Carlo Lorenzini (Ýtalya, yazar 1826- 1890)’nin Pinokyo masalýný okumayan çocuk yoktur desem, sanýrým abartmýþ olmam. Size, bildiðiniz masalý anlatacak deðilim ama þu kadarýný söyleyebilirim, Pinokyo, oyuncakçý Geppetto ustanýn özel bir aðaçtan yaptýðý oyuncaktýr. Ne var ki bu oyuncak konuþuyor.  Yalan söylediðinde de burnu uzuyor. Yalan çoðaldýkça burnu öyle uzuyor ki kafasý burnunu taþýyamaz oluyor.
    Gerçek hayatta yalan söyleyenlerin burnu uzamadýðý için olacak, herkes çeþitli sebeplerden rahatlýkla yalan söyleyebiliyor. Günlük yaþamýn bir parçasý olan yalan o kadar kanýksanmýþ ki; “Yalan dolan gel biraz da sen oyalan”  ya da “ Yalandan kim ölmüþ” gibi söylemlerle hafife alýnmýþtýr.
    Evet, yalandan kimse ölmez ama en baþta ‘güven’ olmak üzere bütün insani deðerlerle, insanlýk ölür. Ýnsani deðerleri ve insanlýðý öldüren yalanlar ve yalancýlar için kiþiye doðrudan zarar (Yalancý þahitlik, dolandýrýcýlýk, hýrsýzlýk vs.) vermemiþse, caydýrýcý bir yaptýrýmda yoktur.
    “Bir yalanýn bin azabý var ama / Ýnsan oðlu yalan ile yaþýyor   
    Yemin billah, dilinizde yalanlar / Ýçinize sýðmaz olmuþ taþýyor.”
    Pisikoloklar, yalan söylemeyi, hastalýk deðil, davranýþ bozukluðu olarak ifade etmiþler ve kaba yalanlar, beyaz yalanlar, ilgi çekmek için söylenen yalanlar olarak üç gurupta incelemiþlerdir.
    Bana göre de kaba yalanlar, hem bireye, hem de topluma zarar veren en adi yalanlardýr. Bu aþaðýlýk yalanlarý söyleyebilen yalancýlar, “anti sosyal kiþiler” olarak tanýmlanmýþtýr. Bu tanýmlamaya girenler, her türden toplum dýþý davranýþlarýnýn yanýnda; genellikle kendilerine çýkar saðlamak için her konuda, herkese, hatta yapýp ettiklerinde, söylediklerinde haklý olduklarýna inanmak adýna, kendilerine bile yalan söyleyebilirler.
    “Kendisine yalan söyleyen, herkese yalan söyler.”
    Bu kiþiliksizler, yalanlarýna inandýrmak adýna bütün kutsal deðerler (Kuran, aile, þeref vs.) üstüne yemin edebilirler. Oysa,
    “Doðru söze yemin ne gerek.”
    Yalanlarý ne kadar büyükse yeminleri de o kadar çeþitlenir, derinleþir. Çünkü;
     “Yemin, yalanýn kýlýfýdýr.”
     Bunlardan bir kýsmýnýn (Hýrsýzlar, dolandýrýcýlar, katiller vs.) son dinlence yerleri genellikle ceza evleridir,
     Ýkinci gruptakiler ilgi çekmek, farkýndalýk yaratmak için yalan söyleyenlerdir. Bu gruba girenler için “oyuncu” tanýmý yapýlmýþtýr. Bu kiþiler, kendileri hakkýnda ya da bir baþka konuda doðaçlama ilginç, abartýlý öyküler, fýkralar anlatabilir, anlatýlarýný vücut diliyle de destekleyebilirler. Dýþa dönük, hoþ sohbet insanlardýr. Yalanlarý ilgi ile dinlenir. Bu kiþilerin söylediði yalanlar ilgi toplamak içindir. Ýnsanlarý eðlendirip, düþündürürken kendileri de eðlenirler. Televizyonlarda ilgi ile izlediðimiz Þovmenler bu grubun öne çýkanlarýdýr.
     Üçüncü gruptakiler, baþkalarýna zarar vermek kastý olmayan, hatta karþýsýndaki kiþi ya da kiþilere faydalý olsun diye, iyi niyetle söylenen yalanlardýr.
    Böyle yalanlar, “Beyaz ya da pembe” yalanlar olarak tanýmlanmýþtýr. Bu, beyaz yalanlar her sýnýftan, her meslekten, her yaþtan insanlar tarafýndan söylenebilmektedir. Kötücül bir hastalýðýn gizlenmesi, hasta yakýnýn “Bir þeyin yokmuþ, yakýnda iyileþeceksin” söylemiyle hastanýn rahatlatýlmasý, yýkýlan bir yuvayý kurtarmak adýna söylenen yalanlar ya da aynaya bakýp kendimize, “yakýþýklýyým, güzelim vs.) söylenen yalanlar ve yerinde zamanýnda yapýlan komplimanlar; beyaz yalanlar olarak kabul edilip, hoþ görülen yalanlardýr.
