Eklenme Tarihi : 24.03.2013
Okunma Say�s� : 3534
Yorum Say�s� : 3

Son Yaz�lar�

�RNEKLERLE C�NAS �E��TLER�

�iirde kafiyenin �nemini hepimiz biliyoruz. Kafiyeyi de g��l� k�lmak i�in �e�itli cinaslardan faydalanmak gerekti�ini d��nd��m i�in cinas konusuyla yaz� dizilerime devam etmek istedim. Daha �nce k�saca de�inmi�tik cinasa...

Cinas konusunu biraz daha a�al�m istiyorum. Cinas; �ekil ve s�yleni� bak�m�ndan ayn� (sesde�) anlamlar� farkl� iki kelimeyi �iirde bir araya getirmek veya kafiye olarak kullanmakt�r.

Cinas edebiyat��lar�m�z taraf�ndan neredeyse tek harfe kadar indirgeyerek �e�itlere ayr�lm��t�r. Cinas �e�itlerini bir a�al�m:

Cinas �nce iki gruba ayr�l�r:

1- Tam cinas

2- Yar� cinas

1- Tam cinas: kelimelerin her y�n�yle birbirine uygun olmas� sonucu meydana gelen cinast�r. A- harflerin uygunlu�u, B- harflerin s�ralar�n�n uygunlu�u, C- harf say�lar�n�n uygunlu�u, D- harflerin okunu�lar�n�n uygunlu�u ( hala ve h�l� tam cinas olamaz)

�Onsuz da ge�er g�nler, vuslat yak�nd�r� derdim

Sonsuzda hapsedildim bitmedi artt� derdim.

Beyitteki DERD�M s�zc�� tam cinast�r. Zira birisinde demek fiili varken di�erinin asl� dert s�zc��d�r.

Tam cinas basit ve m�rekkep olmak �zere ikiye ayr�l�r.

1- Basit cinas; tek kelime ile yap�lan cinast�r.

�Ferim sensin� demi�tim d�zen kurdum kural�

Neferim sensin bil ki budur a�k�n kural�.

Beyitteki �kural�� basit cinasa �rnektir. Birisi kurmak fiilinin t�remi�i di�er kural kaide anlam�ndad�r. Bir kelimenin de�i�ik anlamlar� ile yap�lan cinasa basit cinas diyoruz.

2- M�rekkep cinas; cinasl� kelimelerden birisi iki kelime veya fazlas�ndan olu�mu�sa bu cinaslar m�rekkep cinas ad�n� al�r.

Bulutlardan s�z�len ya ya�murdum ya kard�m

Bereket versin diye Yaratana yakard�m.

�Ya kard�m, ve yakard�m� m�rekkep cinast�r.

M�rekkep cinas kelimelerin imlas�na g�re ��e ayr�l�r:

a) m�te�abih cinas

b) mefruk cinas

b) merf� cinas

M�TE�EBB�H C�NAS:

Yaz�l�� ve okunu�u ayn� olan kelimelerden meydana gelen cinas �e�ididir. Bu �e�itlendirme arap harfleriyle yaz�ld��nda belirir. Sadece bilgi olsun diye verdim.

MEFRUK C�NAS:

�mlas� farkl� okunu�u ayn� olan kelimelerden meydana gelen cinas t�r�d�r.

Sal art�k co�kun suya h�rs ve kin sandal�n�
Al yeni ba�tan ye�ert k�rmaz insan dal�n�.

Ayn� �rnekte g�rd��m�z gibi okurken vurgu g�zel yap�lmazsa fark anla��lmayabilir, ancak yaz�l��lar� farkl�d�r.

MEFRU C�NAS: bir ad� da yamal� cinast�r. Cinasl� kelimelerden birisi bir ba�ka kelimenin eklenmesiyle meydana gelir.

Neden de�er vermedim olmal�yd� ba� tac�m

Han�er gibi sapland� i�imde b�y�r ac�m

Kendi olmasa bile g�lgesine muhtac�m

�stemeden acaba defterini mi d�rd�m?

� b�y�r ac�m ve muhtac�m� ac�m s�zc��ne eklenen �muht�eki ile ikincisinde �muhtac�m� cinas meydana gelmi�tir.

TAM C�NAS: kelimelerin anlam y�n�nden kullan��lar�na g�re ikiye ayr�l�r. 1- M�MAS�L C�NAS 2- M�STEVFA C�NAS

1- M�MAS�L C�NAS:cinasl� kelimelerin anlam y�n�nden ayn� kelime �e�idinden olmalar�d�r. Birisi isimse di�eri de isim, birisi fiilse di�eri de fiil olmal�d�r.

