Eklenme Tarihi : 14.11.2009
Okunma Say�s� : 2106
Yorum Say�s� : 8

Ahmed Arif’in �iirlerine Farkl� Bak��lar

Giri�: Diyarbak�rl� Ahmed Arif… �o�unlukla ezberlenen �iirleri, konferanslarda, toplant�larda okunmu�, kartpostallarda yer alm��, makalelerde at�flardan pay kazanm��. T�rk �iiri’nde politik g�r�� yans�tan, ustal�kl� �iirler, denilebilir ki Cumhuriyet d�neminde alan�n�n bir ka� �airinden biri olan Ahmed Arif taraf�ndan da yaz�lm��t�r. Belki bu birka� �airden biri de Ahmed Arif’tir.

Kimseyi taklide yetinmeyen, az ve �z yazan, kendi d�nyas�n�n insan� olan, namus ve �eref kelimelerine y�kledi�i kavram�n manas�n�n d��na ��kmayan, co�rafyas�n�n dertli bu �airi, fikren kendisine kat�lmayan �airlerden de ilgi g�rm��t�r.

Hayatta kand�r�lmay�, hafife al�nmay� affetmeyen, dostuna dost, d��man�na d��man kesilen Ahmed Arif, �iir d�nyas�na farkl� bak�� a��lar� getirmi�, �o�u etkilendi�i mus�k� eserlerinin kendince unutulmayacak kelimelerini dizelerinde eritmi�tir.

Ni�in Soyad�n� Kullanmad�?

Ahmed Arif’in ismini bile “Ahmed” olarak yazmas� ve telaffuz etmesi, gelene�e-k�lt�re ne kadar ba�l� oldu�unu g�sterir.

�smi, “Ahmed” ise “Ahmed” olarak kalacakt�r. Belki de bu, T�rk�ele�tirilmek istenen isimlerin sonu “d” ile bitenlerinin t’ye d�n��t�r�lmesine tepkidir.

Hi�bir zaman soyad� olan �nal’� da kullanmam��t�r, bunu b�yle bilmekteyiz.�mzas�nda da “d” harfini �zellikle kullan�r.

�iirlerine Bak��lar

Ahmed Arif’in �iirlerinde �arp�c� olan bir �zellik tekrarlar�n olmamas�d�r. Az �iir yazma, yazd�klar�yla yetinme, istedi�ini vurgulama, kendisini �ok yazmaktan al�koymu�tur. �iirleri kadar Cemal S�reyya’n�n vefat� sonras� yazd�� mektuplar�n�n yay�nlanmas�, Arif’in ��nc� eseri olarak yorumlanabilir.

�al��t�� Ankara gazetelerinde yaz�lar�n�n yay�nlan�p yay�nlanmad��n� bilmemekteyiz. Olduk�a az yazan �air’in gazetelerde yaz� yazmas�n�n kendisi i�in yorucu bir i� olarak g�r�lebilece�ini sanmaktay�z.

Dostlar�n�n kimilerinin d�r�st davranmamas�, kendi i� d�nyas�nda yaln�zl�� se�mesi, medyatik olmaktan uzak duru�u, kendisini fikir i��isi olarak g�rmesi ve ge�irdi�i d�nemler, daima insana ku�kulu bakmas�na sebep olmu�, mesafeli duru�lar sergilemesine neden olmu�tur. Son d�neminde evden ��kmamas� bunun g�stergesi olarak yorumlanabilir

.“Kalbim Dinamit Kuyusu” ad� alt�nda yay�mlanan kitapta yer alan a��klamalar� �airin kimi zaman hakl�l��n� ortaya koymaktad�r, mesafeli duru� �ekliyle.

Biz, Ahmed Arif’i yeni yorumlam�yoruz, bu makalemizde. Yorumdan �te �iirlerine farkl� yakla��mlar getirmek istiyoruz.

�airin vefat�ndan sonra ele�tirilmesini, kimilerinin kendisini be�enmemesini �ekillendirilmek istenen kal�plara girmek istemeyi�ine ba�lamaktay�z. O, kendisini Anadolulu olarak g�r�r, bu topraklar�n kad�m insan� bi�iminde yans�t�r.

Mehmet Akif’ten Ald�� M�sra

Mehmed Akif’ten al�nan dizenin �iirinde kullan�ld�� Vay Kurban �iirinden;:
“Da�lar�n, da�lar�n ard�,
Nas�l anlatsam…
A�a�s�z, ku�suz, g�lgesiz.
��r�l��plak,
Vay kurban…
“Kim bu cennet vatan�n u�runa olmaz ki feda.”
Yi�itlik, sen cehennem olsan da bile
Feday� kabul etmektir,
Cennet yapabilmek i�in seni,
Yoksul ve namuslu halka.
Bu’dur ol hik�yet,
Ol kara sevda”

Ahmed Arif’in �iirine bak�ld��nda yerli �airlerden bir dize almad�� g�r�l�r. Bunun d��nda belirgin olan”To be or not to be” ile “Cog�to ergo sum” ifadeleri yabanc� �airlerdendir.

