Yunus Emre ve Mistizm


Yunus Emre yaþadýðý dönemdeki Türkçe’yi en güzel kullanan, Tasavvuf ve tekke Þairlerimizin en önde gelenlerindendir O’nun divanýndaki þiirleri dikkatle incelendiðinde Ýlahî aþký terennümden gayrý ne bir beytine, ne bir mýsrasýna, ne de bir gazeline rastlayamazsýnýz “Iþkun aldý benden beni bana seni gerek seni –Ben yanaram düni güni bana seni gerek seni” Diyen Yunus Ýlahî aþk deryasýnda kendi benliðinden geçerek yalnýz Hakk’la vuslattan baþka hiçbir arzusunun olmadýðýný o vuslatýn özlemi ile gece gündüz yandýðýný ifade etmektedir Yunus Emre’nin istisnasýz bütün þiirleri Ýslam’ýn derunî bir düþünce ve kavrayýþ sistemi olan tasavvufî terennümleridirBunun ötesinde bir yaftalama ve etiketleme gayretine girmenin, yani Yunus Emre’yi batýlý bir idrak la, mistizm ile alakalandýrma gayretlerinin, ýsrarlarýnýn abesle iþtigalden öte, Yunus Emre’ye iftira etmektedirler Böylesi bir yaftalamanýn, Yunus’u Mistik bir þair olarak tanýtma gayretinin iddiacýlarý nedenlerini de ispatlamak zorundadýr

Türk milletinin yetiþtirdiði bu yüce þahsiyeti, tasavvuf þairini, bu milletin imanýndan koparma çabalarýnýn bu güne kadar bir sonuç vermediði gibi bu günden sonra da bir sonuç vermeyeceðine inanýyorum
Bu girizgahtan sonra tasavvuf nedir, mistizm nedir kavramlarýný açýklayarak Yunus Emre’nin gerçek yerinin nerede olduðunu anlatmaya çalýþacaðýz
Tasavvuf ve sufizm de çoðu kez mistisizm ile karýþtýrýlmaktadýr Oysa tasavvuf ve sufizm Ýslam dinine özel bir terim olup diðer dinlerin mistiklerinden bazý yönleri ile ayrýlmaktadýr Sufizm ve tasavvufun mistisizm'den baþlýca farklarý þunlardýr:
Tasavvufta Peygamber yolu ile ruhî tekamüle ve Allah’a ulaþmak vardýr Mistizmde Peygamber veya mürþid-i kamile gerek yoktur Aklýn kavrayamayacaðý hakikatler bulunduðunu ve bunlarýn Sezgiler, ilham ve algýlar yoluyla kavrana bilineceðini hedefleyen bir düþünce sistemidir

Gel ey kardeþ Hakk’ý bulayým dersen,
Bir kâmil mürþide varmazsan olmaz!
Deyen Yunus Emre’nin mistizmden ne kadar uzak olduðu ortadadýr

Tasavvufta ise bu mesele (yani aklýn kavrayamayacaðý hakikatler) imanla temellendirilir ve hakikatin iç yüzü kavranýlmaya çalýþýlýrYaratýlandan Yaratan fikrine ulaþmak esastýr
" Nazar eyle ilerü, pazar eyle götürü,
Yaradýlaný hoþ gör, yaradandan ötürü!"

Mistizm ruhî ve bedenî alýþtýrmalar sayesinde insana huzur ve saadet vaat eden bir öðretidir Ancak orada insanýn gideceði yer, varacaðý son nokta Yaratýcý deðildir Ýnsan orada hiçliðe, yokluða ulaþýr

“Tasavvufun ortaya çýkýþýndan günümüze kadar geçen süre içerisinde bir çok tanýmý yapýlmýþtýr Örneðin Cüneyd-i Baðdadî’ye göre tasavvuf “mûtû kable entemûtu” sýrrý gereðince nefsin heves ve hazlardan feragat etmesidir Bir baþka tanýmýnda ise tasavvuf “Hakk’ýn seni senden gidermesi ve kendisiyle ihya etmesidir” der Gazali’ye göre ise “kalbi Hakk’a baðlayýp mâsivâ ile ilgiyi kesmektir” Bu tanýtým ve deðerlendirme amaçlý yazýmýza alamayacaðýmýz kadar çok sayýda tanýmý yapýlan tasavvuf, ana hatlarýyla tahalluk(ahlâklanma) ve tahakkuk (Hakk’ý isimlerinin suretleri ile alemde seyr etme)’u konu ve Allah ve Resul’ünün ahlakýyla ahlâklanmayý gaye edinen bir sistemdir Ýster tanýmlarýnda olsun, isterse konu ve gayesinde olsun, tasavvufun birinci derecedeki hedefi ahlâktýr
Yani kiþinin teoride Allah’ýn Kur’an-ý Kerim’de ana hatlarýný belirlediði ve pratikte de Hz Peygamber’in en güzel bir þekilde uyguladýðý ahlâký yaþamasýný hedefler”

annemarie Schimmel; Tasvvufun Boyutlarý (302)

Tasavvufun Mistizmden bazý farklarý þunlardýr
Mistisizm'de ýstýrap önem taþýdýðý hâlde tasavvufta ýstýrabýn özel bir yeri yoktur
Tasavvufta terbiye metotlarý fertlerin karakter yapýlarýna göre farklýlýk arz ettiði hâlde, mistisizmde bu farklýlýk ve zenginlik yoktur
Tasavvufta mânevî yükseliþ için ferdî gayret esas olduðu hâlde, mistisizmde deðildir
Mistik sadece vecd ehli olduðu hâlde, sûfî hem vecd ehli, hem de ilim talibidir
Tasavvufta zikir ve þeyh ile birlikte bulunmak (sohbet) esastýr Mistisizmde böyle bir esas yoktur
Mistisizm, rûhun cesede hakîmiyetini saðlama ameliyesidir Tasavvuf ise rûhun arýtýlýp Hakk'a vuslata erdirilmesidir[6]
Tasavvuf þeriat kurallarýnýn üzerine bina edilmiþ olup Ýslam dininin bir yüzüdür Tasavvuf Ýslam'dan baðýmsýz düþünülemez
Tasavvufun ahlak kurallarý tamamen Ýslam peygamberinin sünnet denen sözlü ve fiili hareketlerine dayanýr Tasavvuf özel anlamýyla sünneti harfiyyen yerine getirmektir
Yukarýdaki Tasavvuf ve Mistizm’in her ne kadar bazý yönleri biri birine benzer gibi görünse de aralarýnda çok büyük farklar olduðu görülmektedir Þimdi Yunus Emre’yi bu bilgiler ýþýðýnda okuyup deðerlendirecek olursak O’nu daha iyi tanýmýþ ve anlamýþ olacaðýz Bütün þiirlerinde tasavvufî ifadeler ve üstün bir Hakk aþký görürüz amma mistizme atfedeceðimiz bir kelime dahi göremez ve bulamayýz Bütün bu sebeplerden dolayý Yunus Emre büyük bir tasavvuf þairidir O’na bundan öte yüklenmek istenen her türlü etiketi reddeder ve Yunus Emre’ye bühtan ve akaret manasýna gelir Bu abide þahsiyeti batýlý zihniyeti ile deðerlendirmek gafletine düþmeyelim


Ýbrahim Saðýr