ÇÝNGENE GÜZELÝ GÜLLÜ YE KAÞ

      Güdük Ýreþid’in oðlu Hasan ile Yaðcý Hacý'nýn oðlu Ömer, emsal olduklarý gibi çocuklarýndan beri candan iki iyi arkadaþtýlar. Onlarýn çocukluklarýnda köyde ilkokuldan baþka göze batacak doðru dürüst ne bina, ne ev, ne konak, ne de üzeri kiremitle örtülü bir dam vardý. Evlerin temeli taþtan örülür, üzeri kerpiçle tamamlanýr, damýna sýrýklar atýlýp üzeri de sap, saman ve toprakla kapatýlýrdý. Radyo öyle her evde olmaz, olan evler de haberi dinlemek için dolup taþardý.

Gerek Güdük Ýreþid, gerekse Yaðcý Hacý fakir kiþilerdi. Güdük Ýreþid zamanýnda savaþlarda üç kardeþini þehit vermiþ, çiftçilikle geçinen ufak boylu birisi olduðundan adýnýn önüne Güdük lakabý konmuþtu. Boyu doðuþtan mý kýsaydý, yoksa yaþlanýnca bükülüp küçüldüðünden mi bu lakabý aldý, kimse bilmez.

Yaðcý Hacý ise tarlasý tapaný olmayan, geçimini elveriþli günlerde köy köy çerçilik yaparak, Aðustos veya Eylül aylarýnda yetiþen zeyrek denilen mahsulün ücret karþýlýðý yað çekme makinesinde yaðýný çýkarmakla karþýlardý. Belki o da yaðcý lakabýný bundan almýþtýr. Onun çýkardýðý yaðý köylü kýþýn o katýksýz günlerinde çýðýrtma denilen hamuru ateþte kýzartýp yerdi. O da çok nefis olur, yiyen bir daha yerdi.

Hasan’la Ömer her akþam olduðu gibi o akþamda yemekten sonra hafýzýn evi ile müdürün evinin arasýndaki boþlukta buluþtular. Delikanlýlýða yeni adým atmýþlar, sakal ve býyýklarý yeni terlemeye baþlamýþ, kýzlara ayna tutacak yaþa gelmiþlerdi.

Ömer kara yaðýz delikanlý, Hasan ona bakarak biraz sarýþýn, iki yakýþýklý arkadaþ idiler. O yýllarda köylerde genelde elektrik yoktu. Bu yüzden sokaklar geceleri ýþýl ýþýl deðil, adeta zifiri karanlýk olur, ayýn belirli günlerinde o gün bulut olmaz ise doðan ayýn ýþýðý ile aydýnlanýrdý. Seyfe Gölü'nün üstünden doðan ay ilk önce kocaman olur, gölün üzerine bir kýzýllýk çökertir, her gün biraz daha küçülerek yerini karanlýða terk ederek kaybolurdu. O gün geceye adeta zifiri bir karanlýk hakimdi, Yaþ Kemal’in kapýsýndan Yeni Camii yönüne doðru giden ayak sesleri kulaklarýna aksetti. Bu ayak sesleri gecenin bu vaktinde olsa olsa niþanlýya giden birisine ait olabilirdi.

O yýllarda niþanlýya gidecek delikanlý ortalýktan el ayak çekilince evden çýkar, bakkala uðrar, oradan aldýðý çereze (kuruyemiþe) ilaveten çorap, yazma, mendil, krem, ayna gibi lazým olan þeyleri alýp gecenin karanlýðýnda kimseye görünmeden niþanlýsýnýn evinin yolunu tutardý. Çok tedirgin ve dikkatli olurlardý. Öyle ya üç-dört arkadaþ bir olur karanlýkta hadi önünü kesip döverler, elindekileri alýrlarsa ya da niþanlýsýnýn ev komþularýndan müzümsüzün biri fark edip taþlar, bir yerini yaralarsa.