Sen ey! Kara karan�n �zg�n ve bahts�z k�z�

Olanaks�z kurtulmak istersen ba��r, ba��r.

�amurlarda s�r�n�r kaderinin y�ld�z�

Sesini duyar m� ki g�klerden umut �a��r.

D�rtl�kteki 1.si bir renk ad�d�r,2. si toprak anlam�nda karad�r. Ayn� �rnek fiillerle de verilebilir.

2- M�STEVFA C�NAS: s�z konusu kelimelerin birisi isimken di�eri fiildir bu �e�itte.

Do�an g�ne�im sendin y�re�imden kanad�m

Bo�an sensizlikteyim k�r�k kolum kanad�m.

1. kanad�m; kanamaktan t�remi�tir. 2. kanad�m; kanat isminden t�remi�tir.

3- 3-YARI C�NAS: tam cinasta oldu�u gibi d�rt y�nden de uygunluk yaksa yar� cinas meydana gelir.( . A- harflerin uygunlu�u, B- harflerin s�ralar�n�n uygunlu�u, C- harf say�lar�n�n uygunlu�u, D- harflerin okunu�lar�n�n uygunlu�u) tam cinasta bu d�rt unsurun varl�� aran�rken yar� cinasta herhangi birisinin yoklu�u aran�r.

Yar� cinas� �nce d�rde ay�r�r�z.

A-LAH�K C�NAS: kelimelerde sadece bir harfin uyumsuzlu�u sonucu kabul edilen cinas �e�ididir.

F�rt�na m� yakm��t�, g�z�nden h�z�n damlar

S�rt�na m� y�klenmi� buluttan d��en gamlar?

Beyitteki f�rt�na ve s�rt�na lahik cinas� meydana getirir.

B-NOKSAN C�NAS: cinas yap�lan kelimelerde harflerin say�lar� bak�m�ndan uyumsuzluk varsa noksan cinas meydana gelir. Bu uyumsuzlukta �� ihtimal vard�r:

a) Mutarraf cinas: cinasl� kelimelerden birisinin ba��nda fazla bir harf vard�r.

Sesin duyulmasa da el sallars�n uzaktan

Kesin kahroldum art�k kurtulamam tuzaktan.

�Tuzaktan� ve �uzaktan� da oldu�u gibi.

b)M��evve� cinas:fazla harf kelimenin ortas�nda ise bu cinas t�r� meydana gelir.

�lc�-y� fart-� f�ka ile ettim iltica�.�smail Safa

�lc�;mecbur etme, iltica; s��nma

c)M�zeyyel cinas: kelimelerin birisinin sonunda fazla harf vard�r. Tabi ki bu cinas kafiye olarak kullan�lmaz, c�mle aras�nda veya sadece nesirde kullan�l�r.

C- MUHARREF C�NAS: eski harflerle ayn� �ekilde yaz�lan ama okunu�u uymayan cinas t�r�d�r. Bu zaman�m�zda gerekli de�ildir.

D- HAT C�NASI: eski harflerin noktal� veya noktas�z benzerleriyle yap�lan cinast�r. Bu cinas t�r� de zaman�m�za uygun de�ildir sadece bilgi olsun diye a��klad�m.

E- M�KERRER C�NAS:bir kelimenin son hecelerini ta��yan ba�ka bir kelimeyi ona cinas olacak �ekilde kullanmakt�r.

Harabe hayallerden heyhat k�vrand�m, yand�m

Hakikati g�rmedim �imdi utand�m, yand�m.

k�vrand�m, yand�m ve utand�m, yand�m.

�lham b�y�s�ne kap�ld�m kand�m

Sevgiyi unuttum hep onu and�m

Vuslat ate�iyle yand�k�a yand�m

Umuda y�n veren mihmand�m sand�m

Cinas edebi bir terimdir. Kafiye ile kar��t�rmamak gerekir. Nesirde de, c�mle aras�nda da kullan�labilir. Ancak kafiye i�inde cinas aran�labilir. Ba�ar�lar.

NOT: �iir �rnekleri bana aittir.

Afet K�rat

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( �rneklerle Cinas �e�itleri ba�l�kl� yaz� Afet K�rat taraf�ndan 24.03.2013 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

�rneklerle Cinas �e�itleri

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu