Özümsenmemiþse yaþanmýþlýklarý, yitikse deðerleri; bitiktir özü, sözü, kapalýdýr kalp gözü o diyarýn…

                                                   ÖZÜM SEN DÝYARBEKÝR

 

Diyarbekir’de kesintisiz bir hayat yaþardýk iyisiyle, kötüsüyle demeyeceðim çünkü kötü pek yoktu ki kötülük yaþayalým. Her gün mutlaka yapacak güzel bir þeyimiz vardý. Hiçbir þey yoksa heyecanla beklediðimiz resimli romanlarýmýz, Tommiks, Teksas’larýmýz vardý. Mahallede bir kiþi alýr elden ele dolaþa dolaþa, büyüklerimizden gizli saklý okuya okuya parçalanmýþ hali kalýrdý ellerimizde. Ýyi bir radyo dinleyicisiydik. Gazete bulduðumuzda yutarcasýna okurduk. Dünyayla tek iletiþim aracýmýz bazý evlere her gün gelen yine mahalleyi dolaþan günlük bir gazete ve radyoydu. Gazeteler okunduktan sonra mahalle bakkallarýna çirêzle yapýþtýrdýðýmýz torba qaðýzî olarak geri dönerken yerine ya qýrýx leblebi olarak cebimize girer ya da bir qülleh aqide þekeriyle evin yolunu tutardýk. Amerika’nýn Sesi Radyosu’ndan ajanslar, Erivan Radyosu’ndan Mehemed Arifê Cizrawî, Hesen Cizrawî, Kavus Axa, Meryem Xan, Fatma Ýsa, Susika Simo, Zadina Þekir dinlenirdi tüm aile fertleriyle birlikte. Arkasý yarýnlar radyo tiyatrolarý saatlerini iple çekerdik. Aya insanýn ilk ayak basýþýný büyük bir heyecanla yine radyodan dinlerken nenem hayretler içinde radyoyu gösterek; “Oðul bu ne iþtir? Dünyanýn soni geldi. Dünyanýn öbür ucunda bî þê olî, bî kaç sêet sora biz iþitiyýð ha bu qutîdan. Böyüklerimiz sölerdi inanmazdýð. Dünyanýn sonunda demirlerden ses gelecað, demirler seslenecað. Baþlarýnî kaldýradîlar, baxadîlar þimdi. Qýyametin êlametidir hepî bunar.” demiþti. Rahmetli Sýddýk dayým nenemi daha da çok hayret içinde býrakarak; “Ana bu bir þey deðil, gün gelecek ses gelen bu demirlerde konuþaný da göreceðiz.” diyerek televizyonu tarif ediþinden olsa gerek ilk televizyonla karþýlaþtýðýmda ses gelen o koca kutunun camýnda konuþaný görünce arkasýný açýp konuþanlarý kutunun içinde görebilir miyim düþüncesine kapýlmýþtým…

 

Sinema günlerimiz vardý. Dört yonca diye adlandýrýlan beyaz perdenin dört asý Fatma Girik, Türkan Þoray, Hülya Koçyiðit ve Filiz Akýn’ýn filmlerini izlerken beyaz perdeden içeri girip filmin baþ aktiristiyle yer deðiþtirecek kadar bizi cezbederlerdi. Platonik âþýktýk Yýlmaz Güney’e Tarýk Akan’a. Salý cuma kadýnlar matinesinde Güneþ, Yeniþehir, Dilan, Melek ve Nilgün sinemalarý dolar, taþardý. Sinemaya gidilecek günler sabahýn erken saatlerinde kalkýlýr, iþler aceleyle bitirilirdi ki kaynananýn söyleneceði ya da akþama oðlunu dolduracaðý bir þey olmasýn diye. Kocalarýn gönlü yapýlýr, bir buçuk lira sinema parasý koparýlýrdý mý kimse tutamazdý o hanýmý. Çocuklarýn elini kaptýðý gibi tutardý sinemanýn yolunu. Sinema kapýsýnda girmibeþ quruþa qaðýz qülleh içinde karpuz çekirdeðini alýr, on yaþýndaki çocuðunun altý yaþýnda olduðunu bilet kontrolcüsü rahmetli Ýhsan Avcil’den geçirdikten sonra geriye parasý arttýysa bir þiþe Ünal Gazozu alýr saðdan soldan tanýdýk simalarla hoþ beþlerle yerine oturdu mu ondan mutlusu olmazdý. Hele bir de locadaysa deðmeyin keyfine. Aða da paþa da oydu. Sinema parasý bulamayan birinin dolmayý tenceresiyle eskiciye satýþ öyküsünü bilmeyenimiz yoktur. Bu denli sinema tutkunuyduk eski Diyarbekir’de…

 

