Bir aydýn ya da sanatkârýn mensubu olduðu milleti sevmesi ve o milletin kültürel deðerlerine sahip çýkmasý gayet tabii ve övülesi bir haslettir kuþkusuz. XI. yüzyýlda yaþamýþ bir Türk bilgini, önemli bir dilbilimci olarak deðerlendirebileceðimiz Kaþgarlý Mahmud bu haslete sahip tarihî bir kiþiliktir. Divanu Lûgati't - Türk (Türk Dili Kamusu) ve Kitabu Cevâhirü''n-Nahv fi Lûgati't- Türk  (Türk Dilinin Sentaksý) adlý iki önemli eserin sahibi olan bu Türk aydýný hakkýnda ne yazýk ki yeterli bilgiye sahip deðiliz. Üstelik eserlerinden sadece Divanu Lügati’t Türk günümüze kadar ulaþmýþtýr. Fakat bu tek eserdeki gösterdiði baþarý onun adýný Türk kültür tarihine ýþýltýlý harflerle yazdýrmýþtýr.

 Kâþgarlý Mahmud'un dil bilimi sahasýnda ve kültür tarihimizde tanýnmasýný saðlayan eseri Divanu Lûgati't-Türk ansiklopedik bir sözlük özelliði gösterir. Kâþgarlý Mahmud  bu eserini 1072-1074 yýllarý arasýnda Türk dünyasýnda yaptýðý çeþitli araþtýrmalarý bir araya getirerek tamamlamýþtýr. Tek yazma nüshasý bulunan bu eser, Besim Atalay tarafýndan 1939-1941 yýllarý arasýnda Türkçe’ye çevrilerek 3 cilt hâlinde yayýmlanmýþtýr.

Divanu Lügati’t Türk sadece Türk dil tarihi açýsýndan önemli bir eser özelliði göstermemektedir. Ayný zamanda Ýslamiyet öncesi Türk kültürüne dair ipuçlarýný da yansýtmaktadýr. Bu eserde bulunan manzumeler gerek konularý, gerekse dikkat çekici fikirleri itibariyle önemlidir. Halk þiiri özelliði taþýyan bu manzumelerden yola çýkarak göçebe Türk boylarýnýn kâinatla, dünyayla, insanla ve toplumla ilgili temel görüþlerine ulaþabiliriz. Düþününüz ki eðer bu deðerli eser günýþýðýna çýkmasaydý Ýslamiyet öncesi þiir geleneðimizle ilgili elimizde örnek bulunmayacaktý. Dolayýsýyla da bu devirlerde yaþayan atalarýmýzýn düþünce sistemini bu kadar ayrýntýsýyla öðrenemeyecektik.

Kaþgarlý Mahmud Divanu  Lûgati’t- Türk’te Ýslamiyet Öncesi Türk Edebiyatý’na  ait sözlü edebî ürünlerden örnekler vermiþtir. Konularýna göre doða þiirleri, aþk þiirleri, kahramanlýk ve savaþ þiirleri, destanlar, aðýtlar ve savlar olarak sýnýflandýrabileceðimiz bu metinler içerik bakýmýndan incelendiklerinde bir devrin dünya görüþüne ýþýk tutmaktadýr.

Divanu Lûgati’t- Türk’teki þiirlerden anlýyoruz ki göçebe bir hayat yaþayan, bu yüzden de doðayla iç içe olan eski Türk boylarý baharýn geliþini önemli bir tabiat hadisesi olarak deðerlendirmektedirler. Bu þiirlerde baharýn geliþiyle tabiatýn canlanmasý rengarenk yüzüyle resmedilmektedir.

