T�RK-�SL�M B�LG�NLER� - 2

Ayten D�R�ER

XIII. Y�ZYIL
-Bitruci : ( 13. y�zy�l ), Kopernik'e �nc�l�k eden astronom bilim adam�.
-�bni Baytar : ( 1190 - 1248 ) Orta�a��n en b�y�k botanik�isi ve eczac�s�d�r.
-�bni Ebi Useybia : ( 1203 - 1270 ) T�p Tarihi hakk�nda e�siz bir eser veren doktor.
-�bn�-n nefis : ( 1210 - 1288 ) K��k kan dola��m�n� bulan �nl� islam bilgini.
-Kazvini : ( 1203 - 1283 ) Orta�a��n Herodot'u, m�sl�manlar�n Plinius'u , astronom ve co�rafyac� bilgin.
*Nasir�ddin Tusi : ( 1201 - 1274 ) Trigonometri sahas�nda ilk defa eser veren, Mera�a rasathanesini kuran, matematik�i ve astronom.
-Necmeddin�-l M�sri : ( 13 y�zy�l ) �a��n�n �nl� astronomlar�ndan.
-�ihabettin Karafi : ( ? - 1285 ) orta �a��n en b�y�k fizik�i ve hukuk�ular�ndan.

XIV. Y�ZYIL
-�bni Battuta : ( 1304 - 1369 ) �lke �lke , k�ta k�ta dola�an b�y�k bir seyyah. Osmanl� Devleti’nin Kurulu� D�nemi’ni ayr�nt�l� bir �ekilde �nl� Seyahatname’sinde anlat�r.
-�bn-i Haldun: ( 1332 - 1406 ) Sosyolojinin Babas�. �bn Haldun, �sl�m �leminin yeti�tirdi�i en b�y�k sosyoloji ve tarih felsefesi bilginidir. Esas ad� Abdurrahman bin Muhammed bin Haldun olan �nl� bilgin, Tunuslu asil bir ailenin �ocu�udur. Babas�n�n g�zetiminde cidd� bir e�itim g�rd� ve ilk olarak Kur’�n-� Ker�mi ezberledi. �bni Haldun, Meml�kler D�neminde �a��n en b�y�k k�lt�r merkezi Kahire’ye yerle�ip, Tarih ve Sosyoloji’yi ilim haline getirdi. Psikolojiyi tarihe uygulayarak , ilk kez tarih felsefesi yapan b�y�k bir �slam tarih�isidir. Ayn� zamanda �ehircilik Uzman� idi.
-�bni Hatip : ( 1313 - 1374 ) �a��nda Avrupa’y� kas�p kavuran Veban�n,bula��c� hastal�k oldu�unu ilmi yoldan a��klayan doktor.

*Kemalettin Demiri: �lk Zoolojik Ansiklopediyi haz�rlayan bilgin. Varl�klar�n yarat�l�� zellikleri �zerine geni� incelemeler yaparak eserden m�essire, Y�ce Yaratan'�n sonsuz kudretini nazarlara vermeye �al��an Kemaleddin Dem�r� (1349-1405) �nl� bir zooloji bilginidir. Bat�l�lardan 400 y�l �nce zooloji konusunda ilk ansiklopediyi yazan bu bilginimiz Kahire'de do�du. “Hayat�l Hayavan” isimli kitab� yazm��t�r.

-Ebu'l Fida : ( 1271 - 1331 ) B�y�k bir bilgin, tarih�i ve co�rafyac�d�r
-Kemaleddin Farisi : ( ? - 1320 ) �bni Heysem ayar�nda b�y�k �slam matematik�isi, fizik�i ve astronom.
*�emsettin Halili : ( ?-1397 ) B�y�k bir astronomi bilginidir.

