O zamanýn en büyük adamý Sultan Süleyman han hazretlerinin en sonraki sadrâzamý olan Sokollu Mehmet paþa idi ki Osmanlýlarýn Kanunî devrinde olan azamet ve þanýna bir timsâli müþahhas olarak ahlâfa yadigâr kalmýþtýr. Güneþ gurub ettikten sonra ziyasýný bir dereceye kadar idâme eden kamer gibi Sultan Süleymanýn irtihailinden sonra o asrýn pertev-i ikbâlini de Sokollu hýfz ve neþrederdi.

Sultan Süleyman vefatýndan sonra gördüðü alâim-i husûmet üzerine "Rahat durmazsanýz iki hududun ortasýnda geçilmez bir çöl peyda ederde þerrinizden emin olurum" tehdidiyle Avrupa'yý lerzân-ý dehþet eden o Sokolludur.

Bahr-i Hazer yoluyla Asya dahillerine icrayý hükmedebilmek için Ten, Volga nehirlerini bir cetvel ile birleþtiripte Selim-i evvelin aksayý maksadý olan ittihadý islâma o taraftan bir tarîk-i vusul bulmaða uðraþan o Sokolludur.

Selim-i sânt devrinde Müezzinzâde Kaptan Ali Paþanýn idaresindeki Osmanlý donanmasýný Donjuan ile Hayreddinin rakîb-i maðlûbu olan meþhur Anderya Dorya bütün bütün mahvedercesine maðlûb etmekle o hûn ve ateþ tufanlarý arasýndan yalnýz yirmi sefine kurtarabilmiþ

Avrupa'nýn kuvva-i mecmuasýna karþý o kadar dehþetli bir inhizâm içinde bile kalbinin cevher-i salâbetine halel getirmemiþ olan seyf-i meslûl-ü celâdet Kýlýç Ali Paþa bile ertesi seneye bir donanma yetiþtirebilmek fikrini iþitince hayâlat arasýnda kalanlar gibi titremeðe baþlamýþ iken:

-"Paþa!. Meyus olma!. Ýktiza ederse donanmanýn demirlerini gümüþten, yelkenlerini atlastan, iplerini ipekten yapmak bu devlet içün mümkündür."

Filhakika bir kýþ içinde kýrk bin asker ve taife ile mücehhez iki yüzden ziyâde sefine vücûda getiren. Kaptan Ali Paþa gibi ömründe feleðe baþ eðmemiþ bir mücâhide bile yedd-i galibesini öpmek için huzurunda baþ eðdiren o Sokullu'dur.

Osmanlý Tarih – Namýk KEMAL