               Bahar geldi kar sularý

               Aktý coþkun selleri

               Doðdu Tan yýldýzý

               Dinle sözümü gülünmez

               Çýktý bulut gürlüyor

               Yaðmur, dolu yaðýyor

               Rüzgâr onu sürüyor

z             Nereye gider bilinmez

               Kurt, kuþ hepsi canlandý

               Erkek diþi toplandý

               Sürülerini alýp daðýldý

               Artýk aðýla girilmez

               Türlü çiçek yarýldý

               Ýpek döþek serildi

               Cennet yeri görüldü

               Soðuklar geri gelmez

Baharýn geldiðini haber veren en önemli müjde dað baþlarýndaki kar ve buzun erimesidir. Bulutlarýn ilkbahar yaðmurlarýyla gürlemeleri, kurdun kuþun canlanmasý, hayvanlarýn aðýldan kurtulup özgürlüklerine kavuþmalarý tabiata âþýk Türk insanýnýn hareketli ruhuna neþe kazandýrmaktadýr.

Bir baþka þiirin iki dizesinde bahara ait bir gökyüzü tablosu oluþturulmuþtur. “Kökþin bulýt örüþdi / Kayguk bolup egriþür” ( Mavi bulut yükseldi / Kayýk gibi salýnýr) Bu sevinçli bir tablodur. Kýþ aylarýnda koyu renkli olan bulut baharýn gelmesiyle göðün yücelerinde mavi bir kayýk gibi salýnmaktadýr.

               Ay kopup halelendi               

               Ak bulut yücelendi

               Üst üste kümelendi

               Saçýlýp suyu inleþir

 Birçok devirde çeþitli þekilleriyle Türk bayraklarýnda boy gösteren ay ve ayla bütünleþmiþ olan beyaz bulutlar gökyüzünde güzel bir görüntü oluþturmuþtur. Bu beyaz bulutlarýn tek gayeleri yaðmur oluþturmaktýr.

Yaz ve kýþ Divanu Lûgati’t- Türk’teki bir þiirde karþýlýklý atýþýrlar. Bu atýþma ayný zamanda Türk insanýnýn zihninde var olan yaz ve kýþ deðerlendirmelerini yansýtýr. Kýþ yaza hitaben þöyle der:                                                                      

               Yaðmur kar kýþýn yaðar

               Yiyecek ekin onunla biter

               Kötü düþman durgun durur

               Sen gelince depreþir

Bu sesleniþte Türklerin kýþ mevsiminin bereketin annesi olduðuna inanmalarý ayný zamanda da düþmanlarýn soðuk kýþ günlerinde saldýrýya geçmedikleri için bu mevsimin güvenli bir ortam saðladýðýný düþünmeleri belirtilmektedir. Yaz ise kýþa þöyle cevap verir:

               Balçýk çamur karýþýr

               Yoksul düþkün büzüþür

                        Parmaklarý titreþir

               Kývýlcýmla güreþir

Yaz mevsimi fakirler için rahatlýk demektir. Çünkü kýþýn yeterince ýsýnma imkânlarý olmadýðý ve etrafý çamur sardýðý için zor günler onlarý beklemektedir. Özellikle kýþlarý çetin geçen bozkýr ikliminde insanlar kýþ günlerinin soðuðundan korkmaktadýr. Bu görüþe göre kýþ mevsimi fakir insanlarýn yoksunluklarýný daha acýmasýz hale getirmektedir.

                          Mavi firuze yarattý

                          Üstüne beyaz taþ serpti

                          Dizildi karakuþ yýldýzý

                          Gece, gündüzü dolanýr

Gecenin olmasýyla birlikte masmavi bir gökyüzü oluþur, bu maviliðin içine beyaz taþlar gibi yýldýzlar saçýlýr. Gecenin gündüze, gündüzün ise geceye belli bir devr-i daim halinde dönüþmesi, izleyen kiþide önemli etkileþimler uyandýrýr. Manzaranýn güzelliðini ve gecenin muhteþem atmosferini yansýtan bu dörtlük tabiata ait her türlü unsuru önemseyen bir Türk hissiyatýnýn varlýðýný ispatlamaktadýr.

