3- ÇANAKKALE SAVAÞLARI’NIN NEDEN VE SONUÇLARI

*NEDENLER
Çanakkale Savaþlarý bazýlarýnýn iddia ettiði gibi bir göz boyama harekâtý deðildi… Ýngiliz Bahriye Bakaný W.Churchill ile Harbiye Bakaný Lord Kitchener’in; Avusturya karþýsýnda geçici baþarý gösteren Rusya’nýn, Almanya ile anlaþýp, Ýstanbul ve Boðazlarý ele geçirerek savaþtan çekilme tehlikesi karþýsýnda, hazýrladýklarý çok yönlü bir plandý.

*Görünürdeki nedeni;
Rusya’ya yardýmda bulunmak, silah ve cephane saðlamak, onlardan da g ý d a maddesi almaktý.
*Asýl nedenler ise;
Boðazlar ve Ýstanbul’u ele geçirerek Osmanlý Ýmp’luðunu savaþ içinde çökertmek, böylece Süveyþ ve Hindistan Yolu üzerindeki Türk baskýsýný kaldýrarak, Balkan Devletlerini de kendi saflarýna çekmekti.
Durumu sezen Ruslar, Ýngiltere ve Fransa’ya birer nota vererek, Boðazlar’ýn kendilerine ait olduðunu 12 Mart ve 10 Nisan 1915 anlaþmalarýyla onaylattýlar.
Ýngiliz kurmaylarý,Balkan maðlubu Türk askerlerinin, Ýtilaf Donanmasýnýn görkemi karþýsýnda kaçacaðýný düþünerek, harekâtý kýsa sürede, baþarýyla tamamlayacaklarýný tasarlamýþlardý. Oysa bu tasarýyý bozacak iki etken göz önünde tutulmamýþtý:
-Balkan yenilgisinin utancýný silmek isteyen Türk askerinin can siperane savaþmasý ve Balkan Savaþý’nda Çanakkale Boðazýný koruma görevi sýrasýnda bölgenin topoðrafik haritasýný çýkartan M.Kemal gibi bir dehanýn baþýnda bulunmasý.
-Cephe Komutaný Liman Von Sanders’in s i n s i planý; Ýtilaf Devletleri’nin büyük bir kuvvetini Çanakkale’de uzun süre oyalayarak, Almanya’nýn yükünü azaltmaya çalýþmasý.
M.Kemal’in bütün giriþimlerine karþýn, Ýtilaf Kuvvetleriyle saldýrý anýnda deðil, karaya çýktýktan sonra savaþa giriþildi. Böylece Türk askeri yaklaþýk 10 ay Almanya için savaþtýrýldý.

SAVAÞIN GENEL SONUÇLARI
-Ýki tarafýn da kaybý korkunç boyutlarda idi.
*Türk Ordusu, 57.263 þehit, 100.000 yaralý, 21.500 hastalýktan ölen, 10.000 kayýp olmak üzere 188.763 kiþi yitirdi.
*Ýtilaf Devletleri ise; 43.000 ölü, 72.000 yaralý, 30.000 kayýp ve tutsaklar dahil 300.000 üzerinde yitik verdiler.
-Dünya Savaþý 2 y ý l daha uzadý. Bu süre içinde Ýngilizler 1.670.651 kiþi; Fransýzlar 1.766.000 kiþi daha yitirdiler.
-Dünyanýn yenimez sanýlan ordu ve donanmalarýnýn yenilmesi, Ýngilizlerin özellikle sömürgelerdeki prestijini sarstý. 1915’te askerlik zorunlu oldu.
-Savaþýn uzamasýyla Ýngiliz ve Fransýzlarýn ekonomileri bozuldu, siyasî bunalým çýktý. Lord Kitchener’in siyasi yaþamý sona ererken, Churchill’in 20 yýl geriye kaydý.
-Siyasî ve ekonomik durumlarý sarsýlan Ýtilaf Devletleri, güçlerini yitirirken; Dünya egemenliði yarýþýný, savaþýn gerçek galibi A.B.D’ne kaptýrdýlar.
-Abluka altýnda yardým alamayan, bir þey satamayan Rusya’da yokluk ve sefalet arttý. 1917 Ýhtilaliyle Çarlýk devrildi, yeni yönetim savaþtan çekildi.
-Duraksayan Bulgaristan, Almanya’nýn yanýnda savaþa katýldý, böylece Berlin - Baðdat arasýndaki köprü iþlev kazandý.

-Kanije ve Plevne’den sonra Türklerin s a v u n m a savaþýndaki yenilmezliði kanýtlandý. Balkan utancýný silen Türk Ordusu, komutan Esat Paþa, M. Kemal ve Genç Subaylarýn yönetiminde yeni bir dinamizm kazandý. Alman subaylarýn yersiz isteklerine karþý çýkýldý.
-I.Balkan Savaþý’nýn rövanþý alýnarak, o savaþta filizlenen milliyetçilik bilinci güçlendi.
-Çanakkale Savaþlarý’nýn Osmanlý Ýmp’luðu açýsýndan olumsuz yönü, her dinden ve ýrktan omuz omuza çarpýþan gençlik pýnarlarýnýn kurumasýydý. Yedeksubay olarak cepheye koþan yetiþmiþ elemanlar, üniversite – lise öðrencilerinin þehit düþmesi ülkenin kalkýnmasýný olumsuz etkiledi.

