Âþýk Veysel Þatýroðlu, Anadolu ozanlarýnýn en büyüklerinden en tanýnmýþlarýndan biridir. Onun sazý, onun sözü Anadolu köylüsünün hislerini dile getirir.

Çoðu kez aðlayan, bazen de gülen Veysel; onu dünya gözüyle görmeseler, onunla hiç tanýþmasalar da onun þiir ve türkülerini iþitince hislenen bütün gönül dostlarý tarafýndan daima hatýrlanmaktadýr. Kendisi de bir þiirinde: “Can kafeste durmaz uçar/ Dünya bir han konan göçer/ Ay dolanýr yýllar geçer/ Dostlar beni hatýrlasýn” dememiþ miydi?

Anasý Gülüzar 1894 yýlýnda, bir yaz günü koyun otlatmaktan gelirken doðurmuþtu büyük ozaný... Babasý Ahmet, Veysel vermiþti adýný. Yedi yaþýna kadar týpký diðer çocuklar gibi gülüp oynamýþtý. Fakir Anadolu köylüsünün baþýna yýllarca dert olan çiçek hastalýðýna yakalanana kadar... Çiçek salgýný birçok insanýmýzý sakat býrakmýþtý. Veysel’i ise bitmez tükenmez bir karanlýða mahkûm etmiþti. Bu karanlýktan þikâyetçi deðildi yine de.  “Kör oldum, Veysel oldum” diyerek sýradan insanlar için aðlama nedeni olan bu özelliðini bir hazine mertebesine yükseltmiþti o.  Kör olmaktan memnundu çünkü kendisi. Ameliyat olup en azýndan bir gözünün iyileþebileceði söylendiðinde kabul etmemiþti. Bu, yürekleri acýtan fakat ayný zamanda da olgun bir ruh halinin sözlere yansýmasýydý. Ýçinde kurduðu hayalî ve temiz dünyayý gerçek ve kirli dünyayla deðiþtirmek istemiyordu belki de.

Babasý þiire ve müziðe meraklý bir adamdý. Veysel oyalansýn diye bir saz almýþtý ona. On yaþýndan sonra edindiði bu dost onu mezarýnda bile yalnýz býrakmamýþtý. Ömrü boyunca saz ile dertleþen, saz ile aðlayýp saz ile gülen Âþýk Veysel, öldüðünde de onunla gömülmüþtü. Bir þiirinde vefasýndan asla þüphe etmediði sazýna þu vasiyette bulundu: “Ben gidersem sazým sen kal geride/ Gizli sýrlarýmý aþikâr etme/ Lal olsun dillerin söyleme yâda/ Dertli bülbül gibi ahu zar etme”

Ýnsanlarý seviyor, onlara güveniyordu Âþýk Veysel. Fakat her defasýnda bir üzen çýkýyordu onu...  Dost deyip sýrtýný dayadýklarý bu güveni boþa çýkarttýklarýnda onun âþýk gönlü yaralanýyordu kuþkusuz. “Kara Toprak” þiiri böyle bir ruh haliyle kaleme alýnmýþ olmalý. “Dost dost diye nicesine sarýldým/ Benim sadýk yârim kara topraktýr/ Beyhude dolandým boþa yoruldum/ Benim sadýk yârim kara topraktýr”  Bu mýsralar bir ömür süren arayýþlarýn, hayal kýrýklýklarýnýn bir izdüþümüdür saza ve söze yansýyan. Sadakat Kaf Daðý’nýn arkasýna gizlenmiþ. Üstelik kanatlarý inançlarýmýz gibi, çocuksu düþlerimiz gibi tertemiz olan masal kuþlarý da terk etmiþ çoktan bizleri. Öyleyse dünya meyhanesinde dost ararken beyhude dolanýp boþa yormayalým kendimizi Veysel misali.