Divanu Lûgati’t- Türk’te bulunan þu beyitler oluþturulduklarý dönemlerdeki Türk düþünce sistematiðinin tabiatla ilgili her türlü unsurun ne kadar önemsediðinin göstergesi niteliðindedir:

               Bu ýrmaðýn suyu daðý delerek gelir

               Çevrede aðaçlar dizgin gibi biter

               Korday kuðu orda uçup hepsi öter

               Kuzgun, karga baðrýþýr, sesleri biter

               Doðan alýp ata binip sýðýna yetiþir

               Geyik avlar, tazý yollar, tilki tutar

               Parlak yýldýz doðunca uyanarak bakarým      

              Cývýldaþýp tatlý tatlý seslerle kuþlar öter

Irmaklarýn suyu daðlarý aþarak gelmektedir. Suyun bereketi nedeniyle çevrede birçok aðaç yetiþmektedir. Bu öyle doðru ve yerinde bir tespittir ki her türlü canlýlýðýn en önemli kaynaðý sudur. Ormanda kuðular öterek uçmakta, kuzgun ve kargalar baðrýþmaktadýr. Ve nafakasýný avcýlýktan çýkaranlar doðan kuþu yardýmýyla geyik avlamaktadýr. Etrafta birçok çeþitten canlý gezinmekte, sabahyýldýzýnýn doðmasýyla kuþlar tatlý tatlý ötmektedir. Her türden canlýnýn bir arada, refah içinde ve özgürce yaþamalarý;  kendi varlýðýnýn sadece tabiatýn varlýðýyla daim olacaðýnýn bilincinde olan Türk topluluklarýný mutlu etmektedir.

Divanu Lûgati’t- Türk’te aþk temalý þiirler lirik bir üslupla oluþturulur. Bu türden þiirlerde sevgilinin fizikî güzelliklerinin yaný sýra âþýðý sevda ateþine düþüren nazý, bakýþlarý, gözlerinin büyüsü, vefasýzlýðý da ele alýnýr. Sevgilisinden arzu ettiði ilgiyi görmeyen âþýk gece uykularýný terk eder, gündüzleri ise beti benzi sapsarý bir þekilde halk arasýnda dolanýr:

                          Büyülüdür onun gözü

                           Konuktur onun özü

                          Dolun aydýr yüzü

                          Parçaladý benim yüreðimi

Sevgilinin yüzünün dolunaya benzetilmesi geleneði bu dörtlükte dikkat çekmektedir. Sevgili yüzünün güzelliði ve gözlerindeki büyüyle seven kiþiyi etkiler. Fakat sevgili ayný zamanda bir konuk gibidir. Ne zaman çekip gideceði belli olmaz. Bu sebeple de âþýðýnýn yüreðini parçalar.

                          Yakar beni o baygýn göz

                          O kara ben, o pembe yüz

                           Yanaðýndan güzellik damlar

                          Beni yakýp sonra kaçar

Âþýðý yakan birçok özelliði vardýr sevgilinin. Bunlardan biri baygýn bakan gözleridir. Bir diðeri pembe yüzü, baþkasý ise yanaðýndaki siyah renkli benidir. Sevgili o kadar etkileyicidir ki yanaklarýndan güzellik damlamaktadýr. Bu mýsralardan yola çýkarak devrin güzellik anlayýþýný görmek mümkün olacaktýr.                                                               

               Gönlüm coþar kaynaþýr

               Evde onunla oynaþýr

               Gelip üstüme nazlaþýr

               Oynayýp beni yoruyor

Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ yukarýdaki dörtlükte sevgilinin âþýkla bir oyuncakla oynar gibi oynamasýndan söz edilmektedir. Buna göre sevgili âþýðýn gönlünü coþturup onunla oynamaktadýr. Fakat ayný zamanda naz ederek âþýðýný yormaktadýr. Dörtlükten anlaþýldýðý gibi sevgilinin istikrarsýz davranýþlarýndan þikâyet çaðlar boyunca vazgeçilmez bir tema olmuþtur.

Gözümün nuru beni býrakýp gitti

Giderken canýmý alýp götürdü

            Acaba o nerededir þimdi?