XV. Y�ZYIL
-G�yas�ddin Cem�id : ( ? - 1429 ) Matematik alimi. Ondal�k kesir sistemini bulan Cem�id, cebir ve astronomi bilginidir.
*Kad�zade Rumi : ( 1337 - 1430 ) �a��n� a�an b�y�k bir matematik�i ve astronomi bilgini. Osmanl�n�n ve T�rklerin ilk astronomudur.
*Ulu� Bey : ( 1394 -1449 ) �a��n�n en b�y�k astronomu ve trigonometride yeni ��r a�an �nl� bir alim ve h�k�mdar. Timur’un torunudur. Ulu� Bey, Semerkant'ta bir medrese ve bir de rasathane yapt�rm��t�r. Kad� Zade bu medreseye ba�kanl�k etmi�tir. Rasathane i�in y�rede bulunan t�m m�hendis, alim ve ustalar� Semerkant'a �a��rm��t�r.
G�zlemevinin y�netimini Bursal� Kad�zade Rumi ile Cem�id'e vermi�tir. Cem�id, g�zlemlere ba�land�� s�rada ve Kad� Zade de g�zlemler bitmeden �lm��t�r. G�zlemevinin t�m i�leri o zaman gen� olan Ali Ku��u'ya kalm��t�r. Bu g�zlem �zerine Ulu� Bey, �nl� Zeycini d�zenlemi� ve bitirmi�tir. Zey� K�rkani veya Zey� Cedit Sultani ad� verilen bu eser, birka� y�zy�l do�uda ve bat�da faydalan�lacak bir eser olmu�tur. Zey� K�rkani baz� kimseler taraf�ndan a��klanm�� ve Zey�'in iki makalesi 1650 y�l�nda Londra'da ilk olarak bas�lm��t�r. Avrupa dillerinin bir�o�una, �evrilmi�tir. 1839 y�l�nda cetvelleri Frans�zca terc�meleriyle birlikte, as�l eser de 1846 y�l�nda aynen bas�lm��t�r.
*Ali Ku��u : ( ? - 1474 ) �nl� T�rk astronomi ve matematik bilginidir.Fatih D�neminde
�stanbul’a yerle�ip, �al��malar�n� s�rd�rd�.
*Ak�emseddin : ( 1389 - 1459 ) Pasteur’den �nce Mikrobu bulan ilk bilim adam�. �stanbul fethinin manevi babas�d�r. Fatih Sultan Mehmet'in Hocas�d�r.
*Fatih Sultan Mehmet : ( 1432 - 1481 ) �stanbul’un fethi i�in Macar Urban’la birlikte Havan topunu icad eden, yivli toplar� d�kt�ren padi�aht�r. Fatihin kendi icad� ve ad� "�ahi" olan toplar�n a��rl�� 17 ton ve bak�rdan d�k�lm�� olup 1.5 ton a��rl��ndaki mermileri 1 km ileriye atabiliyordu. Bu toplar� 100 �k�z ve 700 asker ancak �ekebiliyordu.
-�bni Macit : ( 15 y�zy�l ) �nl� bir denizci ve co�rafyac�. Vasco da Gama onun bilgilerinden ve rehberli�inden istifade ederek hindistana ula�t�.
*M�rsiyeli �brahim : ( 15 y�zy�l ) Piri reisten 52 sene �nce bug�nk� uygun Akdeniz haritas�n� �izen haritac�. G�n�m�zden 500 sene �nce kadar �nce ya�am��t�r.
*Sabuncu O�lu �erefeddin : ( 1386 - 1470 ) Fatih devrinin �nl� doktor ve cerrahlar�ndand�r. Deneysel fizyolojinin �nc�lerindendir.

XVI. Y�ZYIL
*Mimar Sinan: ( 1489 - 1588 ) Mimarlar�n Piri. Mimarl�k tarihimizin ve hatta d�nya mimarl�k tarihinin en �nl� ve dahi �ahsiyetlerinden olan Mimar Koca Sinan, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan S�leyman, II. Selim ve III. Murat devirlerinde ya�am��t�r. D�nya yap� sanat�n�n ��phesiz en ustalar�ndand�r. Daha �nce klasik �l�� ve kararlar�na kavu�mu� olan T�rk mimarl�k sanat�nda, kendi dehas�yla de�i�ik oran, bi�imler ve tarzlar deneyerek yeni tercihler ortaya koymu�tur. Cami, k�pr�, han, hamam, �e�me gibi y�zlerce eseri aras�nda S�leymaniye ve Selimiye camileri g�renleri hayran b�rakmaktad�r.
-Ma�ribi : ( 16 y�zy�l ) �a��n�n en b�y�k matematik�ilerinden . Ma�ribinin eseri olan Tuhfet�'l Ada isimli kitab�nda ��gen, d�rtgen, daire ve di�er geometrik �ekillerinin y�z �l��mlerini bulmak i�in metodlar g�sterilmi�tir.
*Piri Reis : ( 1465 - 1554 ) 400 sene �nce bu g�nk�ne �ok yak�n d�nya haritas�n� �izen b�y�k co�rafyac�. Amerika k�tas�n�n varl��n� kristof kolomb 'dan �nce bilen �nl� denizci. *Seydi Ali Reis : ( ?-1562 ) �nl� bir denizci, matematik ve astronomi alimidir.
*Takiyy�ddin Er Rasit : ( 1521 - 1585 ) �stanbul rasathanesi ilk kuran �a��ndan �ok ileride asr�n �nde gelen astronomi alimidir. .
*Ahi Ahmet �elebi : XVI. Y�zy�lda b�brek ve safra ile ilgili �al��malar yapt�.
*Altuncuzade, ayn� y�zy�lda idrar yollar� konusunda ba�ar�l� �al��malar yapt�. *Mumin Mukbil, ayn� d�nemde g�z hastal�klar�n� resimlerle anlatt�. *�emsettin �takii, resimli anatomi kitab� yay�nlad�.

