NEDEN 29 EK�M?

29 Ekim 1923 de Cumhuriyet ilan edilmi� ve 30 Ekim�de b�t�n T�rkiye�de b�y�k bir sevin� do�urmu�tu bu haber. Evet..Cumhuriyetin ilan edilmi� olmas�na sevinmeyen yok gibiydi ve i�in asl�na bakarsan�z Cumhuriyetin ilan edildi�i g�n TBMM de olmayan vekiller de cumhuriyetin ilan�na kar�� filan de�illerdi. Hele hele saltanat�n geri getirilmesi gibi bir �ey ak�llar�n�n ucundan bile ge�miyordu. Peki o halde neye muhalefet ediyorlard�? Onlara ni�in muhalif deniyordu? Cumhuriyet ilan edilmi� olay kapanm��t� o halde h�l� neye muhalif idiler?

Onlar�n neye muhalif olduklar�n� muhalefetin ba�� olarak g�r�len Rauf Orbay�dan dinleyelim:

��Cumhuriyet kuvvetini yaln�z ve yaln�z milletin muvafakatinden almal�. Ba�ka hi�bir tesirin ve kuvvetin kar��s�nda e�ilmemeli ve halk�n ezici �o�unlu�unun arzular�na uygun olmal�. Aksi takdirde isim de�i�tirmekle �st tabakada �ekil de�i�mesiyle hakiki ihtiya�lar�n temin edilmi� olaca��n� zannetmek �zellikle yak�n bir ge�mi�te g�rd��m�z ac� tecr�belerden sonra b�y�k hata olur.� (Tevhidi Efkar, 1.11.1923)

Kaz�m Karabekir- Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy da ayn� g�r��teydiler. �zetle kar�� kt�klar� �ey Cumhuriyet de�il Mustafa Kemal�in hem parti ba�kan� hem devlet ba�kan� olmas�yd� ve onda toplanan yetkilerin onu tek adam durumuna getirdi�i idi.

Ayr�ca Cumhuriyetin ilan edilme �ekline de kar�� idiler. Olduk�a aceleye getirildi�ini ve yeterince tart��lmad��n� savunuyorlard�.

Her zaman Atat�rk��n yan�nda olan Falih R�fk� Atay bile �ankaya adl� eserinde ��yle diyordu:

�Aralar�nda siyasi ��hretler, yar� veya tam ayd�nlar, ��yle b�yle T�rk��ler, fakat bilhassa Osmanl�lar vard�r. Devrimci de�ildirler. Gerici de de�ildirler. Bunlar kay�ts�z �arts�z milli h�kimiyet prensibini tutacaklard�r. Mustafa Kemal�in diktat�r olmamas� i�in dost�a, muhalif�e u�ra�acaklard�r. Biraz sonra ilk ger�ek demokrasi sava��n� bunlar verecekler, Terakkiperver Cumhuriyet F�rkas�n� kuracaklard�r. Kendileriyle Mustafa Kemal aras�nda ay�r�c� �arp��ma, cumhuriyetin ilan edildi�i zaman ba�layacakt�.� ( �ankaya- Sa 420)

Kaz�m Karabekir tavr�n� a��k ve net bir �ekilde ��yle ortaya  koyuyordu: �Ben Cumhuriyetten yana, fakat ki�isel y�netime kar��y�m�.

Bu arada �yle geli�meler oldu ki ortam bir anda gerildi ve eski dostlar iyice kar�� kar��ya geldiler.

�nce Rauf Bey�in son Halife Abd�lmecit Efendiye yapt�� bir nezaket ziyareti hemen ard�ndan �ngiltere�de ya�ayan ama Hindistan�daki M�sl�manlar�n s�zde lideri olan A�a Han ve Emir Ali ba�bakan �smet �n�n��ye bir mektup yazarak Halifeli�in g��lendirilmesi gerekti�ini yazm��lard� ama bu mektup ba�bakan�n eline ge�meden ba�ka ellere ge�ip  gazetelere s�zd�r�l�nca kabak muhalif milletvekillerinin ve �zellikle bu mektubu gazetelerinde yay�nlayan gazetecilerin ba��nda patlad�.

Bir taraftan rejim de�i�ikli�i sebebiyle a��r ele�tiriler yazarak h�kumeti topa tutan gazeteler bir taraftan da bu mektubu yay�nlay�nca k�z�lca k�yamet koptu.
�smet �n�n� b�yle bir mektubun yay�nlanmas�n�n vatana ihanet oldu�unu dolay�s�yla da yay�nlayanlar�n H�yanet-i Vataniye kanununa g�re yarg�lanmas� y�n�nde �nerge verdi meclise.

