Ýnsan kendini bilmiþlik evresinde Tanrý'ya duacý kulluktan ileri geçer; ilahi kader içinden kendi kaderini yapma dönemini baþlatýr. Eylemsiz biçimde kaderine teslim kalan sade kulluktan daha zordur; fakat her zamankinden daha onurlu bir Tanrý’ya yaklaþým kültürü oluþmaya baþlar. Bu kültürü verimli yapan bir insan olabilmek için Tanrý’ya korkuyla kul olmak ayrýcalýklý bir özellik olmaktan çýkmaktadýr; çünkü görünen odur ki Tanrý kendini bilmiþ insana çoktan inanmýþ ve elçilerini geri çekmiþtir… Ýlahi kader içinden edindiðimiz bilgiyle kendi kaderimizi tasarlama ve somutlaþtýrma irademiz Tanrý nezdinde yeteri kadar olgunlaþmýþtýr. Bu iradi sorumluluðun iyilikten ve güzellikten yana baþarýsý insaný Tanrý’ya yaklaþtýrýr; kaderini kötülük yolunda ilerletense ilahi kaderin ölüm davetine kadar insanlýðýn eziyeti olacaktýr. Eziyet, insanýn kendine yaptýðý kaderin kusurundandýr. Ayný eziyet, kendini bilmiþ insanlarýn dirayetli birliðiyle ancak umutlanýp mutlanabilir. Ýlahi kader elbette ölüm ve ötesidir; ölümden ötesi, kendimize lâyýk yaptýðýmýz kaderin þahitliðinde kýyamet günü yargýsýdýr.

Biz sadece ölümden öncesini düzeltebiliriz. Tanrý’nýn sevecen rahmetine sýðýnýp, gücü yettiðince insanlýðý tüm canlara ve cansýzlara saygýyla üretip tüketmeye iteleyen herkes ayný deðerde ilahi iltifattan payýný alacaktýr.

*

Muharrem Soyek