Uzun kýþ gecelerinde biz çocuklarý içine çeken saraylý, cinli, perili, padiþahýn oðluyla, fakir kýzýn aþkýnýn arasýna giren üvey analý hekâtlar anlatýlýrdý. Mangal etrafýnda otururken küllenmiþ közün ýsýsý hafifçe yanaklarýmýzý kýzartýrdý, padiþahýn oðlunu düþlerken. Masalýn bir yerinde üvey ana kaynar suyla üvey kýzýnýn baþýný yýkarken baþýmýzýn yandýðýný hissettirirdi masalý anlatan nenemiz. Boyu bir karýþ, sakalý iki karýþ cüceye dönüþen fakir oðlanýn padiþahýn kýzýyla her buluþmada cüce postundan sýyrýlýp yakýþýklý oðlana dönüþerek sarayýn ayrý bir bahçesinde ve ayrý bir taxt û revanla taþýnýp buluþmalarý bizi hülyalara daldýrýr yüreðimizi de pýr pýr attýrýrdý. Lambasýz küçelerimizden gelen mahalle bekçisinin düdük sesiyle irkilir masal dünyasýnda gerçeðe dönerdik…

 

Siyah önlük giyer, ucu dantelli beyaz kolalý yakalarý yakamýza, kolalý manþetli kolluklarý önlüklerimizin kol kapaklarýna takardýk. Defterlerimizi gazete ile kaplar kenar süsü yapardýk. Boynumuza yarým silgi ve açacaklarý takar tahta çantalarýmzý cilalar okul yolunda cici bici, þam þekeri, halkalý þeker veya okul kapýsýnda pandispanyacý amcanýn manisini dinlerken bir dilim pandispanyamýzý tahta üçayak üstüne yerleþtirdiði camekânýndan alýp kapýdan içeri girerdik. Ýkinci teneffüste daðýtýlan süt tozlarýndan hazýrlanan sütü içememek, üzümlü keki yememek için Amerikan malý balýk yaðý topcuklarýný patlatýp o pis kokuyu sýnýfa yaymak görevini sýnýfýn en büyüðü, gözü pek arkadaþlarýmýz alýr bizi beslenme iþkencesinden kurtarýrlardý. 23 Nisan’da krapon kâðýdýndan yapýlan renkli, kat kat büzgülü kâðýt elbislerimizin yaðan yaðmurda eriyip gidiþine tüm yoksulluðumuzla boyun bükerek bakakalýrdýk…

 

Sadece bayramlarda yeni elbiselerimiz olurdu. Yazýn yedi daðýn çiçeði desenli basma, kýþýn allý güllü pazen ve ya qaþmir yünlü elbiseler diktirilirdi mahalle terzilerinde bayram akþamlarý yastýðýmýzýn yanýbaþýnda yer alan. Kundurasý olan çok þanslýydý. Lastik ayakkabýlarla da çok mutluyduk. Akþamüstleri yeþil sabun ve eski çoraplardan yapýlmýþ bir lifle o beyaz lastik ayakkabýlarýmýzý qastal baþýnda bir yýkardýk ki sanki Balýkçýlarbaþý’ndan yeni alýnmýþ gibi. Bez bebeklerimiz ve bez toplarýmýz vardý oynamaya kýyamadýðýmýz. Bakýr tel ve makaradan yapýlan arabalara sürücü olan erkek arkadaþlarýmýzýn arkasýna ip gibi dizilir bilinmeyen yerlere yolculuk yapardýk ta ki “Qýz ben sahan demedim Hemit dayînýn tükeninden bî sarî qoqa al gel!” avazýný duyunca istemeden de olsa yolculuktan vazgeçerdik. Çizgi oyununda bizi birinciliðe taþýyan kýþ geceleri ipe dizdiðimiz portakal kabuðundan bilezik biçiminde veya annelerimizin dolma ve peynir taþlarýndan aþýrdýðýmýz yað gibi düz, iri, yeþil, gri, kahverengi karýþýmý çayönü çakýl taþlarýndan çizgi taþlarýmýz vardý biz Diyarbekirli mutlu çocuklarýn…

 

Havanýn karamasýyla beyaz badanalý duvardaki gaz lambasýnýn þiþesi sýyrýlýrdý beyaz dantel kýlýfýndan. Çakýlan muhtar çakmaðýyla ateþlenen fitili kýsýlýrdý tassaruf için. Qýnnapla gerili beyaz dantelli perdeler çekilirdi hewþe bakan pencerelerimize. Tunç mangalda eðiþle küllediðimiz közü maþayla karýþtýrarak bulduðumuz iki üç tane közü odun sobasýnýn kapaðýndaki küçük gözüne býrakýnca odunlarýn önündeki tutuþturucu yonqalar çýt çýt ses çýkararak sobayý tutuþturunca ellerimizi ýsýtmak için sobanýn etrafýnda toplanýp akþam yemeðini beklerken kendi düþümüzü kurar, kendi hayatýmýzý oynardýk bugünkü Özüm Sen Diyarbekir çýðlýðýný duyarcasýna…

 

Birsen ÝNAL

 

*Þimdilik tadýmlýk, kitabýmý okumanýz umuduyla...