Gündeme oturmak isteyen bazý kiþiler, Ýngilizlerin bilinçli olarak Çanakkale önlerinde oyalanýp, savaþý Türklere kazandýrdýðýný ileri sürerler.
Yukarýda görüldüðü üzere;
-Çarlýðýn yýkýlmasý dýþýnda, diðer sonuçlarýn t ü m ü Ýngiltere’nin aleyhinedir.
-Savaþ baþlamadan önce alýnan önlemler,
-Çanakkale Harekâtýnýn nedenleri, korkunç boyutlarý ve genel savaþa etkileri,
-Mondros Ateþkesi sonrasýnda Türklere karþý takýnýlan amansýz tavýr düþünüldüðünde;
Ýtilaf Kuvvetlerinin Çanakkale’de bilinçli takýlýp kaldýðý, yani göz boyama taktiði uyguladýðý tezi, 186.000 kahramanýn ve komutanlarýnýn baþarýlarýný çiðnemek, kemiklerini sýzlatmak deðil de, nedir?..
O kahramanlar ki, hem Balkan utancýný sildiler, hem binlerce yýl önceki Truva kýyýmýnýn öcünü aldýlar; hem de Ýngiliz oyununun bozulmasýnda, K u r t u l u þ S a v a þ ý gibi bir mucizenin gerçekleþmesinde u m u t kaynaðý oldular.

B A T I’ N I N D O S T L U Ð U
Ýngiliz Parlâmentosunun temel ilkesi olmakla beraber, B a t ý Devletleri’nin tümü için her dönem geçerli olan ve olacak bir özdeyiþi unutmamak gerekir:
“Ýngiltere’nin dostu yoktur,
Ýngiltere’nin düþmaný da yoktur.
Ýngiltere’nin sadece çýkarý vardýr.”
Ýngiltere savaþ sonunda ayný çýkarlar için Yunanlýlar, Ermeniler ve Kürtleri kullandý, ama onlarý da Ruslar gibi yüzüstü býraktý.
I.Dünya Savaþý’nýn galibi Ýngiltere görünüyordu, ama o da çözülmekten kurtulamadý.
Asýl galib A.B.D’nin baþlangýçta barýþ havarisi rolüyle dünyaya egemen olduðu, günümüzde ise dostluðunun bile baþa bela olduðu unutulmamalýdýr.
Bugün Afganistan’da, Kosova’da, Irak’ta, Güney Doðumuz’da oynanan oyunlarýn senaryosu ayný, sahnesi ayný, deðiþen sadece aktörlerdir…
Bu tehlikeye karþý gençleri uyarmak, aydýnlatmak ve ulusal bilinci(milli þuuru) uyanýk tutmak hepimizin görevi olmalýdýr. Japonlar, her yýl gruplar halinde gençleri Hiroþima ve Nagazaki’ye götürüp geçmiþi belleklere kazýrlar. Bu duruma imrenen bir aydýnýmýza þu karþýlýðý verirler:
“Sizin de Ç A N A K K A L E ’N Ý Z V A R!”
***

K A Y N A K Ç A
-Ali Özkanlý :“Sizinde Çanakkaleniz Var!” www.sendeyaz.biz/
-Ergün AYBARS : Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I, Ýzmir-1984
-Fahir ARMAOÐLU : 20. Yüzyýl Siyasî Tarihi, 1914-1980, Ankara-1983
-Hikmet BAYUR : XX. Yüzyýlda Türklüðün Tarih ve Acun Siyasasý Üzerindeki Etkileri, Ankara-1989
-Yusuf Hikmet Bayur : Türk Ýnkýlâp Tarihi, C.III, Kýs:2-3-4, Ankara-1983
-F.Cemal ERKÝN : Türk Sovyet Ýliþkileri ve Boðazlar Meselesi, Ankara-1968
-Hamza EROÐLU : Türk Ýnkýlâp Tarihi, Ýstanbul-1982
-Genelkurmay Askeri ve Stratejik Etüd Baþkanlýðý : Çanakkale Cephesi, Ankara-1978
-Genelkurmay ASEB : IV.Askerî Tarih Semineri-Bildiriler, Ankara-1989
-Enver Ziya KARAL : Türkiye Cumhuriyeti tarihi, Ýstanbul-1965
-Lord KINROSS : Atatürk, Ýstanbul-1981
-Alan MOORHEAD : Çanakkale Geçilmez, Çev: Günay Salman, Ýstanbul-1972
-Pierre RENOUVIN : I.Dünya Savaþý Tarihi I, Çev: Adnan Cemgil, Ýstanbul 1969
-Charles SEÝGNOBOS: Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi,
Çev: Samih Tiryakioðlu, Ýstanbul-1960
-Micheal Llewellyn SMÝTH: Anadolu Üzerindeki Göz (Ýonian Vision)
Çev: Halim Ýnal, Ýstanbul-1978
-Cemal TÜKÝN : Boðazlar Meselesi, Ýstanbul-1947