Biat kültürü, yöneten ile yönetilenler arasında itaat anlaşması anlamına gelir¹. Bu kültür, hem Yahudilik hem de İslam'da tarihsel olarak önemli bir rol oynamıştır. Ancak bu iki din arasında biat kültürü açısından hem benzerlikler hem de farklılıklar vardır. Bu makalede, Yahudilikte ve İslam'da biat kültürünün gelişimi, özellikleri, günümüze yansımaları ve karşılaştırmalı bir analizi sunulacaktır. Ayrıca, biat kültürünün bazı mizahi yönleri de irdelenecektir.
Yahudilikte biat kültürü, Tanrı ile İsrail halkı arasındaki ahit (sözleşme) kavramına dayanır. Tanrı, İsrail halkını seçtiği, onlara vaatlerde bulunduğu ve onlara emirler verdiği için, İsrail halkı da Tanrı'ya itaat etmekle yükümlüdür². Bu ahit, hem yazılı hem de sözlü olarak Tevrat'ta ifade edilir. Yahudilikte biat kültürü, sadece Tanrı ile değil, aynı zamanda insanlar arasında da geçerlidir. Örneğin, Yahudiler, kendi toplumlarının liderlerine, öğretmenlerine, hahamlarına ve rabbinik otoritelere saygı göstermek ve onlara uymak zorundadırlar³. Yahudilikte biat kültürünün bazı özellikleri şunlardır:
- Biat, Yahudilikte bir ahlaki sorumluluk olarak görülür. Tanrı'ya ve insanlara karşı sadakat, dürüstlük, adalet ve merhamet gibi değerleri içerir⁴.
- Biat, Yahudilikte bir özgürlük ifadesi olarak da algılanır. Tanrı'nın emirlerine uymak, insanı kötülükten, bencillikten ve kölelikten kurtarır.
- Biat, Yahudilikte bir seçim sonucu olarak da kabul edilir. Tanrı, İsrail halkını seçtiği gibi, İsrail halkı da Tanrı'yı seçmiştir. Bu seçim, bir zorlama değil, bir aşk ilişkisidir.
İslam'da biat kültürü, Allah ile müminler arasındaki iman bağına dayanır. Allah, müminlere hidayet, rahmet ve cennet vaat etmiş, onlara Kur'an ve peygamberler göndermiştir. Müminler de Allah'a itaat etmek, onun emirlerini yerine getirmek ve yasaklarından kaçınmakla yükümlüdür. Bu bağ, hem Kur'an'da hem de hadislerde belirtilir. İslam'da biat kültürü, sadece Allah ile değil, aynı zamanda insanlar arasında da söz konusudur. Örneğin, müminler, kendi toplumlarının liderlerine, alimlerine, şeyhlerine ve dini otoritelere saygı göstermek ve onlara uymak zorundadırlar. İslam'da biat kültürünün bazı özellikleri şunlardır:
- Biat, İslam'da bir ibadet şekli olarak görülür. Allah'a ve insanlara karşı samimiyet, tevazu, sabır ve cihad gibi erdemleri içerir.
- Biat, İslam'da bir teslimiyet ifadesi olarak da anlaşılır. Allah'ın emirlerine uymak, insanı şirkten, nifaktan ve cehennemden korur.
- Biat, İslam'da bir sözleşme sonucu olarak da değerlendirilir. Allah, müminleri seçtiği gibi, müminler de Allah'ı seçmiştir. Bu sözleşme, bir bağlılık değil, bir şahitliktir.
Yahudilikte ve İslam'da biat kültürü arasında hem benzerlikler hem de farklılıklar vardır. Benzerlikler şunlardır:
- Her iki dinde de biat, Tanrı ile insanlar arasında bir ilişki kurar. Bu ilişki, karşılıklı hak ve sorumlulukları içerir.
- Her iki dinde de biat, insanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu ilişkiler, adalet, barış ve kardeşlik temellerine dayanır.
- Her iki dinde de biat, insanların hayatını anlamlandırır. Bu anlam, Tanrı'nın iradesine uygun yaşamak ve onun rızasını kazanmaktır.
Farklılıklar ise şunlardır:
- Yahudilikte biat, Tanrı ile İsrail halkı arasında özel bir anlaşmadır. Bu anlaşma, İsrail halkının Tanrı'nın seçilmiş kulu olduğunu vurgular. İslam'da biat, Tanrı ile tüm müminler arasında evrensel bir bağdır. Bu bağ, müminlerin Tanrı'nın şahitleri olduğunu belirtir.
- Yahudilikte biat, Tanrı'nın emirlerini yerine getirmek için bir araçtır. Bu emirler, Tevrat'ta yazılı ve sözlü olarak belirlenmiştir. İslam'da biat, Tanrı'nın emirlerini yerine getirmenin bir sonucudur. Bu emirler, Kur'an'da ve peygamberin sünnetinde açıklanmıştır.
- Yahudilikte biat, Tanrı ile insanlar arasında bir sevgi ilişkisidir. Bu ilişki, Tanrı'nın insanlara olan merhametini ve insanların Tanrı'ya olan sadakatini yansıtır. İslam'da biat, Tanrı ile insanlar arasında bir saygı ilişkisidir. Bu ilişki, Tanrı'nın insanlara olan yüceliğini ve insanların Tanrı'ya olan teslimiyetini gösterir.
Biat kültürü, hem Yahudilikte hem de İslam'da günümüze kadar devam etmiştir. Ancak bu kültür, bazı zamanlarda ve yerlerde istismar edilmiş, kötüye kullanılmış ve çarpıtılmıştır. Bu durum, hem dini hem de siyasi açıdan bir takım sorunlara yol açmıştır. Örneğin, bazı liderler, biat kültürünü kendi çıkarları için kullanmış, insanları baskı altına almış, onlara sorgusuz sualsiz itaat etmelerini istemiş ve onlara zulmetmiştir. Bazı alimler, biat kültürünü kendi görüşleri için savunmuş, insanları tekfir etmiş, onlara bidat ve hurafe yaymış ve onlara iftira atmıştır. Bazı şeyhler, biat kültürünü kendi nüfuzları için istismar etmiş, insanları cahil bırakmış, onlara keramet ve mucize göstermiş ve onlara hile yapmıştır.
Biat kültürü, hem Yahudilikte hem de İslam'da mizahi bir yön de taşır. Bu yön, biat kültürünün bazı absürt, komik ve ironik yönlerini ortaya çıkarır.
Yazan: SagirZadeOzaN
