ÝNSANLARIN KORUNMA VE KORUMA GÜDÜSÜ

Ýnsanoðlu dünyaya geldiðinde, korunma açýsýndan oldukça yetersiz bir durumda olmaktadýr. Herhangi bir hayvanýn yeni doðan yavrusu, insan yavrusundan çok daha hýzlý bir þekilde harekete geçmekte ve kendisini daha hýzlý koruma altýna alabilmektedir. Hayvan yavrularý yarým saat gibi kýsa bir sürede, hareketlenip ayaða kalkabiliyorlar. Bir iki saat içinde ise, koþup zýplayarak, dünyaya uyum saðlayabiliyor. Korunma güdüsü de ayný hýzla geliþerek, koþup geldikten sonra annesinin ayaklarýnýn arasýndan ayrýlmamaya gayret ediyor. Ki bir tehlikeye maruz kalmasýn diye.

Hikmetinden sual olunmaz elbette. Ýnsan yavrusunun ise doðunca ilk becerdiði eylem can hýraþ aðlamak ve aðzýna verilen memeyi emmek. Gülümsemesi, saða sola dönmesi, hele hele aðaya kalkýp yürümesi yýllarý almakta.

Bebeðin ilk anlarýnda her yönüyle annenin yakýn korumasý ve ilgisine ihtiyacý vardýr. Bebek doðan bir evin anne-babasýyla birlikte, neredeyse bütün sülale alarma geçmektedir. Bu da olmasý gerekendir elbette.

Biyolojik ve fizyolojik olarak, daha doðrusu her bakýmdan bebeðin anne ve ailenin diðer bireyleri tarafýndan yakýn koruma, ilgi ve ihtimama ihtiyacý sonsuzdur. Ýlerleyen yýllarda bebek büyüdükçe hayat ile ilgili bazý gerçekleri öðrenmeye baþlar. Öðrendikçe de yeni öðrenme güdüleri yeþerir ve ebeveynleri müthiþ bir soru yaðmuruna tutar. Hatta bazý ebeveynler bu sorular karþýsýnda bunalýrlar. Önceleri sabýrla mantýklý ve gerekçeli cevaplarýný verirlerken, bir müddet sonra iþlerine engel olduklarýndan, yorulduklarýndan, býktýklarýndan veya daha özel sebeplerden dolayý, düzgün cevap vermekte zorlanmaya baþlarlar.

Çocuklar bazen öyle mantýksýz sorular sorarlar ki, ebeveynler adeta çileden çýkabilirler. Halbuki, çocuðun sorduðu sorular kendisine göre gayet mantýklý ve haklý gerekçelidir. Ýþte burada hakiki anlamda empati yapabilmek, çok büyük bir önem taþýr.

Ebeveynler bu sorular karþýsýnda bazen beyaz ve pembe yalanlara baþ vururlar. Bazý sorulara cevap verme imkaný yoktur. Bazýlarý ayýptýr, bazýlarýnýn yeri deðildir, bazýlarý “þeytanýn zýrt dediði yerde” sorulmuþtur.

Bebeklikteki aþýrý korunma gerekliliði, ebeveynleri öyle bir ablukaya alýr ki, bu güdüler aþýrý sorumluluk duygularý ile de birleþince, söz konusu önemli görev, zamaný gelince dahi, çocuklara asla devredilemez bir hale gelebilir.

Öyle ki bazý anneler uzak illere üniversiteye okumaya giden çocuklarýný her gün arayarak, “kahvaltýný yaptýn mý”, “yumurtaný yedin mi”, “kazaðýný giymeyi unutma üþütürsün”, “arkadaþlarýnla iyi geçin kavga etme”, “derslerine iyi çalýþ”, “hýzlý yürüyüp terleme”, türünden korumacýlýk görevlerini hala sürdürürler.

