M�LLET-� SADIKA DED��M�Z ERMEN�LER, T�RKLERE SADIK DE��LERM�� K� ---3. B�L�M--

T�rkiye�de neredeyse hi� kimse bilmez, ben de yeni ��rendim, 18. Y�zy�l�n ikinci yar�s�ndan itibaren Ermenilerin ba��ms�z devlet kurma hayallerinin �nc�leri Hindistan�daki Ermeni cemaati olur. Evet ben kendi ad�mahi� bilmezdim Hindistan�da bir Ermeni cemaati oldu�unu ama varm��.

Neyse, Hindistan�daki bu Ermeni cemaatinin ba��nda Hovsep Emin ( Veya Joseph Emin ) adl� t�ccar bir Ermeni var ve bu t�ccar�n bir taraftan �ngiliz h�kumetiyle bir taraftan Rus h�kumetiyle ili�kileri olduk�a iyi. Hem �ngiltere�nin o zamanki ba�bakan� Peet hem de Rusya ba�bakan� Voronstov�a Ermeni Devleti ( Kendilerinin tabiriyle Ermenistan��n Kurtulu�u) Fikrini a�an i�te bu Hosep Emin.

Yani HovsepEmin Ermenilere Ruslar d��nda da bir hami ( koruyucu,kollay�c� ) buluyor. Ama hemen belirtelim ki �ngiltere ilk ba�larda Ermenilere hami olmaya pek de hevesli de�il.

Bu arada Hovsep Emin ermeni y�neticileri ile de ili�kilerini geli�tirdi ve onlara d��ncelerini anlatt�. Ona g�re G�rc� Kral��n�n ba�kanl��nda y�netilecek Rusya destekli ortak bir Ermeni- G�rc� Devleti en ak�ll� ��z�md� Ermenilerin kurtulu�u konusunda.

Evet yar�m yamalak da olsa ba��ms�zl�k i�in ( art�k bu nas�l bir ba��ms�zl�k olacaksa ) Ruslar�n kuca��na oturmaktan �ekinmedikleri gibi G�rc� idaresi alt�nda ya�amaya bile raz�yd�lar ve Hoseb Emin�i en �ok destekleyen de bizim Mu� ilimizin Surp Karapet Kilisesi Episkoposu Hovnan�d�.

��in komik olan taraf� Ermenistan�daki Erivan Katolikosu Simeon kormu� ve bu te�ebb�sleri macera olarak g�r�rken Anadolu'muzdaki s�zde millet-i sad�kam�z�n psikoposu Hovnand Efendi canla ba�la sar�lm��t� Hovseb Emin�in d��ncelerine.

Ancak Hovsep Emin, bekledi�i tam deste�e ula�amad� bir t�rl�. O da i�i kitaplara d�kt�. Kitab� Ermeni kurtulu�unun an �nemli arac� olarak g�r�yordu.

1772 de Madras�da Ermeni Yay�nevini kurdular ve art�k seri halde ktaplar ��kmaya ba�lad�.

Yay�nevinin en �nemli kitaplar�ndan biri de, ��n�n Tuzaklar�� adl� yay�n oldu. Bu kitap, kurulacak Ermenistan��n Parlamenter bir Cumhuriyet olaca��n� varsay�yordu.

Bu arada 1770 Y�l�nda ya�anan bir olay Ermenileri Ruslara adeta tutkalla yap��t�rd�.

Evet, nice krallar�n, �arlar�n yapamad��n� bir �ari�e yapm�� ve Koskoca Osmanl� Devleti�ni dize getirmi�ti.

�ari�e II. Katherina�n�n taaa Balt�k Denizinden g�nderdi�i donanma Atlas Okyanusunu Cebel-i Tar�k Bo�az�n�, Akdeniz'i bat�dan do�uya ba�tan ba�a ge�mi� ve �e�me�de e��ek gibi yatan Osmanl� Donanmas�n� yakm��t�.

1768 de ba�layan bu sava��n sebebi Lehistan�d�.

�ari�e II. Katherina, Lehistan i�in Osmanl��y� kar��s�na al�p �stelik bir de donanmas�n� yakt��na g�re Ermeniler i�in neler yapmazd� ki? Yeter ki Ermeniler, Rusya�ya ne kadar sad�k bir u�ak olabileceklerini ispatlayabilsinler.

Evet,1768 de ba�layan bu Osmanl�- Rus Sava�� 1774 de Osmanl� Devletinin feci �ekilde yenilgisi ile sona erdi ve Osmanl� 1774 de tarihinin en ac� antla�mas� olan K��k Kaynarca Antla�mas�n� imzalamak zorunda kald�.

