Gerek orta okulda gerekse lisede T.C. �nk�lap Tarihi ve Atat�rk��l�k Dersinde I. D�nya Sava��n�n Kafkas Cephesi aynen ��yle anlat�l�r:

��Enver Pa�a Rusya�ya ani bir darbe vurup onu sava� d�� b�rakmak i�in 1914 sonlar� 1915 y�l� ba�lar�nda T�rk ordusunu Allahuekber Da�lar�na s�rd�. Ordumuz k��n dondurucu so�uklar�- tif�s hastal�� salg�n� ve Ermenilerin ihaneti sebebiyle d��mana tek bir kur�un atmadan 90.000 �ehit verdi.

1916 Y�l�nda bu cepheye Mustafa Kemal g�nderildi. Mustafa Kemal Mu� ve Bitlis�i Ruslardan geri ald�. Daha sora Rusya�da ihtilal ��kt�� i�in Ruslar 3 Mart 1918 de Brest-Litowsk Antla�mas�yla sava�tan �ekildi ve b�ylece bu cephedeki sava�lar sona erdi.��

En az�ndan benim emekli oldu�um 2006 y�l�na kadar I. D�nya Sava��ndaki Kafkas Cephesi sava�lar� ve sonu�lar� sadece bu iki paragraft�.

Oysa bu cephedeki sava�lar ve bu sava�lar�n sonu�lar� bu kadar k�sa ve bu kadar basit de�ildir.

Evet..Osmanl� Devleti Kafkas Cephesinde a��r bir yenilgi alm��t�r ve bu yenilgi neticesinde Do�u Karadeniz ve Do�u Anadolu neredeyse tamamen Ruslar�n eline ge�mi�tir.

1917 y�l� �ubat Ay�nda ise Rusya�da her �eyi de�i�tiren ve ad�na ��Ekim Devrimi �� Denen devrim ger�ekle�ince Anadolu�daki Bol�evik Rus askerleri komutanlar� da dahil �arl�k yanl�lar�n� tutuklay�p i�gal b�lgelerinde K�z�l Muhaf�zlar olarak yeniden yap�land�lar.

Her �eyi de�i�tiren devrim sonucu olarak �yle g�r�l�yordu ki Rusya I. D�nya Sava��ndan �ekilmek istiyordu. Nitekim pek �ok Rus askeri herhangi bir emir beklemeden Anadolu topraklar�ndan ayr�l�rken bir k�sm� da tam tersine Sosyalizm propagandalar� yaparak i�gal b�lgelerini sosyalistle�tirmeye �al��yordu.

B�lge komutanlar�m�zdan Vehip Pa�a bu durumu de�erlendirerek Ruslarla bir ate�kes Antla�mas� yap�labilece�ini d��nm�� ve t�m mesaisini bu yolda seferber etmeye ba�lam��t� ve Ba�komutan vekili Enver Pa�a da bu �al��malar� takdirle kar��lam��t�.

Uzatmayal�m efendim kar��l�kl� yaz��malar ve g�r��meler neticesinde 18 Aral�k 1917 de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Osmanl� Devleti aras�nda Erzincan Ate�kes Antla�mas� ad� verilen bir antla�ma yap�lm��t�r.

Bu antla�man�n maddelerini tek tek yaz�p okuyucuyu s�kmaya gerek yok.

Bu antla�maya g�re Osmanl� Devleti ile Rusya aras�ndaki sava�lara son verilecek ve Rus askeri �� ay i�inde i�gal ettikleri yerleri terk edecekti.

Ancak Ruslar bu geri �ekili�lerini garantili bir �ekilde yapabilmek i�in arada bir tarafs�z b�lge olu�turmay� ve bu tarafs�z b�lgenin ne Osmanl� ne de T�rk hakimiyetinde de�il b�lge halk�n�n kendi se�ecekleri idareciler taraf�ndan y�netilmesini de �art ko�mu�lard�. Yani asl�nda giderken bile pu�tluk pe�indeydiler.

Peki Erzincan bug�nk� Erzincan ilimizden ibaret miydi? Hay�r. Erzincan daha geni� bir b�lgeyi ifade ediyordu ki bu b�lge i�inde Bayburt- Dersim (Tunceli)-Erzurum ve Sivas��n olduk�a b�y�k bir k�sm� yer almaktayd�.

Ancak b�lgede bir yerel y�netim nas�l kurulacakt�? Zira bahsi ge�en b�lgede T�rklerin yan�s�ra K�rtler ve Ermeniler de vard�.

Erzincan Ate�kes Antla�mas�ndan hemen sonra Rus ordusundaki Bol�evik komutanlardan G�rcistan Sosyal Demokrat Partisi �yesi ve "��i Sovyetleri" �yesi Ermeni Ar�ak Cemalyan b�lgadeki K�z�l Muhaf�zlar�n ba��na getirildi ve bu herif T�rk- K�rt ve Ermeni temsilcileriyle bir toplant� yapt�. Toplant�da Ermenileri Sivasl� Muradov( 1915 de �etesiyle birlikte Sivas�ta T�rk katliam� yapan �erefsiz ) temsil ederken K�rtleri ileride Ko�giri isyan� ile ad�n� duyuracak olan Ali�er ve karde�i Ali�an temsil ediyordu. T�rk temsilcisi ise Erzincan M�ft�s�yd�.

