KALÝTELÝ YAÞAMDA “DENEME”NÝN ÜSTÜN GÜCÜ

Denemek, yapmanýn ve uygulamanýn ilk baþlangýç noktasýdýr. Denemeden hiçbir eylemin yapýlýp yapýlamayacaðýna baþtan karar verilemez. Öðrendiðimiz her eylem ve ustalýðý, ilk denemeyle birlikte defalarca tekrarlayarak elde ederiz.

Ýnsanoðlunun yüksek kaliteli bir hayat yaþayabilmesi için, son nefesine kadar sürekli olarak yeni bir þeyler öðrenme zorunluluðu vardýr. Belirli bir konudaki profesyonellik elbette önemlidir. Ancak hayatýn her safhasýnda bizlere yeterli olmaz. Profesyonel olmasak dahi, yüksek kaliteli yaþayabilmek için, sürekli ve dinamik bir þekilde öðrenmeye ve yeni ustalýklarý hayatýmýza katmaya ihtiyacýmýz vardýr.

Zira, neyin, ne zaman, ne þekilde insana lazým olacaðý belli deðildir. Bir þoför,  patlayan lastiðini hiç tamir etmemiþ ise, onun arabasýnýn lastiðinin hiç patlamayacaðýný düþünmek safdillik olur. Günün birinde ýssýz bir yolda lastiði patlarsa, “ben lastik yapmasýný bilmiyorum ki” demesi, sorunu çözmeyeceði gibi, katlayarak çoðaltacaktýr.

Halbuki, kaliteli yaþayan insanlarýn her hal ve þartta problem çözümünü de iyi þekilde bilmeleri ve uygulamalarý esastýr.

Peki insanlarýn bilmediði eylemler nelerdir? Elbette ki hiç denemedikleridir. Bir insan en basit bir eylemi dahi, ilk denemesinde beceremeyebilir. Ancak denemelerine devam ederse, her denediðinden yeni dersler ve öðrenmeler çýkarmayý becerebilirse, yani öðreninceye ve baþarýncaya kadar denemeye devam ederse, altýndan kalkamayacaðý ve öðrenemeyeceði hiçbir mesele olmayacaktýr.

En kötüsü de, giriþilen eylemin gerektirdiði kadar denemeyi  yerine getirmeden yarý yolda “bu iþ olmuyor” diyerek vazgeçmektir. Ayný anda umutsuzluða düþmek, karamsarlýk ve kararsýzlýða bulaþmak, sebepsiz ertelemek, bahane bulmak, tamamen vazgeçmek de,  o iþten korkup kaçmakla eþ deðerdir.

Her hangi bir branþta iþini yüksek kaliteli bir þekilde yapan bir usta düþünelim. Mesela, usta bir terzi hem elindeki iþini baþarý ile iþlerken, hem de yoldan geçenleri takip edebilir. Usta bir berber hem iþini baþarý ile yaparken, hem de müþterisi ile yüksek kaliteli bir sohbet yapabilir. Bir otobüs þoförü hem bütün kurallara uyarak otobüsünü ustalýkla sürer, hem de yanýndaki yolcu ile sohbet edebilir. Mesleðinde usta olmuþ, dikkatli ve kaliteli olan her türlü usta için bu böyledir. Zira ustalýk, denene denene bilinçaltýmýzýn otomatik pilotuna kaydedilmiþ demektir.

Peki, ustalýk nasýl oluyor? Buna bir bakalým. Ustalaþmanýn ilk þartý sürekli denemek, yani tekrardýr. Her önemli iþin hakkýyla öðrenilmesi için, yeterince sayýda kaliteli tekrara, yani “denemeye” ihtiyacý vardýr.

Bazý mesleklerden yarým yamalak ustalaþan veya hakkýyla ustalýða ulaþamayan kiþiler çoktur. Bunlarýn en büyük eksikliði, iþin gerektirdiði kadar sayýda denemeyi, gerekli tahammül ve sabrý göstermeden yarýda kesmeleridir. “Bu iþi sevmiyorum”, “ustam iyi deðildi”, “Ýþyerim uzaktý”, “ben bu iþi sevmemiþtim”, “hakkýmý yediler” babýndan mazeretler sebebiyle denemeyi sonlandýrmak, akýlcý ve kaliteli insanýn iþi olmamalýdýr.

Her iþin kendine göre bir zorluðu vardýr. Bazý iþler tek denemede baþarýlýrken, bazý iþler 5.000 denemeyi (Edison’un ampulü bulma deneyleri), bazýlarý da 28 denemeyi (Abraham Lincoln’un 28 seçim kaybettikten sonra ABD’ne baþkan olmasý), gerekli kýlar. Hele hele yeni bir buluþ veya icada imza atmanýn deneme sayýsýný tahmin etmek belki de imkansýzdýr.

Ýnsan sürekli denemeye devam ettiði bir eylemi mutlaka günün birinde baþarýr. Ancak, yaþamýmýzýn her dakikasýnýn ne kadar kýymetli ve zamana karþý mücadele içinde olduðumuzu düþündüðümüzde, “attýðýmýz taþýn ürküttüðümüz kurbaðaya deðmesi” oldukça önemlidir.

