Þiir hakkýnda Platon’dan günümüze kadar geçen süre içinde onlarca taným, açýklama ve aforizma yapýlmýþ ve yapýlmaya da devam edecektir. Platon þiir için, “Büyülü söz!..” tanýmýný kullanýrken bu taným, Klasik dönemden romantik döneme geçiþin ilk önemli þairlerinden olan, Fransýz þiirine XVIII. yy.'ýn klasik kalýplarýndan farklý yeni ve canlý bir yapý kazandýran, Hristiyanlýk duygularý aðýr basan þiirler yazan, þiirlerin yaný sýra romantik kýsa hikâyeler, tarihî ve siyasî yazýlarý bulunan, Türklere de yakýnlýk duyan Lamartine'nin,  “Þiir, büyük zekâlarýn rüyalarýdýr.” sözünü doðrulamaktadýr. Çaðýmýzýn önemli þairlerinden Yahya Kemal’e göre þiir, “musikidir”, fakat bildiðimiz musikiden farklý bir musikidir. Yine Yahya Kemal þiir hakkýnda, “Þiir, nesirden bambaþka bir kimliktedir. Musikiden baþka türlü bir musikidir. Þiirde "nefes" ve "ses" iki temel öðedir. Dizenin ayaklarý yerden kopmazsa ve uçmazsa ya da ister en hafif perdeden olsun, ister Ýsrafil'in sûru (borusu) kadar gür olsun, kulaðý bir ses gibi doldurmazsa halis þiir deðildir.” demektedir. Modern sanat ve sinema dünyasýna önemli katkýlarda bulunan, sürrealist, dadacý ve kübist akýmýn öncü sanatçýlarýndan olan Jean Cocteau’ya göre, “Þiir öylesine ayrý, öylesine apayrý bir dildir ki baþka herhangi bir dile çevrilemez hatta yazýlmýþ olduðu kendi diline bile...”  demektedir. Yine Cocteau, “Ne masayý anlatacaðým diye masa sözcüðünü kullanacaksýnýz, ne kuþu anlatacaðým diye kuþ sözcüðünü; ne de aþký anlatacaðým diye aþk sözcüðünü.” diyerek belki de özellikle imge yoðunluklu þiir yazan kiþilerin dayandýðý temeli de atmýþ olmaktadýr. Cahit Sýtký'ya göre þiir, "Kelimelerle güzel þekiller kurma sanatýdýr." Ahmet Haþim þiiri, "Söz ile musiki arasýnda olan fakat sözden ziyade musikiye yakýn olan bir lisan." olarak tanýmlar. Siyasal eylemci þair, romancý ve deneme yazarý olan, bugünkü Fransýz ozanlarýnýn en önemlilerinden biri diye bilinen, önceleri, Dada akýmýnýn öncüleri arasýnda sayýlan ancak, sonradan Breton, Soupaux ile birlikte bu yüzyýlýn en önemli þiir akýmý olan Sürrealizm'in kurucularýndan biri olan ve bugüne deðin þiir, roman, eleþtiri, deneme, çeviri olarak 61 kitap yayýmlanan Aragon, “Þiir sanatý, eksiklikleri güzelliklere çeviren bir simya bilimidir.” demektedir. Þairler Sultaný olarak bilinen ülkemizin yetiþtirdiði en ünlü þair ve dava adamý olan Necip Fazýl'a göre þiir, "Mutlak hakikati arama iþidir." 19. yüzyýl Fransýz þiirinde sembolizmin öncülerinden olan, “kapalýlýk ve anlaþýlmazlýk þiirin özüdür.” diyen "Eski Tanrýlar", "Saçmalar", "Koþuklar", ve "Düzyazýlar" gibi yapýtlarý olan Mallerme, Ressam Degas’ýn, “Çok güzel duygularým var, ama þiirde baþarýya eremiyorum. Neden?” diye sormasý üzerine, “Dostum” demiþ, “Þiir sözcüklerle yazýlýr. Herkesin duygularý, düþünceleri var, yetseydi herkes þair olurdu.” Anlaþýlmayan budur. Ýçinden geldiði için mimar ya da mühendis olmaya kalkaný görmüyoruz. Demek sanatlarýn en kolayý þiir ki, duygulara, düþüncelere dayanarak þair olunabileceðine inanýlýyor.” diye cevap vermiþtir. TDK ise þiiri, "Zengin sembollerle, ritimli sözlerle ve seslerin uyumlu kullanýmýyla ortaya çýkan edebî anlatým biçimidir…" þeklinde tarif eder. Osmanlýda ise, “mevzun ve mukaffa söz” yani “vezinli ve kafiyeli söz” olarak tarif anýlmýþtýr.