Al�nan karar gere�i b�lge n�fusuna g�re toplamda 25 ( veya 75 ) ki�ilik bir konsey b�lgeyi y�netecekti.

Ermeni Muradov �� T�rkler, K�rtler ve Ermeniler karde�tir. Bizi birbirimize k�rd�ranlar emperyalistler ve onlar�n yerli i�birlik�ileridir. Biz �ekti�imiz ac�lar� unutuyoruz ve bar�� elimizi uzat�yoruz. B�t�n K�rt, Ermeni ve T�rk emek�ileri ve i��ileri birle�erek kendi ��ram�z� kural�m. Bizim Sultanlara ihtiyac�m�z yoktur. Rus i��isi zalim �ar� devirerek kendi h�k�metlerini kurdular, bizde birle�erek kendi h�k�metimizi kural�m. Lenin ve Ordusu bizi destekliyor� Demekteydi. [ Ne kadar tan�d�k c�mleler de�il mi? ]

Derken efendim bu y�netim heyeti de belirlendi ve Erzincan dahil b�lgedeki pek �ok h�kumet kona��na k�z�l bayraklar as�ld�.

Evet..T�rk topraklar� i�inde ��Erzincan Sovyeti�� ad� verilen Bir Sovyet Cumhuriyeti kurulmu�tu. Oysa Erzincan Ate�kes Antla�mas�n�n �artlar� b�yle de�ildi.

Her �eye ra�men bu h�kumet 3 Mart 1918 de Ruslar�n t�m �ttifak Devletleriyle imzalad�� Brest Litowks antla�mas�na kadar ve sonras�nda da varl��n� devam ettirdi. Ancak Brest-Litowsk Antla�mas� ile Rus askeri b�lgeden �ekilince T�rkler i�in b�y�k bir tehlike de kendisini g�stermeye ba�lad�. Zira Rus askerleri silahlar�n� Ermenilere b�rak�yordu. Yani Ermenilerin �ok yak�nda bir haltlar kar��t�racaklar� a�ikard�. Nitekim Erzincan Sovyetinin ba�� olan Muradov tekrar harekete ge�mi� ve ta Bak��de Kafkas �slam ordular�na kar�� sava�maya ba�lam��t�.

Bu arada Wilson ilkelerinin yay�nlanmas� ve �zellikle 12. Madde�de T�rk hakimiyetinde ya�ayan di�er unsurlar�n �zg�rl�� ifadesi Ermenilerin i�tah�n� daha bir kabartm��t� ama gelin g�r�n ki bu ilkelerin T�rkler aleyhine oldu�unu anlayamayan T�rkler bile 1918 de Erzincan H�kumet Kona��na �� Ya�as�n Wilson Prensiplerinin 12. Maddesi �� yaz�l� bir pa�avra ast�lar.

Rus Askerleri geri �ekildikten sonra b�lgedeki belirsizlik halen devam etmekteydi ve 16 Mart 1919 da �stanbul�dan Anadolu�ya ( Samsun�a ) G�nderilen Mustafa Kemal�in bir g�revi de Erzincan m�nt�kas�nda neler olup bitti�i ve ne yap�lmas� gerekti�i hakk�nda h�kumete rapor vermekti.

Asl�nda ne yap�lmas� gerekti�i gayet a��kt�. T�rk ordusu Erzincan�a girip darmada��n etmeliydi bu sa�masapan Sovyet yap�lanmas�n�. Nitekim de �yle oldu.

1920 y�l�nda Kuvay-i Milliye kuvvetleri Erzincan�a girdi ve Erzincan Sovyetine son verildi. Ama yorgan gitmi� kavga bitmemi�ti.

Erzincan Sovyet H�kumetine son verilmesi �zerine bu h�kumetin delegelerinden bir ka� ki�i h�kumetin merkezini Dersim�e ta��ma fikri �zerinde birle�tiler ve Dersim�in( Tunceli ) hangi il�esine geldiler dersiniz?

San�r�m tahmin ettiniz. T�rkiye Cumhuriyetinde ilk kez bir Kom�nistin belediye ba�kan� se�ildi�i il�eye yani Tunceli ilinin Ovac�k �l�esinin Ye�ilyaz� K�y�ne...

TBMM h�kumetinin bu Sovyet H�kumetini de ortadan kald�rmak i�in kollar� s�vad�� anda devlete kar�� isyan eden Ermeniler de�il K�rtler oldu.

K�rt lider Ali�er ve karde�i Ali�an TBMM H�kumetine kar�� bir isyan hareketi ba�latt�lar.

Tarihimizde Ko�giri ayaklanmas� ad� verilen bu isyan ( 6 Mart- 17 Nisan 1921 ) s�ras�nda Kogiri diye isimlendirilen Sivas- Zara- �mranl�- Su�ehri ve Dersim gibi yerle�im yerlerinde �ok b�y�k y�k�mlar ve katliamlar ya�and�. [Bu isyanlar Topal Osman ve Sakall� Nurettin Nurettin Pa�a taraf�ndan bast�r�ld�.

TBMM H�kumetinin Bat�da Yunanl�larla sava�t�� s�rda ��km�� olan Ko�giri ayaklanmas�n�n bast�r�lmas� ayn� zamanda Ovac�k/Ye�ilyaz� Sovyet Cumhuriyetinin de sonu oldu. H�kumet kendi kendini fesh etti.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Erzincan Sovyet Cumhuriyeti ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 15.12.2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.