Ýzine geldikleri zaman bazý ebeveynler çocuklarýný adeta bebek gibi severler. Harçlýklarýný nasýl harcadýklarýný sorarlar, her gittikleri yere götürmek isterler. Onlar için piknikler veya geziler hazýrlarlar. Fakat gençler genellikle bu teklifleri reddederler. Çünkü onlarýn öncelikleri farklýdýr. Arkadaþlarýyla buluþacaklar, onlarla planlar yapýp hoþça vakitler geçirecekler ve artýk büyüdüklerini,  özgür olmak istediklerini zýmmen de olsa belirteceklerdir.

Hele hele “çorabýný giydin mi?, “eve sakýn geç gelme”, “bak traþýný olmamýþsýn”, “kendine dikkat et”, “aman arkadaþlarýný iyi seç” gibi direktifleri hiç sevmezler ve kendi özgürlük sýnýrlarýna müdahale olarak algýlarlar.

Ebeveynler, bebeklikteki zorunlu olan korumacýlýðý, yeri ve zamaný gelince gönül rahatlýðý içinde delikanlýnýn kendisine devredebilmelidir. Tabi bunun için yerinde ve zamanýnda yapýlmasý gerekenler vardýr:

Yaþamýn hiçbir yerinde, “sen bi dur”, “yapamazsýn”, “kýracaksýn, dökeceksin”, “yaþýn küçük”, “ þimdi zamaný deðil” gibi negatif etiketlemeler delikanlýnýn bireysel özgürlüðünün en büyük düþmanlarýdýr. Ayný zamanda bu tür tehdit ve korku içerikli yaklaþýmlar, gencin kendini koruma ve kollama görevini hakkýyla devralma süresini sürekli uzatýr. Hatta bazen bu süre hiç bitmez.

Üniversiteye gidince, arkadaþlarýyla bir yere gidip gitmemesini telefonla ailesine soran gençlere bile rastlanmaktadýr.

Ebeveynler, küçüklükte koruma ve kollama görevini en iyi bir þekilde yerine getirirken, yeri ve zamaný gelince söz konusu görev ve eylemleri çocuklara zaman süreci içinde öðretmelidir. Ayný zamanda ara ara, onlarýn deneyim yapmalarýna izin vermelidirler. Negatif etiketlemeler yerine zamana, zemine, yetiþkinliðe ve öðrenme yeteneðine uygun þekilde onlarý desteklemeli, onure etmeli, hata yaparak dahi, denemelerine izin vermelidirler.

Yapýlan bir hatada, “senden zaten ne beklenirdi ki”, “ben sana yapamazsýn demedim mi”, “bir kere de iyi bir þey yap da kafanda bir kibrit çöpü kýrayým” türünden iðneleyici, horlayýcý, küçük düþürücü, aþaðýlayýcý ve rencide edici yaklaþýmlar; yangýna benzin dökmekten farksýzdýr.

Zamanýnda çocuðun hiçbir özgüven eylemlerine izin vermeyen ebeveynler, sessiz, pýsýrýk, izinsiz harekete geçmeyen, istidlal bilmeyen, “ho demeden yürümeyen” çocuklarýný delikanlý olunca, psikiyatri uzmanýna götürerek, çocuðunun sessiz ve özgüvensizliðine çözüm bulmaya çalýþýrlar. Bu durumda acaba suç kimdedir?

Asýl olmasý gereken: Bebeðin küçüklüðü ve çaresizliði dönemlerinde azami koruyucu ve kollayýcý rolü iyi oynamak; bebeðin büyüme ve geliþme sürecinde yaþýna göre yerinde ve zamanýnda öðreterek, izin vererek, güvenerek gencin kendi kendisini koruma ve kollama görevini devralmasýný saðlayarak, özgüven sahibi olmasýna yardýmcý olmaktýr.

Koruma ve kollama eylemi sahibine devredilirken, sevgi, saygý, ilgi, öðretme, örnek olma, destek olma, güven, paylaþma, iþbirliði, koordinasyon, senkronizasyon vb. görevler ise, son nefese kadar devam etmeli ve bu konularda asla cimrilik yapýlmamalýdýr.

Selam. Sevgi ve dualarýmla. Allah’a (cc) emanet olunuz.

29 Ocak 2016. Saat: 08.00 Antalya

Yrd.Doç.Dr. Süleyman COÞKUNER

Kaliteli Yaþam Uzmaný