W. Shakespeare’nin �nl� “Olmak ya da olmamak” m�sra� ie “Cog�to ergo sum” ifadesi, Ahmed Arif’in �iirinde kulland�� ba�kas�na ait al�nt�lard�r, isimsiz kullan�l�p, t�rnak i�inde g�sterilen.

�iirinde Mus�k�den Etkilenmeler

Diyarbak�r’daki halk mus�k�sinden olduk�a etkilenmeler i�inde oldu�u g�r�l�r ve bunu kendisi de reddetmez. Arif’in �iiri, bu etkilenmeler olmasayd�, belki g�n�m�ze dek bu tarzda gelmez, �iirleri bu denli tutulmazd�.

Ahmed Arif’in Cemal S�reyya’ya yazd�� mektuplarda halk mus�k�sinden ne derecede etkilendi�ini belirten ifadeleri:

“Be� alt� ya��nda iken baz� t�rk�ler daha do�rusu t�rk�lerde baz� m�sralar beni sarho� edecek kadar sard�.”Bac�s� g�zele karda� olayd�m”, “�ay�n �te y�z�nde-Ceylan oynar d�z�nde”, “Ben seni gizli sevdim-Bilmedim �lem duyar!”
Ses, �arpan , sarho� eden, y�re�imi al�p g�t�ren ses, olarak Diyarbekirli Cel�l G�zelses, Cizreli Hasan ve Meyrem’in sesi oldu.(Cel�l Abi, b�t�n Diyarbekir’in abisi, �ld�. Cizreli Hasan’�n iki g�z� k�rd�, vatan�mda dilenecek halde s�r�n�yordu. Irak’a gitti, ba� artist oldu. Meryem de �yle. Hamamlarda nat�rl�k yapar s�r�n�rd�. O da Irak’a gitti. Radyoda en y�ksek baremde devlet sanat��s� oldu.” (7/Eyl�l/1969 Tarihli Mektup’tan Kaynak Yay�nlar� Sh 72)

Leylim-Leylim �iirinden:
“Leylim-leylim
Ayvalar, nar olanda
Sen bana y�r olanda
Bel�l� ba��m�za
D�nyalar dar olanda”

Bu m�sralarda etkisinde �ok kald�� Diyarbekirli Cel�l G�zelses’in s�yledi�i ”A�lama Y�r A�lama” isimli eserin yans�malar� olduk�a belirgindir. Ahmed Arif, bu dizeleri biraz k�rarak �iiriyle b�t�nle�tirmi�tir.

Bu m�sralar�n Diyarbak�r’da s�ylenegelen m�zik eserinde yeri �u �ekildedir:

“Elmalar al olanda gel (anam)
Ayvalar nar olanda gel
Heste d��t�m gelmedin (anam)
Bari can verende gel”

Bu m�sralara cevap olabilecek dizeler, Kara �iirinde ge�er gibidir:

“K�nyen �izileli ka� y�ld�z u�tu,
Ka� ayva sarad�, ka� k�z sevi�ti,
Gelmemi� kimselerin…”

Mektubunda belirtti�inden yola ��karsak, kendisi ayn� zamanda iyi bir dinleyicidir, iyi kula�a sahiptir.

“Uy Havar!” �iirinde adeta s�ylenegelen mus�k� eserlerinin sesi vard�r:

“Bir cana, bir ba�a kalm��s�n vay vay!/Oy sevmi�em ben seni…./He can�m…/Yaran derine gitmi�/Fitil tutmaz bilirim.”

“Diyarbekir etraf�nda ba�lar var/Fitil i�ler y�re�imde yaram var” sesleni�i ile “Yaran derine gitmi�/Fitil tutmaz bilirim” aras�nda b�y�k bir benzerlik vard�r.

Vay Kurban’da ”G�n ola devran d�ne, umut yeti�e” m�sra�, “G�n ola devran d�ne/Yine sarar�m yari” ifadesinden beslenmi�tir.

�airin Yoksullu�a Dair Dizeleri

�airin en �ok �ekti�i s�k�nt� da madd� a��dan kar��la�t�� zorluklard�r. Gerek bilinen mektuplar�nda gerek �iirlerinde bunu saklamaktan �ekinmez. Sevdan Beni �iirinde ”Terk etmedi sevdan beni/A� kald�m, susuz kald�m” �eklinde g�r�len yoksullu�un Anadolu‘daki yans�mas�:

“Utan�r�m
Utan�r�m f�karal�ktan,
Ele, g�ne kar�� plak…
��r fidelerim,
Harman�m kesat.
Karde�li�in, �al��man�n,
Beraberli�in,
Atom g�llerinin katmer a�t��,
�airlerin, bilginlerin d�nyalar�nda, Kalm��m bir ba��ma,
Bir ba��ma ve uzak.
Biliyor musun?”

