Yaslar ve toylardır hasretlikleri buluşturan, bir araya getiren. Yıllar yılıydı gidememiştim nenemin toprağına. Bitlis’in eşraflarından annemin amcası rahmetli Mehmet Veli Gerçek’in damadı çok sevdiğimiz dünya iyisi İsmet Satıç’ın yası için Bitlis’teydim. Nasıl da özlerini yitirmemiş Bitlisliler… Yas süresince ağzım açıkta kalmış ve bir o kadar da hayranlıkla izlemiştim hısım, akraba ve komşular arasındaki dayanışmayı. Kadınlar, ellerinden gelen tüm mahirlikleriyle ve cevvallıklarıyla çeşit çeşit yemekler yapıyor, getiriyor, sofralar kuruyor ve yas evinin tüm misafirlerini dört dörtlük ağırlıyorlardı. Amcam kızı Türkan ablam, her zamanki ağırlığı ve saygınlığıyla köşesinde taziyelerini kabul ediyor, bir yandan da dışarıdan gelen yemeklerin çetelesini tutmaları için sevgili kızları Arzu ve Bennur’a kaş göz ediyordu. Dönmeden önce nenemin mahallesini ziyaret etmek istedim. Bitlis’e beraber gittiğim teyzem kızı Nuray’a söyledim. Nenemizin toprağına gidecektik. Nuray da heyecanlandı. Hazırlandık, amcaoğlu Erhan bizi götürdü. Yol çok karlıydı. Arabamız kara bata çıka, kaya kaya güç bela nihayet Kömüs’e vardık.


Nenemin mahallesi, çocukluğumdan belleğimde kalan o yemyeşil bahçeler içinde yer alan taş evlerden oluşan, şirin mi şirin mahalle değildi. Değişmişti. Değişen dünya gibi o da değişimden nasibini almıştı. Eski taş evlerin yerini betonarme evler almıştı. Hele ki nenemin mülkü dört tarafı kavaklarla çevrili yoncalık yoktu artık. İçinde yüzdüğümüz, çocukluğumun denizi buz gibi suyu olan Şerpik, o da yoktu. Yer mi değiştirmişti, çok da anlamadım. Küçülmüş, küçücük bir kaynak suya dönüşmüş, yanı başında yapılan caminin akarı olmuştu. Aradım ve sonunda nenemden geriye kalan tek dikili ağacı buldum. Karlara bata çıka ağacın altına gittim. Sanki yerdeki beyaz örtü bir anda yeşile bürünmüştü ve biz nenemle ağacın gölgesine oturmuş konuşuyorduk adeta…


Bitlis’e her geldiğimizde, nenemle Kömüs’e gider ve her gittiğimizde de nenem eskilere döner,  yaşadıklarından kesitler anlatırdı.

Yine gittiğimiz bir başka zaman, yoncalığın kenarında akan ark boyunca koşturuyordum. Birden ayağım bir taşa takıldı ve yere düştüm. Dizim kanamıştı. Canım acıyordu. Nenem koşarak yanıma geldi. Beni kucaklayarak bir ağacın gölgesine götürdü. Otların arasından bir ot kopardı, yaramın üstüne koydu ve tülbendinden bir parça yırtarak yaramı sardı. Başımı dizine koydu ve sevgiyle karışık bir kızgınlıkla:

“Ax oğul, hêç rehet türmêsen, bu yüzden de başından bela hêç eskik olmê.

“Ay nene, yaram çok ağrıyor! O, yaramın üstüne bağladığın neydi?”

“İlan dilîdir bu otun ismî. Ağrî, sızî her şeyin dermanîdır. Bîrezım sebret geçer. Tür sa’anhêkat anlêdem.”

“He nene, he anlat. Kömüs’teki o son gecenizi anlat.”

Derin bir iç çektikten sonra gözlerini Kömüs’ün o şirin ve derin yeşilliğine daldırarak başladı…

“Ax oğul ax, nice anlêdem men de bilmênem…

   ******

HÜKÜMETTEN haber gelmiş ve seferberlik hazırlıkları başlamıştı. Gidecektik doğup büyüdüğümüz bu diyardan. Geri dönüşü var mıydı? Bilmiyorduk ama gidecektik bir bilinmeze doğru.

