý içinde bocalayýp duranlarla doludur. Ve onlar hep  ‘’ ben bu dertten kurtulamam, ben baþaramam, bana artýk hayat yok vs..’’ gibi kýsýr döndüler içinde dönüp durmaktadýr. Ýþte bu bir sendromdur, bir hastalýktýr. Buna ‘’Cam Tavan Sendromu’’ denmektedir.

Burada dikkat edersek en önemli konu engellere takýlýp kalmaktýr. Dýþ engel olan kapak kalkmýþtýr ama beyinlerindeki ‘’ hiç baþaran olmadý ben de baþaramam, böyle yaþamaya mecburum, benim kapasitem bu kadar, gidebileceðim yer bu kadar, ben artýk gülemem, mutlu olamam ’’ gibi iç engeller devam etmektedir.  Bugün stres ve bunalýmda olan insanlarýn çoðu maalesef bu sendromu yaþamakta ve iç dünyalarýndaki engelleri bir türlü aþamamaktadýrlar…

Ýnsanoðlunun yaþam sürecine bakacak olursak konuyu daha iyi anlayabiliriz..Örneðin 20’li yaþlarda olan gençlerimizin ileriye yönelik pek çok parlak hayalleri vardýr. Hayatta gelmek istedikleri yer, varmak istedikleri hedef, baþarýda en uç noktalardýr. Ama pek çoðu imkanlarý olmadýðý için bunu baþaramamaktadýr. Yani onlarýn hayalleri var ama önlerinde imkansýzlýk gibi dýþ engeller vardýr. Bu  gençler olgunluk yaþlarýna geldiklerinde alýþageldikleri imkansýzlýk engelleri ortadan kalkmýþtýr. Ýmkanlar, olanaklar belki de fazlasýyla vardýr. Ancak bu defa da  geçen yýllar içinde kafalarýna yerleþen o (imkaným yok, baþaramam vs) gibi iç engeller maalesef yakalarýný býrakmamaktadýr. Çünkü artýk böyle yaþamaya alýþmýþlar ve o eski hayal güçlerini kaybetmiþlerdir. Yani 40’lý yaþlardan sonraki  dönemlerde artýk onlarýn imkanlarý olsa da  maalesef hayalleri yoktur. Çünkü iç engeller onlarý esir almýþ ve hareket alanlarýný sýnýrlamýþtýr. Tabiri caizse at varken meydan, meydan varken de da at bulunamamýþtýr.’’

O halde hayal gücümüzü kaybetmeyelim ve onu hiçbir þekilde sýnýrlandýrmayalým. Ýçimizdeki umutsuzluk, karamsarlýk ve sabýrsýzlýk gibi iç engellerimizi yýkýp geçelim. Göreceksiniz ki yepyeni dünyalar bize kucak açacaktýr.

Ýçinizdeki engellerden kurtulmanýz ve mutlu yarýnlara merhaba diyeceðiniz güzel günleri görmeniz dileðiyle….

Sýðýn Dostlarýn En Güzeline

Girme sakýn ne stres, ne depresyon iline
Büyütme küçük þeyleri, dolayýp durma diline
Takýntýyla, bunalýmla ne geçecek ki eline
Derdin mi var, sýðýn dostlarýn en güzeline...

Kenan Tunç 
25.12.2012

Selam ve dua ile….