Yaln�z De�iliz’de �ukurova insan�n� �n pl�nda g�rmekteyiz:

“T�t�n i��ileri yoksul,
T�t�n i��ileri yorgun,
Ama yi�it,
P�r�l-p�r�l namuslu.
Nam� gitmi� deryalar�n ard�na
Vatan�m�n bir umudu…”

Vay Kurban’da �l�m kar��s�nda yoksullu�un �ekilmez �st�rab� dillendirilir:

“�l�m bu,
F�kara �l�m�
Geldim, geliyorum demez.
Ya bir ku�luk vakti, ya ak�am �st�,
Ya da seher, mahmurlukta, Bakars�n, olmu� olacak.
Bir hastan vard� umutsuz,
Hasreti uykularda,
Hasreti so�uk sularda.”

Mektuplar�n�n baz�lar� sitemlerle doludur. Hasretinden Prangalar Eskittim’i yay�nlayan yay�nc�n�n kendisine telif �creti �dememek i�in gizli bas�mlar yapt��n�, ikinci bas�m i�in arac� yollad��n� anlat�r.

Kendisinden antoloji i�in �iir ve yaz� isteyen bir ele�tirmenin �srarl� isteminden �ik�yet�idir.

13/Ocak71969 Tarihli mektuptan:“�ok �eyler yazmak istiyorum ama, akl�m ba�ka sorunlarda. Mesela hen�z ocak ayl�klar�n� alamad�k. Benim kooperatiften edindi�im daire 4 ayd�r bo�. Banka taksitleri de cabas�! Yani tam anlam�yla” itten a�, y�landan ��plak haldeyim.”(age sh 32)

“�tten a�/Y�landan ��plak” dizeleri, “Ay Karanl�k” �iirinde ge�er:

“�tten a�,
Y�landan ��plak,
Vurgun ve bel�
Gelip durmu�sam kap�na
Var m� ki doymazl��m?
�lle de ille
Sevmelerim,
Sevmelerim gibisi?
Oturmu� yaz�c�lar
Ferman�m yazar
Ne olur gel,
Ay karanl�k…”

�airin bu tarzda yoksulluk �ekmesi ve hayat� boyunca kendi �abas� ile ayakta durmas�, onun do�ulu ki�ili�inden kaynaklan�r.

Ankara’daki gazetelerde �al��rken halinden �ik�yet�i de�ildir. �stese yazd�� di�er �iirlerinden de birka� kitap olu�turur, ge�im s�k�nt�lar�n� en aza indirgeyebilirdi. Nihayetinde O, bunu istememi�, sanat�n� d��nm��, i�in ucuzlu�una itibar etmemi�tir.

Ahmed Arif’in Yaz�lar� Var M�?

Acaba Ahmed Arif, sadece �iir mi yazm��t�r? �al��t�� gazetelerde d�z yaz�lar�n� yay�nlamam�� m�? Bu a��kl��a kavu�mam�� sorunun cevab�, ancak �al��t�� gazete ar�ivlerinin taranmas� ile m�mk�nd�r, dergilerin incelenmesiyle m�mk�nd�r. Belki Ahmed Arif’in d�zyaz�lar� bulunur, �iirleriyle kar��la�t�r�labilme imk�n� elde etmi� oluruz, b�ylelikle. Merak etti�imiz bu husus bu g�ne kadar ara�t�r�lm�� m�? Bilmiyoruz.

Ahmed Arif’den �iirler

Kara Sevda

Bir uzak r�yada yorgun �halmur,
�kindiler sonu inen �ss�zl�k,
Ve Araf kokulu uzak bir ya�mur,
Hal� d��ncemde sonsuz yaln�zl�k.

Yemye�il saltanat minarelerde,
Dualar ki �slak, me�hul ve derin.
A��tla i�ilir pencerelerde,
Uzak hat�ras� sevilenlerin.

Ha�in bir uzlettir kur�un sonbahar,
Hummal� al�nlar serin camlarda.
Ve kara sevdal� delikanl�lar,
Bekle�ir…Bekle�ir bu ak�amlarda.