            Beni uykudan uyandýrýyor

Âþýðýn gözünün nuru kadar deðerli olan sevgilisi bir gün çekip gider. Giderken de âþýðýn canýný da alýp götürür. Ayrýlýk acýsý ve sevgilinin nerede olduðunu düþünme hissi o kadar kuvvetlidir ki gizli bir el gibi âþýða dokunarak onu uykusundan eder.                                   

               Baþýný eðip bana göz etti

               Gözümün yaþý gitti

               Gönül yaramý saðalttý

               Yolcudur, gelir geçer

Sevgili âþýða iþaret yoluyla gönlündeki hislere dair ipuçlarý verir. Bu iþaretleþmeler ve sevgili tarafýndan sevildiðini bilmek hissi âþýðýn yaralý gönlünü iyi eder, gözyaþlarýný dindirir. Fakat sevgilinin yolcu tabiatlý oluþu, âþýðýn da bu gerçeði bilmesi dörtlüðün sonunda okuyucuda bir hüzün hissi uyandýrmaktadýr. “Sen seher yelisin gider gelmezsin / Gelsen bile burada baki kalmazsýn” Bu mýsralarýn þairi de ayný hüznü yaþamýþ olmalý gönlünde.                                                 

   Aþk ateþi tutuþunca ciðer yürek kavrulur

            Benim özüm býldýrcýn, aþk ateþinde döner

Bu beyitte aþk ateþinin yakýcýlýðýndan söz ediliyor. Âþýðýn gönlü aþk ateþiyle yanmaktadýr. Týpký ateþin yakma özelliðinin yaný sýra piþirme özelliðinin de olmasý gibi aþk da âþýðýn gönlünü çiðlikten kurtarmaktadýr. Bu düþünce sistemine göre âþýðýn canýný yakan aþk ayný zamanda da onu olgun bir insan haline getirmektedir.

Divanu Lûgati’t- Türk’teki manzumelerin birçoðunun savaþla ilgili olmasý dikkate deðer bir özelliktir. Coðrafi açýdan dar bir mekâna yerleþmek istemeyen, sürekli yeni ufuklar peþinde koþan, dinamik bir yapýya sahip olan bir milletin þiirlerinde savaþtan ve kahramanlýktan söz etmesi kadar tabii bir hal yoktur.

                                   Hakan otaðý kuruldu

                                   Tuð dikildi kös vuruldu

                                   Düþman ot gibi biçildi

                                   Beyi benden nasýl kaçar

Divanu Lûgati’t- Türk’teki savaþ þiirlerinde otaðlar kurulur, davullar vurulur, Türk otoritesinin birliðinin sembolü olan tuðlar dikilir. Svaþan Türk yiðitleri öfkelidir, kin doludur. Düþmanla týpký ekin gibi biçilir. Bu þiirler aracýlýðýyla Türk boylarýna saldýrma fikri olan düþmanlarýn gözleri korkutulmuþ olur.                                             

                                   Öfkem gelip uðradým

                                   Arslan gibi kükredim                                                                                                            Alpler baþý doðradým

Þimdi beni kim tutar

Düþmanýna saldýran Türk yiðidi savaþ sýrasýnda öfkeye kapýlýr. Arslanlar gibi korkunç sesler çýkararak hem öfkesini gösterir hem de düþmanýna gözdaðý verir. Karþýsýndaki düþman da en az kendisi kadar cesur ve güçlüdür. Fakat o, buna raðmen galip gelerek düþmanýnýn baþýný gövdesinden ayýrýr. Yukarýdaki mýsralarda resmedilen savaþ sahnesi devrin kaba güce dayalý hayat görüþünü hem de henüz geliþmiþ silahlarýn olmadýðý bir dünyada daima güçlü ve tehditkâr olmanýn gereðini vurgular.                                                                    