Son gecemizdi belki de… Zöhre anam, evin içinde deliler gibi dolanıyor, bir yandan da kısık sesle bir şeyler söylüyordu. Dayanamadım, sordum:

“Ana sen ne konuşuyorsun öyle kendi kendine?”

“Ne mi konuşuyorum? Vakit göç vakti kızım.  Göç, ölümün kardeşidir. Her ölümde bir göç yok mudur? Göçenlerin geri geldiği görülmüş müdür hiç? Hani giden Ermeni komşularımız?

Kim geri geldi ki onlardan?  Şimdi de ölüm meleği bizim kapımızda. Kapıyı ona açmama gibi bir şansımız olmadığı gibi, ondan bir şans da istenmez…”

Karnı burnunda yüklü Zöhre anam, o gece başını yastığa koymadı. Ben on, kardeşim Nüsret ise altı yaşlarındaydık. Kardeşim, olacakların farkında olmamanın rahatlığıyla mışıl mışıl uyuyordu. Ben az çok anlayacak yaştaydım, bu nedenle yorgan altında, loş odada anamı gizliden büyük bir merak içinde izliyordum. Anam, bir yandan sessizce gözyaşı döküyor, diğer yandan bir şeyleri topluyordu. Bir ara oturdu, idare lambasının ışığı altında dikiş dikmeye başladı. Sırtı bana dönük olduğu için ne diktiğini göremiyor, sadece elindeki iğnenin inip kalkarken parıltısını seçebiliyordum. Helâya gitme bahanesiyle kalktım, yanından geçerken eteğindeki çil çil altınları gördüm. Benim gördüğümün farkına varınca hem irkildi hem de altınları eteğinde gizlemeye çalıştı.

“Onlar nedir ana?”

“Madem gördün, gel otur yanıma sana anlatayım. Yarın sabah yola çıkacağız. Yolumuz uzun ve zor olacak. Yanımızda erkeğimiz de yok. Birbirimize destek olacağız. Bunlar dünyalığımızdır. Kuşak yaptım, içine doldurup belime bağlayacağım. Sakın ha, kimseye söyleme! Yolda nelerle karşılaşacağız bilmiyoruz. Kısmet olur da Diyarbekir’e yetişirsek orda da lazım olacak. Savaş biter de tekrar memlekete dönersek burada da lazım olacak. Onun için bunları iyice saklamamız gerekiyor. Yolda bana bir şey olursa, bu kuşağı sen beline bağla, baban bizi almak için Çapakçur’dan Diyarbekir’e gelecek. Diyarbekir’de babana verirsin.”

“O nasıl söz ana, Allah korusun, sana olacağına bana olsun. Babamı da çok özledim çoook…”

Önümüzdeki kara günlerin karası, içimizi şimdiden karartmıştı sanki.  Ana kız, korku içinde birbirimize öyle bir sarıldık ki bizi ayırana aşk olsun. Ne kadar sonraydı hatırlamıyorum, kardeşimin uyanmasıyla ancak birbirimizden ayrıldık gözyaşlarımızı sile sile…

Anam, kardeşimle ilgilenirken ben dışarı çıktım. Helâmız hayatımızın en ucundaydı. İhtiyacım yoktu aslında. Hayatın kapısını açtım ve gecenin karanlığında mahallemizi gözlemeye başladım. Evlerin çoğunda ışık yanıyordu. Belli ki komşularımızın evlerinde de göç hazırlığı vardı. Gözlerimi gökyüzüne çevirdim ve yıldızları izledim uzunca bir süre. Yıldızların bazıları göç ediyordu, yani kayıyordu. Yıldızların göçünü hüzünlenerek izledim ve birden ürperdim. Aklıma komşumuzun kızı Lusy geldi. Lusy ile aynı yaştaydık. Çok iyi anlaşan iki arkadaş ve sırdaştık. Bir sabah ansızın Lusyler de vatanlarını, doğup büyüdükleri, kök saldıkları topraklarını, evlerini barklarını, mallarını mülklerini terk edip geri dönmek üzere göçe zorlanmışlardı.  Ama hiçbir zaman geri dönemediler…

Göçtür göç’ü vuran davulumuz...

Gülten Akın

*CEMİLE / 2018 / Lis Yasyınevi

( Son Ve Zor Gece başlıklı yazı Birsen İNAL tarafından 25.02.2020 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.