Hurþit ile Mahmeyri halk hikayesi Anadolu’nun birçok yöresinde özellikle Güney Anadolu’da yaygýn olarak anlatýlmaktadýr. Hikayelerdeki manzum bölümler genellikle aþýk tarzý þiir geleneðiyle benzerlik göstermektedir. Þiirlerin çoðu koþma ve semai türündedir. Bu da hikaye kahramaný Hurþit’in yaþamýþ bir halk ozaný olduðunu düþündürmektedir. Ancak bu durum kanýtlanmýþ deðildir.
Hurþit ile Mahmeyri hikayesi konu bakýmýndan bir aþk hikayesidir. Azeri araþtýrmacý M. H. Tahmasýb “ Azerbaycan Destanlarý” adlý yapýtýnda Hurþit ile Mahmeyri’yi “astral mehebbet destanlarý “grubuna örnek göstermiþtir.( Bakü, 1966, cilt II sh: 31-32) Gök cisimleriyle ilgili halk hikayesi anlamýndaki gruplandýrma, hikayenin kahramanlarý bakýmýndan yapýlmaktadýr. Buna göre, Hurþit; güneþ, Mahmeyri ise aþk ve sevgi ayý anlamýnda görünmektedir. Tahmasýb, Tahir ve Zühre , Hurþit ile Mahmeyri gibi hikayeleri astral yapýtlarýn sonradan folklorlaþmýþ varyantlarý olarak deðerlendirilmektedir.
Hurþit ile Mahmeyri hikayesinin XIX. Yy. halk ozanlarýndan Dadaloðlu tarafýndan tasnif edildiði ileri sürülmüþse de son zamanlarda yapýlan araþtýrmalarla XVI. Ya da XVII yüzyýlda oluþtuðu kabul edilmektedir.


Bir varmýþ, bir yokmuþ zamanýn birinde Karahan Bey adlý bir bey varmýþ. Karahan Bey’in Mahmeyri adlý da bir amca kýzý varmýþ. Mahmeyri’nin yedi kardeþi varmýþ. Karahan Bey, Mahmeyri’yi almak istemiþ. Kardeþleri Mahmeyri’yi Karahan’a vermek istemezler. Bir gece yurtlarýný, yerlerini terk ederek bir rivayete göre Sývas bir rivayete göre Konya dolaylarýna gitmiþler. Sývas’ta Mulla Münker adýnda bir aða varmýþ. Bu aðanýn Hurþit adýnda bir oðlu varmýþ. Mulla Münker’in bir de Arap seyisi varmýþ. Hurþit kendi emsalleriyle ava çýkar, atmacýný (av kuþu) salar. Kuþ uzaklaþýr, uzaklaþtýkça kuþu takip ederler. Kuþun konduðu yerde kýrk çadýr kuruluymuþ. Kuþ gider kýrk çadýr içinde bir çadýrýn üstüne konar. Ýçerden bir kýz çýkar, kuþa bakar. Kuþun ayaðýnda zincir, boynunda boncuk varmýþ. Kendi kendine, bu kuþ,bu kadar güzel, aceb sahibi hayla güzel der. O sýrada Hurþit çadýra yaklaþýr ve Mahmeyri’yi görür görmez bayýlýr. Mahmeyri döþünü açar, memelerini koklatýr. Anasý ne yapýyorsun kýzým deyince Mahmeyri ayýltýyorum der. Hurþit ayýlýr. Aklý fikri Mahý da kalarak evine gelir. Kimseyle konuþmaz, günbegün sararýp solar. Eþraf, babasýna Hurþit’in sevdalandýðýný memleketin bütün kýzlarýnýn, bir araya toplanmasýný tavsiye eder. Kýzlar toplanýr, Hurþit’in eline bir tane elma verilir, beðendiði kýza o elmayý atmasý söylenir. Hurþit elmayý hiçbir kýza atamaz. O sýrada arkadaþý Hurþiþt’in çadýrda bir kýza sevdalandýðýný söyler. Mulla Münker ve eþraf çadýra giderek kýzý isterler. Kýzý verirler; vermesine amma, Karahan Bey’den de çekinirler. Bir gece buradan da göç ederek Karahan Bey’e sýðýnýrlar. Bir gün Hurþit niþanlýsýný görmeye gelir. Bakar ki çadýr madýr yok. Daða taþa Mahmeyri’yi sorar. Oralarda gezerken bir taþýn altýnda mektup bulur. Mektubu kur okumaz beyninden vurulmuþa döner. Görelim Hurþit ne söyler:
Ocak baþýný da birbirine çatmýþlar
Altýna da bir bölücek kaðýt atmýþlar
Maham bizim yolumuzu da çöle atmýþlar
Daðlar taþlar Maham geçti gördün mü?