                                   Þimdi uyandý uykudan

                                   Neden sonra oldu piþman

                                   Oysa kaçmýþtý barýþtan

                                   Böyle eri kim yýkar

Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ bu mýsralarda savaþ sonunda yenik düþen düþmanýn son piþmanlýðý anlatýlmaktadýr. Önceleri barýþa yanaþmayan ve Köktürk gücüne kafa tutan düþman beyi geç de olsa gaflet uykusundan uyanmýþtýr. Ýçinde piþmanlýk hissi oluþmuþtur. Fakat artýk elinde bir çaresi yoktur. Türk savaþçýsý ona karþý anlayýþlý davranmayacaktýr. Ayný þiirin sonunda þöyle denmektedir:

                                   Çalýmla geldi üstümüze

                                   Ýli ganimet oldu bize

                                   Burada kaldý geldi dize

                                   Bel bükülür ses biter

Savaþýn baþýnda Köktürklere saldýrýrken kibirli bir hali vardý düþmanýn. Fakat yenilgiye uðradýðýnda onun vataný Türk savaþçýlarý için ganimet oldu. Beli bükülen, sesi kesilen düþman, karþýsýndaki güç karþýsýnda dize gelmiþtir zira.

                       Tangut haný hile yaptý

                       Öldürerek tepeledi

                       Dostlar yenileni ayýpladý

                        Ölümü görüp rengi kaçtý

Yukarýdaki dörtlükte Tangut- Köktürk savaþý iþlenmektedir. Bu manzumelerde anlatýlan savaþ X.yüzyýl sonlarýna doðru Tangutlarýn topraklarýný geniþletme çabasýyla baþlattýklarý bir savaþtýr. Bu savaþýn sonunda Köktürkler galip gelmiþtir. Batý Çin’de devlet kurmuþ bir Türk boyu olan Tangut halký bozguna uðratýlmýþtýr. Tangut beyi bu savaþta hile yapma yolunu seçmiþtir. Bu yüzden yenildiðinde çevredeki diðer halklar tarafýndan kýnamýþtýr. Savaþý takip eden halklarýn Köktürklerin galibiyeti sonucunda ve dökülen kanlar karþýsýnda gözleri korkmuþtur.

                                   Eren ve yiðitler birbirlerine seslendiler

                                   Kýzgýn gözlerle bakýþtýlar

                                   Bütün silahlarýyla savaþtýlar

                                   Kýlýçlarý kýnlarýna güçlükle sýðdý

                                   Yiðitler yetiþip mýzrakladýlar

                                               Yaralarýný yeniden açtýlar

                                   Erler düþmaný yenip zengin oldular

                                   Onlarýn yiðitlerini yenip boðdular

Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ olan bu iki dörtlükte bir galibiyetten sonraki tablo resmedilmiþtir. Dikkat edilecek olursa Alp ve Eren sözcükleri bir arada anýlarak hem devlet için hem de din için savaþma kavramlarý birleþtirilmiþtir. Öfkeli gözlerle savaþan, kýlýçlarý kýnlarýna güçlükle sýðan eren ve yiðitler savaþýn sonunda yaralanmak pahasýna kendileri gibi yiðit olan düþmanlarýný yenmiþler ve onlarýn mallarýný ganimet olarak alýp zengin olmuþlardýr.

Divanu Lûgati’t- Türk’te Türklerin av eðlencelerini anlatan manzumeler de bulunmaktadýr. Bu manzumelerde bozkýr hayatýyla ilgili özellikler, þölen adý verilen av törenlerinin hazýrlanýþ ve oluþum aþamalarý, bu törenlerde ozanlarýn kopuzlarý eþliðinde çaldýðý ezgiler, oyunlar oynayan gençler, içilen kýmýzlar, oba halkýnýn tören yerinde toplanmalarý vb. unsurlar bir arada verilmektedir.

