Türk-İslam
âlimleri serisi – 80
İBN-İ RÜŞD
D. 1126 – Ö. 1198
Ebü’l-
Vefa Muhammed İbn Ahmed İbni Muhammed
İbni Rüşd
olup asıl adı; Muhammed bilinir,
Kısaca
İbn-i Rüşd olarak tanınmaktadır,
Çağının en
güçlü ilim adamı denilmektedir.
Maliki
mezhebine mensup diye söylenir,
Ataları
hep bu minval üzeredir denir,
Babası Ebu
El-Kasım Ahmed, hâkimmiş,
Endülüs’ün
ilim ortamında yetişmiştir.
İlköğrenimini
ünlü hocalardan yaptı,
Fıkıh,
kelam ve edebiyat dersleri aldı,
Felsefe ve
tıp alanında yetiştirilmiş,
Halife Ebu
Yakup Yusuf’tan övgü aldı.
Tıp
ansiklopedisi “El-Külliyat’ı yazmış,
Endülüs
İşbiliye’de kadılık yapmış,
On yıl
Marakeş’te saray hekimi olur,
Bir yandan
da talebelerine ders vermiş.
Aristotalesi’in
kitaplarına şerh yazmış,
Felsefe
ile din arasında payda arar,
Uyuşmazlık
bulamaz bütünlük var demiş,
Anlayış ve
anlatım şekillerini açıklar.
Aristo
felsefesini İslam’la kaynaştırmış,
Ona göre
hiçbir çatışma olamazmış,
“Kişi her iki
yolla Hakk’a ulaşır” diyor,
Kâinatın
ebediyetine inanırmış.
Ondan
kelam âlimleri rahatsız olmuş,
Çünkü
onlar felsefeyi hoş görmüyormuş,
Halkı
galeyan içine sokar bu âlimler,
Halk korku
içinde mahzenlere saklanmış.
Âlimler
toplanıp buna çare arar,
Korkusuz
yergilere Rüşd, yorumlar yapar,
Rüşd,
kelamcılarca dinsizlikle suçlanmış,
Görevden
ayrılan Rüşd inzivada yaşar.
İbn-i
Rüşd, Meşşaiyun görüşünden denir,
Der “Akıl
doğruyu gösteren tek yetidir”
Ölümden
sonra dirilmeye inanmazmış,
Ölümsüzlüğü
de akla aykırı bilendir.
“Ölümsüz
olan sadece akıl” der imiş,
İyilik ve
kötülük evren içindeymiş,
“Mutluluk
varlığın içinde gizli” diyor,
Buna
ulaşmak ise bilmekten geçermiş.
Plato’nun
“Devlet” adlı eserini sever,
Bilgili
kişileri lider görmek ister,
Kadın
erkek şekil dışında aynıymış,
Pek çok
konuda vermiştir büyük eser,
İslam âlimleri
onu aykırı bilir,
Onun
düşüncesi de etkisiz denilir,
İlmi
yönden çok sayıda eser verse de,
Felsefeyi
dinden üstün tutan biridir.
Meşşaiyun:
Aristo görüşlerini benimseyenlere
“Gezinenler” anlamına gelen bir kelimedir.
Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar
Erdoğan
İbni Rüşd: Kelamcı
yöntemiyle yazdığı «Kanıtların Apaçık
Yollarının Keşfi» (al-Kaşf’an Manahic al-Adiila) adlı kitabında Allah’ın
bilinmesi (marifetullah) konusunda Eş’arilik, Mutezile, Bâtınilik, Haşviyye
(lafızcılık) ve Tasavvuf biçiminde beş ana bölüme ayırdığı İslami akımların
yöntemlerini incelemeye koyulmuş; ancak bunlar arasında, güçlü etkisi ve
yaygınlığı nedeniyle daha çok Eş’arilik üzerinde durmuştur. Bu eser aynı
zamanda Allah’ın bilinmesi sorunuyla da ilgilidir
İbni Rüşd’ün Lâtince eserlerinin listesi Ernest Renan’da
ve ondan naklen Gauthier’de vardır.(Latince, İbranice, Arapça)
İbni Rüşd’ün Aristoteles şerhleri umumiyetle 3 gruba
ayrılır: 1. Büyük şerhler, 2. Orta şerhler, 3. Haşiyeler ve tahliller.
Filozof şerhler ve haşiyelerden ibaret olan bu
eserlerinden başka doğrudan doğruya şahsi fikirlerini ihtiva eden eserler de
yazmıştır.