XVII. Y�ZYIL
*Evliya �elebi: (1611-1684) Me�hur Seyyah ve Seyahat Yazar� Evliya �elebi, seyahat edebiyat�m�z�n unutulmaz sevimli ve sayg�n bir s�mas�d�r. Kendisine has o tatl�, ak�c�, ar�, duru ve s�r�kleyici �sl�buyla �a��na damgas�n� vurmu� g��l� bir yazar, co�kun bir ��ir, hattat, nakka� ve bir m�s�k��inast�r. 1611'de �stanbul'da g�zlerini d�nyaya a�t�. Babas� �nl� vel� Ahmed Yesev�'nin soyundan gelen dervi� Mehmed Z�ll� Efendi'dir. Kanun�'nin Zigetvar Seferi'nde b�y�k hizmetleri olan, pirin� levhalar �zerine oyma i�leyen sanatk�r, hattat bir baba... K�rk y�l� a�k�n s�re Osmanl� �lkesini ve di�er �lkeleri dola�arak yazm�� oldu�u eseri ile adeta b�t�nle�mi� olan Evliya �elebi 17. y�zy�l�n �nde gelen gezginlerdendir. Seyahatn�me adl� eserinde verdi�i bilgilerle, d�nemini her y�n�yle ayd�nlat�r.
*Lagar� Hasan �elebi : ( 17 y�zy�l ) F�zecili�in atas�, Osmanl�larda ilk defa f�ze ile u�an bilgin.

*Hazerfan Ahmed �elebi: U�may� Ba�aran �lk T�rk Hezarfen Ahmed �elebi, d�nyada ilk kez u�may� ba�aran T�rk bilginidir. Onyedinci y�zy�lda ya�ad��, 1623-1640 y�llar� aras�nda saltanat s�ren Sultan D�rd�nc� Murad zaman�nda, u�ma tasar�s�n� ger�ekle�tirdi�i ve geni� bilgisinden �t�r� halk aras�nda Hezarfen olarak an�ld�� bilinmektedir. Evinde deneylerle de u�ra�an Hezarfen Ahmed �elebi, Plan�rc�l��n �nc�s�d�r.
*Katip �elebi : ( 1609 - 1657 ) Osmal�larda r�nesans�n m�jdecisi, co�rafyac� ve fikir adam� �nc�s� say�l�r.

XVIII. Y�ZYIL
*�brahim Efendi : ( 18 y�zy�l )Osmanl�larda ilk denizalt�y� ger�ekle�tiren m�hendis
*�brahim Hakk� : ( 1703 - 1780 ) Erzurumlu, b�y�k bir sosyolog, psikolog, astronom
ve fen adam�. En �nl� eseri Marifetn�me, Bur�lar, insan fizyolojisi ve anatomisinden bahsetmi�tir.
*�smail Gelenbevi : ( 1730 - 1791 ) 18 y�zy�lda Osmanl�lar�n en g��l� matematik�ilerinden.
*Kambur Vesim : ( ? - 1761 ) Verem mikrobunu Robert Koch'dan 150 sene �nce ke�feden �nl� doktor.

XIX. Y�ZYIL
*Ahmet Cevdet Pa�a: Tarih ve hukuk alan�nda eserler verdi. Mecelle diye bilinen Medeni Kanun ve Cevdet Pa�a Tarihi adl� eserlerle �nlendi.