                       Doðan verip avlatalým

                       Tazýya av diþletelim

                       Tilki domuz taþlatalým

                       Erdem ile övünelim

                       Ýbriðin baþý kaz boynu gibi

                       Kadeh dolu göz gibi

                       Gizleyip altta gamý

                        Gece gündüz sevinelim

Divanu Lûgati’t- Türk’te görülen manzumelerden eski Türklerin günlük hayatýnda avlanmanýn ne kadar önemli yer tuttuðu gözlenmektedir. Bu hayat tarzýnda avlanmak hem gýda temini için, hem de eðlence için kullanýlan sosyal bir etkinliktir. Avlanma sýrasýnda kendilerine yardýmcý olmalarý için doðan, tazý gibi hayvanlarý eðiten Türkler bütün maharetlerini ve cesaretlerini uzun süreli çýkýlan bu avlarda ispatlamaktadýrlar. Ayný zamanda av aracýlýðýyla savaþ talimi de yapmaktadýrlar. Çýkýlan avlardan sonra düzenlenen törenlerde ise dertlerini tasalarýný bir yana býrakarak doyasýya eðlenmektedirler.

                                   Gece kalkmýþ yürüyordum

                                   Kara kýzýl kurt gördüm

                                   Sert yayýmý kuradurdum

                                   Kurt görüp tepeden aðdý

Kurt avýna çýkmak Türkler için oldukça önemli bir gelenektir. Tabiattaki özgür yaþantýlarýyla ve asil alýþkanlýklarýyla kurtlar Türklerin her zaman ilgi odaðý olmuþtur. Bu anlamda kurt özgürlüðün, kendine güvenin ve gururlu bir karakterin sembolü olmuþtur onlar için. Bununla birlikte bu kadar meziyetleri olan bir canlýyý kendi tabiatýnda alt etmek avlanan herkes için bir üstünlük vesilesi sayýlmýþtýr. Karanlýk bir gecenin ortasýnda bir kurt görmek ve onun peþine düþmek bu yüzden eski Türkler için vazgeçilmez bir tutkudur. Bu maceranýn sonunda kurda karþý galip gelmek ise büyük bir zevktir.

Divanu Lûgati’t- Türk’teki manzumelerde hayat ve ölüm, dünyanýn gelip geçiciliði, erdemli ve ahlaklý yaþamanýn önemi, bir hükümdarda bulunmasý gereken özellikler gibi sosyal ve felsefi temalar da iþlenmiþtir.

                       Gelse eðer hakaným

                       Tamamlanýr birliðim

                       Daðýlmaz obam evim

                       Þimdi asker dizilir

Türk milleti çaðlar boyunca devletine baðlý bir millet olmuþtur. Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ yukarýdaki dörtlükte de devletin birliðine duyulan inanç ve hakana duyulan sevgi, saygý hisleri verilmektedir. “Ya devlet baþa, ya kuzgun leþe” misali Türk milleti bilmektedir ki evinin, obasýnýn varlýðý ve saadeti devletinin güçlü oluþuna baðlýdýr. Devletin gücü ise askerlerine…

                      Konuk doyuran idi

                     Düþman püskürten idi

                    Boyun tutup kýran idi

                   Ölüm bastý, yere çaldý.

Türk kültürü ve düþünce sistemi çaðlar boyunca geliþmiþ ve deðiþmiþtir. Bu kadar hareketli bir toplumun ayný kalmamasý ve zaman zaman tamamen kabuk deðiþtirmesi anlaþýlmasý zor olamayan bir haldir. Bununla birlikte bazý özelliklerimiz vardýr ki Türk milleti var olduðu müddetçe deðiþmeyecektir. Ýþte yukarýdaki dörtlükte bunlardan en önemli ikisine deðinilmiþ. Bunlardan biri er kiþinin, beyin ya da devlet adamýnýn konuk doyuran olmasý gereðidir. Ýkincisi ise güç sahibi bir yöneticinin varlýðýna duyulan ihtiyaçtýr. Zira düþmaný tükenmeyen bir milleti ya da topluluðu sadece karakter bakýmýndan saðlam olan bir insan yönetebilir ve her türlü tehlikeden koruyabilir.