    Ne var ki beyaz ya da pembe yalanlar, insaný bir süre rahatlatsa da sorunlara çözüm üretemeyen, sorunlarý öteleyen yalanlardýr.
    “Yalan, zekâ iþidir. Dürüstlük ise cesaret. Eðer zekân yetmiyorsa yalan söyleme ve cesaretini kullanýp dürüst olmayý dene.” Victor Hugo (Fransýz Yazar 1802- 1885) diyen yazarý da anarak, konuya dönelim.
     Bilim insanlarý özel yaþamýnda pekâlâ diðer insanlar kadar olmasa da, ihtiyaca baðlý olarak yalan söyleyebilirler ama çalýþtýðý bilim dalýnda, konusu ile ilgili yalan söylemezler diyorum.
    Onlar, çalýþtýðý alanlarda ellerindeki verilerle bir düþünce geliþtirir ve bunu ifade ederler. Düþüncesi ve bulgularý aksi ispat edilene kadar doðru sayýlýr. Bir baþka bilim insaný çýkýp, önceki savý yalanlayýp kendi doðrularýný dayatýrsa;
önceki bilim insaný ‘yalan’ söylemiþ diyemeyiz. ‘yanýlmýþ’ diyebiliriz ancak.
    Yanýlgýya açýk bilimler; Sosyoloji, Psikoloji, Antropoloji, Jeoloji, Tarih gibi sosyal bilimlerdir. Bu bilimlerin geliþimi de böyle saðlanmaktadýr.
     Binlerce yýl Dünya’nýn düz, Gökyüzünün þemsiye olduðunu, yýldýzlarýn, Ay ve  Güneþ’in Dünyanýn etrafýnda döndüðünü söylemedi mi, zamanýn bilgeleri?
     Ýtalya’da Dünya’ya gelen Galileo Galilei (Astronom, Fizikçi 1564- 1642) ihtimal, avcuna aldýðý çocuk hamuruyla bir küre yapýp, topaç gibi döndürerek,  “Ýþte Dünya budur!”  Böyle dönüyor diyerek insanlarý þaþýrtmadý mý? Þimdi biz, papazlara, hahamlara, Ýmamlara ya da önceki bilgelere yalancý diyebilir miyiz? Hayýr! Onlar yanýlmýþlar, tüm insanlarý da yanýlgýlarýna ortak etmiþlerdi.

     Biraz da çocuk yalanlarý üstünde duralým…
    Çocuklar neden yalan söylerler? Tabii ki uzmanlarý daha iyi bilir. Bana göre yalan söyleme sebepleri bakýmýndan, çocuklarýn, büyüklerden çokta farklarý yoktur. Ayne büyükler gibi, korku, kaygý, kendini koruma ve ilgi çekme amaçlý olabilir.
    Çocuklarýn yalanlarý, kendi masumiyetleri kadar masum yalanlardýr. Üç dört yaþlarýnda söylenen masum yalanlar, Ergenlik dönemiyle, masumiyetini yitiren çocuðun; yalanlarý da masum deðildir artýk. Büyükleri bile çileden çýkaran yalanlar söyleyebilirler.
    Ne yapmalý?
    Çocuk sahibi olduðunuz ilk günden siz, analar, babalar! Çocuklarýnýzýn sizler gibi yalancý olmasýný istemiyorsanýz, Yalandan arýnmaya baþlayýn derim.    
    “Bunca zaman kendimize, birbirimize, dýþýmýzda ki insanlara bile ne çok yalan söyledik, kolay mý arýnmak” diyorsanýz? Unutmayýnýz ki artýk siz, siz deðilsiniz. Çocuðunuz oldu, siz de anne, baba oldunuz. Söylediðiniz yalanlar geride kaldý. Bundan böyle aðzýnýzda yalan çiðnemeyin.
    Evet siz, artýk yalan söylemiyorsunuz ama yine de çocuðunuz yalan söylüyor.
Öfkelenip kýzmadan, cezalandýrmadan uzmanýndan yardým alýn. Uzmanlarýn yazdýðý kitaplarý okuyun derim. 
    Yazýmý þöyle sonlandýrmak istiyorum…
    “Yer yüzünde egemen olan yalan olsa da baki kalan gerçektir.” 
 
-------------------------------------------------------------Tahir EKER  9.12.2020