Bu �nerge 8 Aral�k 1923 de 63 Red oyuna kar��l�k 89 Evet oyu ile kabul edildi ve b�ylece Cumhuriyet D�neminin  ilk �stiklal Mahkemesi bir bas�n su�u sebebiyle yeniden a��lm�� oldu. Ama i�lenen su�(!) Vatana ihanetle e�de�er g�r�lmekteydi.

H�seyin Cahit, Ahmet Cevdet, Velid Ebuziyya, �mer �zzettin, Hayri Muhiddin gibi gazeteciler tutuklanarak yarg�land�lar. Su�lar� saltanat�n geri getirilmesine �al��makt�.

Tanin � �kdam ve Tevhid-i Efkar Gazeteleri bir s�re i�in kapat�ld�.

Bu arada Rauf Orbay da 1 Kas�m 1923 de Tevhid-i Efkar gazetesine verdi�i beyanat sebebiyle Halk Parti Grubunda �smet Pa�a ba�kanl��ndaki bir komisyonca baya�� bir terletilmi�ti.

�stanbul �stiklal Mahkemesi gazeteler ve gazeteciler ile ilgili karar�n� 2 Ocak 1924�te a��klad�. Mektubun 1 Kas�m 1922 tarihli saltanat�n kald�r�lmas� ile ilgili karara sald�rd��, Halife�ye siyasi n�fuz verilmesinin savunularak milletin hukuk egemenli�i aleyhine k��k�rt�c�l�k unsurlar� i�erdi�ini ve avukatlar�n mektubun su� olmad�� eklindeki savunmalar�n�n kabul edilmedi�ini a��klad�. Uzun s�z�n k�sas� hepsi beraat etti.

***********

�ki y�l sonra... Yani 1925 y�l�nda...

1925 y�l�n�n Ekim ay� i�erisinde Fahrettin Altay Pa�a'n�n "Cumhuriyeti neden 29 Ekim'de ilan ettiniz?" sorusuna Atat�rk �u cevab� vermi�ti:

"M�tareke 30 Ekim 1918'de �mzalanm��t�. ( Atat�rk��n bahsetti�i m�tareke 30 Elim 1918 de imzalad��m�z ve T�rk Milletinin yok edilmesini ama�layan Mondros Ate�kes Antla�mas�yd�.) Vatan par�alanm��, istilaya u�ram��t�. Peki, 30 Ekim 1918'den bizim �zmir'e girdi�imiz tarih olan 9 Eyl�l 1922'ye kadar ka� y�l ge�ti? D�rt y�l.

29 Ekim 1923'te cumhuriyeti ilan ettik. ��te be� y�la s��d�rd��m�z b�y�k ink�l�p, bizim ya�ad��m�z �artlara du�ar olmu�, hangi milletin tarihinde vard�r? Bu mazlum millet kendisinin hakk� olan yere ula�m��t�r, �ekti�imiz ac�lar�n, s�k�nt�lar�n en b�y�k m�k�fat� i�te budur.

B�t�n d�nya bunu g�rm��t�r. Daha da g�recekleri vard�r. Beni en �ok mesut eden hadise, bu mazlum milletin hak etti�i bu yere gelmesidir.

Sen benim 30 Ekim 1918 sonras� g�nlerdeki �ekti�im azab� bilirsin. Yan�mdayd�n. Mondros 30 Ekim'dir. Cumhuriyet 29 Ekim. ��te bu da bir milletin, mazlum bir milletin ah�d�r. San�r�m ki o zamanki devletler bunu anlam��lard�r. �

Atat�rk bir an durdu, Fahrettin Pa�a'ya bakt� ve sonra elini masan�n �zerine vurarak: �Deyiniz ki, BU TAR�HTEN S�L�NMEK �STENEN B�R M�LLET�N �C�D�R.��

********

Bug�n Cumhuriyetimizin kurulu�unun 98. Y�ld�n�m�.

Cumhuriyet Bayram�m�z Milletimize Kutlu olsun.

Ya�as�n Cumhuriyet.

NOT: �st- sa�daki resimdeki sorunun cevab� nedir acaba? Bakal�m TC �nk�lap Tarihi ve Atat�rk��l�k Dersinden durumunuz ne alemdedir?

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Tarihten Silinmek �stenen Bir Milletin �c��4. B�l�m-- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 29.10.2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.