                       Zamane hep bozuldu

                       Zayýf, tembel güçlendi

                       Erdemin eti çürüdü

                       Yere deðip sürtülür

Türk Edebiyatý’nýn en bilinen aðýtlarýndan biri olan Alper Tunga Sagusu’ndan alýnmýþ bu dörtlükte, halký tarafýndan sevilen Alper Tunga’nýn ölümünden sonra Türk törelerinin nasýl bozulduðu anlatýlmaktadýr. Adil ve güçlü bir hükümdar öldüðünde onun yerine geçenler eðer ayný güce sahip deðillerse düzen bozulur. Haksýz kazanç elde edenler çoðalýr. Böyle bir toplumda erdemli kalmak da elbette ki güç olur.

Zamanýn günleri hýzla geçer

                       Ýnsanýn gücünü zayýflatýr

                       Dünyayý erden boþaltýr

                       Ne kadar kaçsa er ölür

Dünyanýn gelip geçici oluþu, zamanýn acýmasýzlýðý, ölüm mevhumunun her canlýnýn ense kökünde sürekli kendisini hissettirmesi gerçeði þiire daima konu olmuþtur. Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ yukarýdaki dörtlükte de bu ruh hali yansýtýlmaktadýr. Gençlik yýllarýnda güçlü olan insanoðlu yaþlandýkça gücünü kaybeder. Dünya yerinde kalýr fakat nesiller zamanýn etkisiyle dünya sahnesinden gelip geçerler. Günümüzden binlerce yýl önce de bilinen bir gerçek vardýr ki insan her þeyden kaçabilir fakat ölümden asla kaçamaz. 

                       Tanrý’mý överim ben

                       Bilgiyi yýðarým ben

                       Gönlümü baðlarým ben

                       Erdem ile dürülür

Atalarýmýzýn erdeme verdiði kýymet verilmiþ bu mýsralarda. Ýnsaný insan kýlan en önemli unsurlardan birisidir erdemli olmak ve erdemli kalabilmek. Dünyanýn en deðerli taþlarýndan, en parlak kumaþlarýndan daha gösteriþli bir þey varsa o da erdemdir. Erdemli olabilmek için de iki anahtar miras býrakmýþ atalarýmýz bize: Bilgi ve iman. Bazý insanlar para yýðmayý- biriktirmeyi- hedef edinirler kendilerine. Oysa bilgi birikimi kuþkusuz bütün maddi birikimlerden daha kýymetlidir.

                       Ýlkbaharýn güzelliðine kanma

                       Sular üzre dayanma

                       Kötülüðe yeltenme

                       Dilden çýkar iyi söz

Divanu Lûgati’t- Türk’ten alýnmýþ bu anlamlý dörtlükle bitirmek istiyorum yazýmý. Çünkü bizler yüzyýllar ötesinden gelen bu vasiyetten þunu anlýyoruz ki aþký önemseyen, tabiata sevdalý, daima bahar özlemiyle yaþayan, gerekirse savaþmaktan çekinmeyen, cesareti ve gücüyle düþmanlarýnýn gözünü korkutan, devletine ve hakanýna baðlý, dünyaya ve zamana bir filozof edasýyla bakabilen atalarýmýz bizlerden her koþulda iyi insan olmamamýzý bekliyorlar. Bilinen bir gerçek vardýr ki kötülük yapan insanlar ne bu dünyada ne de ötelerde mutlu olamazlar.

Divanu Lûgati’t- Türk’ü kaleme alarak eski Türk kültürünü bizlere ve bizlerden sonraki nesillere aktaran Kaþgarlý Mahmud’u, bu muhteþem eseri tarihin tozlu sayfalarýndan kurtaran Ali Emiri Efendi’yi,  kitabý gözü gibi koruyup ilim dünyasýna kazandýran Kilisli Rýfat Efendi’yi, günümüz Türkçesine yaptýðý 3 ciltlik çevirisiyle Divanu Lûgati’t- Türk’ü daha doðru anlamamýzý saðlayan Besim Atalay’ý hayýrla yad ediyoruz.