Ben de þiiri, ruhumuzda ve yüreðimizde olanlarý kâðýda nakþetmek olarak tanýmladým. Ayrýca þiir; harfleri, kelimenin kalbine damlatma, beþ duyuyla kâinatý tanýma sanatýdýr... Þiir, arayýþtýr... Kâh maddeden manaya kâh manadan maddeye yönelen bir arayýþ. Þiir, soyut sözcükleri somutlaþtýrma veya somut sözcükleri soyutlaþtýrarak hasat elde etmeye çalýþýr... Þiir mýsralarla büyüyen bir tomurcuk; ruhumuzun çim biçme makinesi; sevgili için akýtýlan en mukaddes gözyaþý;  mýsralarýn ruhunda yaþayan hayallerimiz; avluda beklediðimiz anahtar sesi; aþkýn elbiseye girmiþ hali; bedenin ruha transferi; ruhumuzla ve bedenimizle yaptýðýmýz en önemli sözleþme; ruhumuzun deli gömleði; þuurumuza geçirilmiþ kelepçe ve coþkun yüreklerin evrenidir…

Þiir adanmaktýr... Öyle bir adanmak ki... Varlýk ve yokluk sözcüklerinin akla bile gelmediði ve bütün sorulardan ve sorunlardan öte adanmak... Þiir kaybolmaktýr... Öyle bir kayboluþ ki kendi gölgemizde deðil; sevgilinin kýyýsýnda köþesinde kaybolmak... Þiir duadýr... Öyle bir dua ki... Sevgili gitse bile "Yeter ki o iyi olsun benim önemim yok." diye edilen dua... Þiir yemindir... Öyle bir yemin ki... Asla vazgeçmemek üzere edilmiþ bir yemin... Þiir sözdür... Öyle bir söz ki... Sadece ama sadece adanmak için verilmiþ söz... Her ne olursa olsun sevmeye dair... Ez cümle þiir "arayýþtýr" belki de en büyük "aldanýþ"…

Þair ise, hem içimizdeki hayatý hem de hayatýn içindekileri en güzel resmeden sanatkârdýr. Bu iþin en muhteþem yaný ise bu resmi yaparken boya kullanmamasýdýr. Þair, soyut ve somut sözcüklerin her birini bir meleðin kanadýna asýp sonsuzluða salan bir dahi,  sözcükten evler kuran bir mühendistir. Þairler ya delidir ya da dahi… Zaten dâhiliðin genlerinde biraz da delilik yok mudur?

