Ýdrak-i maali:Kelime anlamý yüksek fikirleri,derin hikmetleri kavramaktýr.
Akýl mecaz aleminde olup bitenleri kavramak ve beden ülkesini yönetmekle görevli bir melekedir.
    Akýl Cebraile benzer onun sýnýrý,sidretül münteha (maddi alemle-mana
aleminin sýnýrý) ’ya kadardýr.Fizik alemin sultaný akýlsa,fizik ötesi alemin sultaný Kalptir,Ruhtur.
O derin hikmetleri kavramak aklýn karý deðildir.Fizik ötesi alemde nakil ilimleri,yani ilm-i ledün geçerlidir.Ýlm-i ledün ise ilim ve fen öðreten akýlla yol alýnan zahiri okullarda öðretilmez,onu tahsil edinmek için manevi bir ilim-irfan okuluna kaydolmak,ehli olan üstad’tan ders alýnmalý,sadakat
ve teslimiyetle yýllar yýlý insan-ý kamilin manevi tornasýnda halden hale geçip kemale eriþinceye kadar hizmet etmeli ve ikrarla o sonsuzluk kapýsýný çalmaya devam etmelidir.Bir dilenci bir sarayýn kapýsýný çalar,kimse içeri
olmaz ama bir gün sesini padiþaha duyurursa  o saraya dilenci gibi deðil,seçkin,müstesna bir misafir olarak davet edilebilir.Madde aleminin bineði Burak’týr.Burak ise insanýn yaptýðý hayýr-hasenat,ibadet,taat karþýlýðýnda kulu kanatlandýran manevi bir binektir.Ata benzer çünkü  at adeta kanatlý bir melek gibi uçar,doludizgin hedefe koþar,eþeðe benzer çünkü,onun yükü çok aðýrdýr,yük çeker ve buna daima sabreder.Ýþte insanýn belini büken bu yük ancak tevhidi anlamak ve zevk edip yaþamakla ortadan kalkar.Mana aleminin bineði ise Refreftir.Refref; kuþun kanatlarýný açýp yaymasý,kanat çýrpmasý,yaygý,açýp yayma anlamlarýna gelir.Refref’ tasavvuf  ilminde erbabýnca Ýlahi þevk ve muhabbet manasý verilmiþtir..Elbette her alemin bir bineði vardýr.Ýnsan nasýl ki karada ayrý,denizde,havada ayrý taþýtla yol alabiliyorsa mülk ve melekut
aleminin sýrlarýný çözebilen akýlla,ceberut ve lahut aleminin sýrlarýný çözemez.Bu iþ hassas bir altýn terazisinde yüz tonluk kamyonu tartmaya benzer ki o terazinin düzeni bozulur.
Böylesine bir yükü akýl terazisi çekmez.

 

Nihat Gülle

Þair ve Yazar