Padiþahýn birisi özel hünerleri olan insanlar arasýnda bir yarýþma düzenler. Adamýn birisine sýra gelince sorar: Senin ne hünerin var? Adam cevap verir: “Padiþahým, iki metre mesafeden ipliði iðneye atarak geçirebiliyorum”. Göster bakalým der padiþah. Adam gerçekten dediðini baþarý ile yapar. Padiþah gülümseyerek bu adama bir kese altýn verin, 100 de deðnek vurun der. Kurmay heyeti der ki, “padiþahým affedersiniz, altýný anladýk da, deðnek neyin nesidir?

Padiþah cevap verir. “öyle zor bir iþi sürekli deneyerek baþardýðý için altýn, ancak hiç ipe sapa gelmez bir eyleme bu kadar zaman ayýrdýðý için, zamaný ve yeteneklerini israf ettiði için de deðnek” der.

Gerçekten boþa harcayacak zamanýmýz yoktur. Bize bahþedilen günlük 24 saatin uzatýlma imkaný, ancak onu verimli ve etkin kullanmakla mümkündür. Bu bakýmdan zamanýmýzý, güç ve yeteneklerimizi asla ve asla astarý yüzünü geçen eylemlerle heba etmemeliyiz. Eðer böyle yaparsak,  ayný süreyi daha rasyonel ve verimli eylemleri denemede geçirenleri, hiçbir zaman geçmemiz mümkün olmaz.

Adamýn birisi sürekli deneyerek ip cambazlýðýný en iyi þekilde icra ediyor olabilir. Bir diðeri okey oyununu hiç yenilmeden oynamayý sürekli deneyerek ve tekrarlayarak ustalýk haline getirmiþ olabilir. Bir öðrenci ders çalýþmak yerine golf oynamayý ustalýk haline getirmiþ olabilir. Ancak onun süper golfü üniversite sýnavýný kazanmaya destek vermediði gibi köstek olacaktýr. Neyi, ne zaman, nasýl, ne þekilde, hangi sürelerde deneyeceðimize baþtan çok iyi karar vermemiz gerekmektedir.  Zira, her türlü eylemi denemeðe ne zamanýnýz, ne de ömrümüz yetecektir.

Bazý eylemleri körü körüne denemek insaný baþarýlý kýlmaz. Özellik arz eden eylemleri denemeye baþlamadan önce bir ustanýn önünde diz çökmek gerekir. Saz çalmayý yarýda býrakan birçok tanýdýðým var. Uðraþtým olmadý diyorlar. Halbuki bir ustadan, öðrenme usul ve yöntemlerini öðrendikten sonra denemeye baþlasalardý, mutlaka öðrenirlerdi.

Elbette, ustaya yanaþma, denemede israr etme, sabýr ve rasyonalitenin yanýnda en önemli unsur, yapýlan iþi sevmedir. “gönülsüz seviþin kör oðlu olur” sözünü bilmeyenimiz yoktur sanýrým. Sevgiyle yaklaþýlmayan her iþ yarým kalacaktýr. “Ya iþinizi seviniz, ya da sevdiðiniz iþ de çalýþýnýz” sözü bunu doðrulamaktadýr.

UNUTMAYALIM; neyi, ne zaman, nasýl, hangi süreyle deneyeceðimize vereceðimiz karar, çok büyük önem arz etmektedir. Biz daha az kaliteliyi denemeyi tercih ettiðimizde, daha kaliteli iþi denemeyi tercih edenler, bize fark atmýþ olacaklardýr. Ýþin istediði kalitede bir deneme ve tekrarý tamamlamadan vazgeçtiðimiz takdirde, ustalýða ulaþamadýðýmýz gibi, kaybettiðimiz zamana da yazýk olacaktýr. Hiç kimse, yapýlacak iþin olmadýðýndan, zamanýn olmadýðýndan, denemeye deðer eylemlerin olmadýðýndan, þikayet etmemelidir. Yüksek kaliteli denemeye ve ustalaþmaya deðer o kadar çok eylem vardýr ki…

En iyiyi ve kaliteliyi deneyerek ustalaþmakla iþ bitmiyor. Ýnsanlýða yarar saðlamak ve deðer katmak için ustalýðýmýzý çevremizle paylaþmamýz gerekiyor. Ýlmimizin ve ustalýðýmýzýn zekatýný hakkýyla vermemiz kaçýnýlmaz olmalýdýr.  Aksi takdirde, yerin altýnda keþfedilmemiþ altýn cevherinden farkýmýz olmayacaðýný asla unutmamalýyýz.

Gelecek nesillere yüksek kaliteli ve anlamlý miraslar býrakabilmek için, en kaliteli eylemleri sürekli deneyerek öðrenmeyi ve öðrendiklerimizin ve ustalýklarýmýzýn çevremize dinamizm katmasýný bir an olsun ihmal etmememiz gerekiyor.

Selam, sevgi ve dualarýmla… Allah’a (cc) emanet olunuz…

24 Mayýs 2014. Saat: 8.00. Cumartesi. Antalya

Yrd. Doç.Dr. Süleyman COÞKUNER