Son yýllardaki þiir sayýsýnýn “kemiyet” olarak artýp “keyfiyet” olarak içinin boþalmasýnýn elbette deðiþik nedenleri vardýr. Belki, “Ben þiirle uðraþýyorum…” ya da daha iddialý bir yaklaþýmla, “Ben þiirden anlýyorum...” diyen herkes bu soruya teklifsiz onlarca cevap verebilecek konumdadýr. Bu konu ile ilgili olarak Cahit Külebi, “Þiire baþlayan bir insan, hangi yaþta olursa olsun, en az on beþ-yirmi yýl iyi bir okuyucu olmak zorundadýr. Ondan sonra da þiir yazmaða baþlamak için gerekli olan kendi dünyasýný, dilini, biçemini bulmak zorundadýr.” demektedir. Kalitesizliðin altýnda yatan nedenin –okumamak- olduðunu vurgulamýþtýr. Ülkemizdeki okuma oranlarýna bakýldýðý zaman çok doðru bir tespit gibi durmaktadýr. Þiir sözcükten evler kurmaktýr. Sözcükler ise Kipling’in dediði gibi “Ýnsanlarýn kullandýðý en tesirli haplardýr.” Sözcükleri edinmek, onlarý etkili bir biçimde kullanabilmek ise ciddi bir okumanýn ve birikimin getireceði sonuçtur. Ýlham denilen sevgili, doðru düzgün dili kullanamayan, sözcükleri nerde ve nasýl kullanacaðýný bilmeyen, gündelik konuþma dilinin ötesine geçemeyen birinin yüreðine inmeyecektir. Yani “Sadece ilhamla yazarým okumaya ve fazla bir þey öðrenmeye gerek yok…” diye düþünenlerin yazdýklarýný belki istisnalar hariç þiir kategorisinde deðerlendirmek sanýrým bu yüzyýllardýr süregelen poetikaya ihanet olacaktýr. Salah Birsel, “Þiir alanýna sinema salonuna girer gibi girilmez. Kiþilik kazanmak gerekir ilkin…”  sözünü çok manidar buluyorum. “Ben de þiir yazýyorum.” diyenlerin öncelikle kendilerine bir çeki düzen vermesi gerektiði aþikârdýr. Bu kýlýk kýyafet düzeni deðildir elbette. Bu iki söz birlikte deðerlendirildiðinde ortaya çýkan gerçek, þiir yazan kiþinin þahsiyet kazanmasý için kendisini geliþtirmesi gerçeðidir. Kendini geliþtirmek içinde þiir denilen sevgiliye ulaþmak için belki de yýllarca sözcüklerle talim yapma gereðidir. Burada Ataol Behramoðlu’nun þu sözünü de hep birlikte hatýrlayalým.  “Bir þiir üzerinde aylarca, bazen daha uzun süreler çalýþtýðým oluyor. Her seferinde, baþlangýçtaki o duygu birikimini yakalamaya çalýþýyorum.” Yine ülkemizin yetiþtirdiði ünlü þairlerden Nazým Hikmet,  "Ben kendi payýma bir iki iyice þiir yazdýmsa, bunlarýn tümünün içeriðini önceden iyice piþirdim. Sonra en uygun biçimlerini, ne çeþit uyakla (kafiye ile), ne çeþit ölçü ile yazýlabileceðini, boyutunun aþaðý yukarý ne olabileceðini, dilinin edasýný, çeþnisini, peþinen kestirmeye çalýþtým. Yani çok zahmetli bir çalýþmadan sonra iþe koyuldum." diyerek anlatmak istediðimizi açýklamaktadýr adeta… Hani amiyane tabirle, “Ben yazdým oldu. ” mantýðý sergilemek þiir adýna sadece ama sadece sorumluluktan kaçmak, topu taca atmaktýr…

Sözü uzatmadan elbette ki her þairin kendine göre bir þiir tanýmý vardýr. Ancak taným yapabilmek için önce poetikayý (þiir sanatý) bilmek, bu uðurda kafa yormak, bu akýmý incelemek ve ondan sonra derin bir düþünüþle bir þeyler söylemek ancak mümkündür.

Yoksa her teneke, rüzgâr esince, elbette bir takým "garip sesler" çýkaracaktýr…

Zekeriya EFÝLOÐLU

Þair-Yazar

Not: Bundan sonraki yazým "hece" þiiri yazanlarýn "gece" gibi çöken kâbusu üzerine olacaktýr…