Sevdan Beni

Terk etmedi sevdan beni
A� kald�m, susuz kald�m,
Hay�n, karanl�kt� gece,
Can garip, can suskun,
Can parampar�a…
Ve ellerim, kelep�ede
T�t�ns�z, uykusuz kald�m,
Terk etmedi sevdan beni

��eride

Haberin var m� ta� duvar?
Demir kap�, k�r pencere,
Yast��m, ranzam, zincirim,
U�runa �l�mlere gidip geldi�im,
Zulamdaki mahzun resim,
Haberin var m�?
G�r��mecim ye�il so�an g�ndermi�,
Karanfil kokuyor c�garam
Da�lar�na bahar gelmi� memleketimin…

Diyarbekir Kalesinden Notlar ve Adilo� Bebenin Ninnisi

I.
Varamaz elim
Ayvas�na, nar�na can dayanmazken,
K�rar boynumu y�r�r�m.
Kurdun, ku�un bilece�i hal de�il,
Sormay�n hi�
Laaaaal…
Kara ferman ��kadursun yollara,
Y�rin bah�esi t�rumar,
Kan eder per�em

Olancas� bir tutam can,
Kadas�na, bel�s�na sundu�um,
Ben �leydim loooy…
Elim bo�,
Aya��m pusu.
Bir ben bilece�im oysa
Ne �fat sevdim.
Bir de a�z� var dili yok
Diyarbekir Kalesi…

2.
A�ar,
Kan k�rm�z� yediverenler
Ve kar ya�ar bir yandan,
Savrulur Karacada�,
Savrulur zozan…
Bak, b�y��m buz tuttu,
��yorum da
Zemheri de uzad�k�a uzad�,
Seni, baharm��n gibi d��n�yorum
Seni, Diyarbekir gibi,
Nelere, nelere bask�n gelmez ki
Seni d��nmenin tad�…

3.
Hamravat suyu dondu,
Dicle’de d�rt parmak buz,
Biz kuyudan i�liyoruz kaba-kaca�a,
�ay�, kardan demliyoruz.
Anam s�r gibi saklar siyati�ini,
“Yel” der, “Bahar�n ge�er”,
Bac�m iki canl�, a��r,
G�zel k�zd�r, bilirsin,
�lki bu, bir yandan sakl� utan�r
Ve bir yandan korkar
�l�r�m deyi.
Bir can daha �o�alaca��z bu k��,
Bebe�im, neremde saklay�m seni?
Ho� gelir,
Sefa gelir,
Ahmed Arif’in ye�eni…

4.
Do�dun,
�� g�n a� tuttuk,
�� g�n meme vermedik sana,
Adilo� Bebem,
Hasta d��meyesin diye,
T�remiz b�yle diye,
Sald�r �imdi memeye,
Sald�r da b�y�…

5.
Bunlar,
Engerekler ve ��yanlard�r,
Bunlar,
A��m�za, ekme�imize
G�z koyanlard�r,
Tan� bunlar�,
Tan� da b�y�…

Bu namustur
K�nyemize kaz�lm��,
Bu da sab�r,
A�ulardan s�z�lm��.
Sar�l bunlara
Sar�l da b�y�…

Hasretinden Prangalar Eskittim

Seni, anlatabilmek seni.
�yi �ocuklara, kahramanlara.
Seni, anlatabilmek seni,
Namussuza, haldan bilmez,
Kahpe yalana.

Ard-arda ka� zemheri,
Kurt uyur, ku� uyur, zindan uyurdu.
D��ar�da g�r�l-g�r�l akan bir d�nya…
Bir ben uyumad�m,
Ka� leylim bahar,
Hasretinden prangalar eskittim.
Sa�lar�na kan g�lleri takay�m,
Bir o yana,
Bir bu yana…

Seni, ba��rabilsem seni,
Dipsiz kuyulara,
Akan y�ld�za,
Bir kibrit ��p�ne varana,
Okyanusun en sesiz dalgas�na
D��m�� bir kibrit ��p�ne.

Yitirmi� t�ls�m�n� ilk sevmelerin,
Yitirmi� �p�c�kleri,
Pay� yok, apans�z inen ak�amdan,
Bir kadeh, bir cigara, dal�p giden de,
Seni, anlatabilmek seni…
Yoklu�un Cehennemin �b�r ad�d�r
��yorum, kapama g�zlerini…

……………………………………………..
A��klama:�airin Diyarbak�r’� �iirine konu edindi�i dizelerine “�airin Dilinde Diyarbak�r” isimli �al��mam�zda yer vermi�tik. Bu farkl� �al��mam�zda �airin de�i�ik y�nlerine de�inerek, bilinen bilgileri tekrara d��meden farkl� a��l�mlarda bulunmak istedik. Elbette Ahmed Arif, geli�tirdi�i kendine �zg� anlat�m bi�imi ve �iirine kazand�rd�� ses mus�k�s� ile �nemlidir. Ahmed Arif konusunda sanal ortamda yer alan bilgilere isteyen okur ba�vurabilir. Farkl�l�k arz eden bu �al��mam�z, umar�z ki yeni a��l�mlar geli�tirecektir. (Mehmet Ali ABAKAY)

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Ahmed Arif’in �iirlerine Farkl� Bak��lar ba�l�kl� yaz� MehmetAL� taraf�ndan 14.11.2009 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.