Ata biner, Mahmeyri’nin peþi süre gider. Bir yere gelir,koyunlarýný sulayan çobaný görür.
Sana derim sana koyun çobaný,
Ne dolanýrsýn daðý, taþý, yabaný,
Ben de terk eyledim hünkar babamý
Kaç gün oldu Mahý burdan geçeli.

Ulan çoban nederim seni nederim,
Topuzunan vurursam seni berbat ederim,
Mahý’nýn yollarýna seni kurban ederim,
Kaç gün oldu Mahý burdan geçeli.

Neçelide çoban beyim neçeli,
Eli deðnekli de sýrtý keçeli,
Kaç gün oldu Mahý burdan geçeli,
Mahý’m burdan geçti gördün mü?
Çoban:
Feraðý da Hurþit Bey’im feraðý,
Mevla’m size yakýn etmiþ yýraðý,
Ýnanmazsan aha kili, taraðý,
Kýrk gün oldu Mahý burdan geçeli.

(Neçelide Hurþit Bey’im neçeli,
Elim deðnekli de sýrtým keçeli,
Kýrk gün oldu Mahý burdan geçeli,
Aklýmý baþýmdan aldý da gitti.)

Çoban Mahmeyri’ye su vermiþ, Mahý da ona eðer buralara Hurþit gelirse beni ne tarafa götürdüklerini söyle demiþ.
Hurþit buradan ayrýlýr, gide gide önüne bir bataklýk çýkar. Bataklýk civarýnda bir ceylan görür, kementi atar fakat yakalayamaz. Ceylan bir hamlede bataklýðýn karþýsýna geçer. Ceylan geçer de benim atým geçemez mi diyen Hurþit atýný bataklýða sürer, at battýkça batar ve iyice gömülür.( Bu bataklýk Emen Gölü civarýdýr.)

Hurþit:
Atýmýn ayaðýný batýrdým mile,
Derdim bin idi yetirdim bine,
Nice zahmetinen getirdim bura,
Serim sana kurban ben de Mahý’ya.

Atým seni estiremedim,
Köleler tutup besletemedim,
Bir daha Mahý’ya gösteremedim,
Serim sana kurban ben de Mahý’ya

Ýniþi inerken ceren sekiþlim,
Yokuþu çýkarken tavþan burgaçlým,
Sarý kýz kekilli, suna bakýþlým,
Serim sana kurban ben de Mahý’ya.

At:
Ne derlerde Hurþit Bey’im ne derler,
Dolaný fýrlana da Mahý’yý aramaya giderler,
Çölde kalaný kor mu giderler,
Kuzgunlar leþimde düðün bayram ederler,
Kurtar da gidek beraber Mahý’ya.

At deprendikçe deprenir; ve batar. Ceylan yine Hurþit’in yanýna gelir. Tutmaya çalýþýr fakat ceylan yine kaçar. Hurþit, ceylanýn ardý süre gider, gide gide bir daðýn baþýna çýkar. Ceylan ne yakalanýr, ne de Hurþit’i terk eder. Hurþit yedi yýl boyunca, ceylan ne yerse yer, ne içerse içer. Bir gün Hurþit, bayýlýr,ceylan öldü zannederek terk eder. Hurþit kendine geldiðinde yanýnda kimsecikleri göremez. Yola koyulur, gide gide bir kaleye gelir. Kalede bir Arap’la karþýlaþýr. Arap in misin? Cin misin? Diyerek Hurþit’i güreþe davet eder. Hurþit Arabý yener, kamasýný çýkararak göðsünü yarmak ister; ama bakar ki bir kýz. Kýz ona ben seni terk etmeyen ceylaným der. Kýz evlenmek ister, amma Hurþit, benim sevdiðim Mahý diyerek oradan ayrýlýr. Günlerce gittikten sonra Kaplan Pýnarý denen yere varýr. O pýnardan suyunu içer. Köyün bir grup kýzý suya geldiðini görünce bunlar benden korkar diyerek böðürtlenin içine saklanýr. Kýzlar sularýný doldurur ve giderler. Kýzlarýn karþýsýndan bir kocakarý gelir beni niye beklemediniz diyerek kýzlarýn helkesine toprak atar. Kýzlar tekrardan sularýný doldurur amma yine beklemezler. Karý pýnara gelir ve suyunu doldurur, kendi kendine söylenirken Hurþit gizlendiði yerden çýkar. Karý Hurþiti evine getirir. Bu arada karýnýn da yetiþkin bir kýzý varmýþ. Kýz Hurþiti hiç sevmez. Hurþit yýllarca daðlarda gezdiði için insanlýktan çýkýþmýþtýr. Kadýn Hurþiti týraþ eder ve giydirir. Kýz bu defa Hurþite aþýk olur. Kocakarý Hurþite necisin, nereden gelip nereye gidersin der. Hurþit Sivas’tan Mulla Münker oðluyum der. Kocakarý da sen Mulla Münker oðluysan, ben de Mulla Münker bacýsýyým. Halasý(bibi) kýzýný Hurþite teklif eder. Hurþit kabul etmez. O zaman kadýn Hurþite ölen Kocasýnýn tavlada baðlý atýný vererek, atý serbest býrak kimin kapýsýnda durursa o eve misafir ol der.
O sýrada Karahan Bey, ortalýða ferman salar. Kim Hurþitin adýný anarsa kellesi kesik malý yaðmadýr, der. Mahmeyri de ayrý bir ferman salarak þehre gelen herkese nereye gidiyorsun? Mahýyý mý alacaksýn? Diye. Karahan Bey tekrardan Mahmeyri’yý istetir. Kardeþleri de korkusundan verirler. Kýrk gün kýrk gece düðün yapýlýr amma Mahmeyri gün be gün solar. Mahmeyri orda kala, biz gelelim Hurþite. Hurþitin atý Mahmeyri’nin anasýnýn evi önünde durur. Kadýn çýkar bakar ki bir atlý. Atlý tanrý misafiriyim dese de, kadýn çek düðün evine git der. Hurþit kimin düðünü olduðunu sorar. Kadýn ne yapacaksýn oðlum, biz yaslýyýz, der. Cebinden bir pençe altýn vererek düðün söyle kimin ana der. Aman oðul Mahmeyri’nýn düðünü dedikten sonra devamla zamanýn birinde Sývas’a gitmiþtik, Mulla Münker’in Hurþit adýnda bir oðlu vardý. Mahý’yý ona vermiþtik. Karahan Bey’in gazabýndan korkup tekrar dönüp kýzý ona verdik. Yedi oðlum var davul sesini duymamak için her gün ava giderler. O vakit Hurþit kadýna Hurþit benim der. Kadýn Hurþit’in yüzüðünü bir tas sütün içine atar ve Mahmeyri’ye gider. Kýza sütten içmesini söyler. Kýz içerken yüzük kaþýða takýlýr. Yüzüðün sahibini sorar. Anasý, Karahan Bey’in bir güreþ düzenlemesini bu güreþe Hurþit’in de katýlacaðýný söyler. Güreþ gecesi Mahmeyri, Karahan Bey’e içki içirerek sarhoþ olmasýný saðlar. Bu arada Hurþit’le kaçar. karahan Bey ayýkýr ayýkmaz peþleri süre gider. Onlarý yakalar ve kýzý öldürmek için kýlýcýný çekince Mahmeyri, bir yiðidin erkeði ölmeden diþisi öldürülmez diyerek Karahan Bey’i bir hamlede öldürür. Hurþit bu duruma çok bozulur. Oradan küserek ayrýlýr. Kýz ardý süre gider amma önlerine iki yol çýkar. Mahý bir yola Hurþit diðer yola gider.hurþit piþman olarak Mahý’nýn gittiði yola koyulur. Gele gele Kullar’daki uyku pýnarýnýn baþýna gelirler. Bu pýnarýn suyunu içen hem uyur hem de hasta olurmuþ. Bunlar da sudan içince hemen uyurlar. Onlar uyuya dursun, biz gelelim Kurudere’deki maðaralara. Bu maðaralarda haramiler yaþarmýþ, harami baþý da bir arapmýþ. Arap’ýn iki adamý pýnardan su almaya gelir. Birde göreler ki iki kiþi yatýyor. Uyandýrarak Arap’a götürürler. Arap, Hurþit’e kýz bana býrak git der.
Hurþit:
Bir bezirgan gelir Þam’dan ileri,
Taramýþ zülfünü, vermiþ týmarý,
Að göðsün üstünde zemzem pýnarý,
Emsem kan öldürür, emmeden öldüm

(Bir bezirgan gelir Þam’dan, Mýsýr’dan,
Yüklemiþ yükünü berdi hasýrdan,
Zabanlýlar çýkardý beni çileden,
Sorsam han öldürür, sormadan öldüm.)
Hurþit devamla,
Yolum yan eyledi bu daðdan yana,
Yolumuz yanýldý geldik bu yola,
.....................................................
Kerem et Arap öldürme beni.
Arap:
Seni azad etsem þimdi duyalar,
Seninçün bizim cana kýyarlar,
Cefa eder gözlerimi oyarlar,
Ýmkan olmaz böðün öldürürüm seni.
Hurþit:
Bizi öldürende yoksul bay olmaz,
Araplarda namus olmaz ar olmaz,
Gel öldürme beni iyilik zay olmaz
Kerem et Arap öldürme beni.




Hurþit devamla:
Yüksekten uçardým indim bir düze,
Yaþýmý yetirdim seksenden yüze,
Gene minnet düþtüm Arap seyise,
Kerem et Arap öldürme beni.
Arap:
Arap seyis olduðumu nerden bilirsin,
Beyim bu diyara kanla gelirsin,
Haber ver bileyim kimin oðlusun,
Ýmkan olmaz bugün öldürürüm seni.
Hurþit:
Öldürürsen öldür kolu baðlýyam,
Aþk elinden ciðerim daðlýyam,
Adým Hurþit Mulla Münker oðluyam,
Kerem et Arap öldürme beni.

Hurþit bunlarý dedikten sonra “ demek Mulla Münker oðlusun, ben babanýn kapýsýnda çok seyislik yaptým” diyerek burda (Kurudere mezarlýðýndaki türbesi yanýnda) öldürürler ve kanlý gömleðini Mahmeyri’ye götürürler.

Mahmeyri:
Sen bir haramisin yolda durursun,
Gelenin geçenin boynun vurursun,
Dilerim Mevla’dan kolun kýrýlsýn,
Öldürüp Hurþit’i nicettin Arap,

Sürme çektim ela gözün üstüne,
Zalým nasýl kýydýn beyin postuna,
Götür beni kabirinin üstüne,
Öldürüp Hurþit’i nicettin Arap,

Üstümüzden libasýmýz soydunuz,
Zalým, genç beyime nasýl kýydýnýz,
Kadir Mevla’m görsün sizin gayrýnýz,
Öldürüp Hurþit’i nicettin Arap,

Bizi öldürende dünyada anmaz,
Kör olup gözleri dünyayý görmez,
Mahmeyri yar olur sanmaz,
Öldürüp Hurþit’i nicettin Arap.

(Kara aðaçtan da ayva olmaz, nar olmaz,
Araplarda namus olmaz ar olmaz,
Öldürdünüz Hurþit’i Mahý size yar olmaz,
Öldürüp Hurþit’i nicettin Arap)

Mahmeyri’yi Hurþit’i öldürdükleri yere götürürler. Mahmeyri, kuþaðýnýn içindeki kamayý çýkarýp kendine saplar ve oracýkta can verir. Mezarlarý Gaziantep Nurdaðý Kurudere Köyü’ndedir.