Âþýk Veysel’in dünya görüþünde dikkat çeken en önemli yönlerden biri içindeki insan sevgisi ve eþitlik duygusudur. Ona göre her insan eþit yaratýlmýþtýr. Bu yüzden insana yaraþan en önemli özellik tevazudur. “Beni hor görme kardeþim/ Sen altýnsýn ben tunç muyum/  Ayný vardan var olmuþuz/ Sen gümüþsün ben saç mýyým”  derken kibirli insanlara ilk ve ebedi mürtedin mesleði olan bu çirkin huyu terk etmelerini tavsiye eder. Ölüm karþýsýnda zengin-fakir herkesin eþit olduðuna inanan Âþýk Veysel ayný þiire þöyle devam eder: “Ne varise sende bende/  Ayný varlýk her bedende/ Yarýn mezara girende/ Sen toksun da be aç mýyým”

Bir duygu adamýdýr Âþýk Veysel. Onun þiirlerinde sýk sýk sevgiliye duyulan hisler iþlenmektedir. Veysel’e göre sevgilisinin güzelliðine deðer katan þairin içindeki aþktýr. O aþk olmasa güzelliðin hiçbir anlamý kalmamaktadýr. “Güzelliðin on par’etmez/ Bu bendeki aþk olmasa/ Eylenecek yer bulaman/ Gönlümdeki köþk olmasa” Sevgiliye âþýk gözüyle bakarsan güzeldir. Yârin her halini deðerli kýlan, onu pahasýz bir köþk olan gönle sultan eden hep o bakýþtýr. O bakýþ olmasa ne sultan ne de köþk kalýrdý.

Zaman zaman sevgilisinin vefasýzlýðýndan da þikayet eder Aþýk Veysel.   Sevgilisi güzeldir. Fakat ayný zamanda da vefasýzdýr. Aþýk Veysel’in ilk eþi kendisini terk etmiþtir. Daha sonra evlendiði eþinden altý çocuk sahibi olmuþsa da kendisini terk eden kadýný hiçbir zaman unutmamýþtýr. Þiirlerindeki vefasýz sevgili unutulmayan o kadýn olsa gerek. “Benden selam söylen vefasýz yâre/ Gurbet benim olsun sýla kendine”   diyen ozanýmýz yine de dünyadaki her iyiliði sevgilisine býrakýr. Kendisi bütün dertleri çekmeye razýdýr.

Dertli bir adamdý Âþýk Veysel. Bir þiirinde:”Daðlar çiçek açar, Veysel dert açar.” demiþti. Daðlarý zenginleþtiren ve güzelleþtiren baðýrlarýnda açan çiçeklerse Veysel’i mücerret zirvelere taþýyan da kýymetinden asla þüpheye kapýlmadýðý dertleriydi. Gönlündeki dertleri rengârenk çiçeklere benzetmesi de bundandýr.

Þairleri farklý kýlan onlarýn içlerindeki baþkalarýna benzemeyen dertli yanlarý olmalý. “Anlatamam derdimi dertsiz insana/ Dert çekmeyen dert kýymetin bilemez / Derdim bana derman imiþ bilmedim / Hiçbir zaman gül dikensiz olamaz” diyen Âþýk Veysel dertsiz insana derdini emanet edemez. Cevherin gerçek deðerini, ancak sarrafýn bilmesi gibi; dertlerin tadýný da yalnýzca dert çekenlerin bileceði hakikatini dile getiriyor tecrübeli þair böylelikle. Çiðleri piþiren, gafillerin gözlerini açan dert hazinesi gönüllerdeki her türlü hastalýðýn týlsýmlý bir ilacýdýr ayný zamanda. Dertlerimiz sayesinde gereksiz hýrslarýmýzdan, bencilliklerimizden, hasetten, kinden uzaklaþýrýz. Ýyi bir insan gül misaliyse dertleri de onun dikenidir. Hem de sadece kendisini yaralayan.

 Unutulmak belki de dünyadaki en acý þeylerden birisi. Fakat her insan unutulmaya mahkûmdur. Yalnýzca dünyada ölmez eserler býrakan insanlar unutulmaktan kurtulurlar.  Âþýk Veysel de þiirleriyle ve türküleriyle unutulmayanlar kervanýna katýldý. Ölümünden yýllar sonra bugün söylediðimiz bütün türküleri onu unutmadýðýmýzýn bir kanýtý.  “Selam saygý hepinize/ Gelmez yola gidiyorum/ Ne þehire ne de köye/Gelmez yola gidiyorum” diyerek çýktýðý ebedi yolculuðu haber eden Âþýk Veysel gittiði yolun sonunda sonsuz bir saadete erer temennisindeyiz.
            

Hatice Eðilmez Kaya