XX. Y�ZYIL
-Abd�sselam : ( 1926 - 19 ) Pakistanl� Fizik Bilgini �lk nobel �d�l� alan m�sl�man bilim adam�.
*Kur�uno�lu Behram : ( 1922 - ? ) Genelle�tirilmi� izafiyet teorisini ortaya atan beyin g��lerimizden. Prof. Behram Kur�uno�lu Amerika’da Florida �niversitesinde teorik fizik merkezinde ba�kanl�k yapt�.
S O N U �
Ya�ad�klar� d�nem ve sonras�n� ayd�nlatan T�rk-�sl�m Bilginlerinin aras�na; edebiyat,tasavvuf ve sosyal bilimlerle u�ra�an bilginlerimizin yan� s�ra Cumhuriyet D�neminde yeti�enleri almad�m. XI ve XIII. Y�zy�llarda “�efkat ve ho�g�r�” diyar� olarak an�lan Anadolu’ya s��nan ve yeti�en bir�ok bilginden, Mevl�na Celaleddin-i Rumi, Muhyiddin Arabi ve Yunus Emre Yarad�l�� ile ilgilenmi�, bu alanda eserler vermi�tir. Yunus Emre(1238-1320), Big Bang Teorisini, 700 y�l �nce bir �iirinde** �ok g�zel anlatm��. Tasavvuf ve Halk Edebiyat�’m�z�n �nl� �airinin Yarad�l�� b�ylesine ger�ek�i anlatmas�na �a�mamak gerek. �mer Hayyam’da g�n�m�zde d�rtl�kleriyle an�l�rken, bilgin y�n� g�z ard� ediliyor. O d�nem bilgin ve yazarlar�n�n birka� alanla u�ra�t�� unutulmamal�... Mevlevilerin Sema-� gezegenlerin G�ne� etraf�nda d�n��nden ba�ka bir �ey de�ildir. Bu bilginler deryadan damlalard�r, detayl� ara�t�r�lsa ortaya kitaplar ��kar.
Bat� ve Do�u’nun merkezi yerinde bulunan ve b�y�k uygarl�klara mekan olu�turan �sl�m D�nyas�’n�n i�ine d��t�� k�r d��l� karanl�ktan silkinip, ayd�nl��a ��kmas� ve akla(rasyonel) dayal� �al��malar dilerim. Sosyal ilerlemeyi sa�layacak tek vas�ta ba��ms�z d��nce, vicdan ve kaleme dayali bilimdir. Unutmayal�m ki, g�klerimizde ara s�ra g�r�len par�lt�lara ra�men, arzulanan d�zeyde de�iliz. Atat�rk’�n direktifi yolumuzuayd�nlats�n: “T�rk �ocu�u ecdad�n� tan�d�k�a, kendinde b�y�k i�ler yapma g�c�n� bulacakt�r.”
-----------------------------------------------------------------------------------------------
** Yunus Emre ve Bing Bang Teorisini, de�erli arkada��m�z Erturan Elmas ilerde yazacakt�r.

KAYNAKLAR
-A.Adnan Ad�var : Osmanl� T�rklerinde �lim, �stanbul-1970
-Bahriye ��ok : �sl�m Tarihi, Emeviler-Abbasiler, Ankara-1979
-Bernard Lewis : ORTADO�U, T:Mehmet Harmanc�, Yeni Biny�l-1996
-�a�atay Ulu�ay : �lk M�sl�man T�rk Devletleri, 2.bask�, Ankara-1975
-Erturan Elmas :http://yazimhane.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=526
-Erturan Elmas :http://blog.dergibi.com/2008/01/06/yunus-emre-ve-bing-bang-teorisi/
-L�tfi G�ker : Fen Bilimleri tarihi ve T�rk_�sl�m Bilginlerinin Yeri,MEB. �stanbul-1998
-Osman Turan : Sel�uklular Tarihi ve T�rk-�sl�m Medeniyeti, 3.bask�, �stanbul-1980
-www.forum.donan�mhaber.com
-www.t�rk�ebilgi
www.Netpano

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( T�rk-isl�m Bilginleri - 2 ba�l�kl� yaz� AytenDirier taraf�ndan 3/16/2009 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.