Velhas�l�kelam 1710da Baltac� Mehmet Pa�a, Deli Petro�nun kar�s� Katherina�ya bir �ey yapm�� m�yd� bilemeyiz ama Katherina'lar�n ikincisi Osmanl� Devleti�nin can�na okumu�tu.

K��k Kaynarca Antla�mas� ile Osmanl� Devleti�nin beli k�r�ld�. O tarihten sonra da bir daha belini toparlayamad� her ne kadar hayat�na devam etse de...

Bu antla�man�n maddelerini tek tek saymayaca��m ama bir maddesi konumuzla ilgili oldu�u i�in yaz�yorum:

�� Rusya Osmanl� Devleti tebaas� olan b�t�n Ortodokslar�n koruyucusudur��

Evet, art�k Osmanl� Devletinde ya�ayan Ortodokslar Rusya�dan sorulacakt�. Yani Osmanl� Devletinde ya�ayan bir Ortodoks�un g�ne� �arpmas� sonucu burnu kanasa Rusya Osmanl� Devletine �� O karde�imin ni�in burnu kan�yor lan ! Neden ilgilenmiyorsun? D�veyim mi seni ha?, D�veyim mi�� Deme hakk�na sahip oluyordu.

Ermeniler de �ok b�y�k bir �o�unluk olarak Ortodoks olduklar�na g�re?

Kendileri belki de hi� beklemedikleri anda �ari�e II Katherina K��k Kaynarca Antla�mas�na soktu�u bir madde ile Ermenilere de kucak a�m�� ve Rumlar gibi Ermenileri de tombul g��slerine bast�rm��t�. Bundan sonras�nda art�k �� Ba��m a�r�yor ana! K��m a�r�yor ana! Bu Osmanl� bana bakm�yor ana!�� Diye a�lamak ve b�ylece Rusya�y� Osmanl� Devletine sald�rtmak tamamen kendi marifetlerine kalm��t�.

Evet, 1774 Y�l� Osmanl� Devleti�nin belinin k�r�ld�� bir y�ld� ama 1829 da ondan a�a�� kal�r olmad�. Neden mi? K�saca anlatay�m.

K��k Kaynarca Antla�mas�ndan sonra Rumlar s�k s�k Osmanl� Devlerine kar�� ayakland�lar ve her ayaklanmalar�nda Ruslar� da arkalar�nda buldular tabii ki.

En son 1827 de Ruslar Navarin�de bir Osmanl� Donanmas�n� yak�nca ( Evet, canlar� s�k�ld�k�a donanmam�z� yak�yorlard� art�k.) Sultan II. Mahmut Rusya�ya sava� a�t�. Ancak 1826 da Yeni�eri oca��n� kald�rd��, yerine kurulan �s�kir-i Mansure-i Muhammediye de hen�z haz�r olmad��ndan yine feci bir yenilgi ile sonu�land� sava� ve 1829 da Edirne Antla�mas�n� imzalad�k.

�imdi dikkat !

Edirne Antla�mas� bizim i�in tam facia, Ermeniler i�in Rus Kaz�� oldu ama ayn� zamanda Ermeniler i�in bir umut �� da oldu. Nas�l m�?

*Edirne Antla�mas� ile Osmanl� Devleti Yunanistan��n ba��ms�zl��n� kabul etti.

*Eflak, Bo�dan ve S�rbistan��n �zerkli�ini kabul etti

Bu iki madde Ermenileri cesaretlendirdi. Eflak, Bo�dan, S�rbistan ille de Yunanistan ba�arm��t� kendileri ni�in ba�armas�nd� ki.

Ancak antla�man�n bir maddesi tam bir dost kaz�� idi zira Rusya, bu sava�lar s�ras�nda ele ge�irdi�i Do�u Anadolu topraklar�n� gerisin geri Osmanl�lara vermi�ti. Oysa Ermeniler kendilerine verilece�ini san�yorlard� Yine de Rusya, 1828 de �ran�dan ald�� Erivan ve �evresini 1840 y�l�na kadar ��Ermenistan Eyaleti�� Olarak kendine ba�lam��t� ki bu ilerisi i�in bir umut ��yd�.

Osmanl� Devleti i�in y�k�m demi�tim herhalde ayr�ca izah etmeme gerek yok.
.................................................................
S�zde demokrasi, �zde az�nl�klar� birinci M�sl�manlar� ikinci s�n�f yapan ve Ermenilerin iyice k��n� kald�ran Islahat Ferman� ve sonras�ndaki geli�melerle devam edece�iz.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Millet-i Sad�ka Dedi�imiz Ermeniler, T�rklere Sad�k De�ilermi� Ki ---3. B�l�m-- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 4/30/2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.