Hasan'la Ömer karanlýkta sesin geldiði yöne iki koldan bir müddet yerden bulduklarý veya önceden hazýr ettikleri taþlarý fýrlattýlar. Adam niþanlýyý, mýþanlýyý bir tarafa býrakýp adeta uçarcasýna kaçtý. Adam kaçarken çat diye çýkan bir sesi fark eden bizimkiler, sesin geldiði yöne koþtular. Geceleyin sesler daha net ve çok çýktýðý için bu sesin kaçan kiþiden düþen aynaya ait olduðunu, akabinde korkunun yarattýðý þaþkýnlýkla çerez torbasýný da atýp kaçtýðý kanýsýna vardýlar. Hasan hemen cebindeki el lambasýný çýkarýp Yaþ Kemal’in kapýsýnýn önüne tutup yeri ýþýkla aydýnlatmaya çalýþtý, lambanýn pili zayýf olduðundan bir þey görünmüyordu. Fakat Ömer keskin gözleriyle mi fark etti, yoksa el yardýmýyla mý bilinmez, yerde yatan kamayý bulup cebe indirirken lambanýn zayýf ýþýðýnda Hasan'a hafifçe sevinçten gülümsüyordu. Hasan elindeki el lambasýný hemen söndürüp oradan hýzla uzaklaþýp püsküllünün harman yeri ilerisindeki Güneyin Çayý denilen derede soluðu aldýlar. Alelacele kamayý gözden geçirdiler. Ömer kamayý tanýmýþtý. Kama az önce taþladýklarý Kör Cuma'nýn oðlu Osman'a aitti. Ömer, Osman'dan bu kamayý elde etmek için çok kafa yormuþ, onu kandýrýp da kamayý bir türlü elde edememiþti, kýsmet demek ki, bugüneymiþ. Köylü gençler o zamanýn en iyi silahý olan kama ya da biz denilen ucu gayet sivri çelik çividen yapýlma tahtadan saplý alete veya iyi bir býçaða korunmak, saldýrmak için sahip olurlardý. Çok az kimsede tabanca bulunur, genelde fakir köylü ve gençlerde olmaz, ancak hayallerini süslerdi. Ömer ile Hasan cýðýl cýðýl yanan bu kamayý günlerce, aylarca sýrayla taþýdýlar, bundan da kimseye bahsetmediler. Çünkü köy küçük, foyalarý çabuk meydana çýkar, eldekinden olurlardý. Ne de olsa Osman yaþça onlardan büyük olduðu için yerine göre tek düþürüp döver kamayý tekrar ele geçirirdi.
Aðlamýþlarýn Hasan Hüseyin, Ömer ile Hasan'dan yaþça bayaðý büyük, evli barklý biriydi. Beþ mermi alan toplu tabancasý vardý ki deð-me gitsin. Düðünlerin baþ davetlisi olup kayýnlarýn önde gideniydi. Gençler onun tabancasýna gýpta ile bakar ki sormayýn gitsin. Adamýn pozundan yanýna varýlmazdý. Tabancaya her delikanlý gibi bizimkiler de özeniyordu. Ama paralarý olmadýðý için ne onun alýmýna, ne de kama ile takasýna yanaþmaya cesaret edemiyorlardý. Tek sermayeleri eldeki kama idi, onunla tabancayý deðiþmek için teklifte bulunsalar bu kez belki foyalarý meydana çýkardý.

Ne olursa olsun bu kamayý elden çýkarýp tabancaya sahip olma cesaretini gösterdiler. Ýþ olacaðýna varsýn deyip Hasan Hüseyin aðabeylerinin evinin yolunu tuttular. Uzun süren pazarlýklarýn sonunda adama kama ile üç beþ lira verip hevesleri kursaklarýnda komayýp tabancanýn sahibi oldular. Keyiflerine diyecek yoktu. Az þey mi, o yaþta, o zamanda çok kimsenin alamadýðý, rüyalarýnda bile göremediði tabancalarý vardý. Arada köyden uzaklaþýp yaylada, inde Tereli’de Üç Kuyu denilen yerlerde atýþ talimleri yapýp tabancayý deniyorlardý.
Arkadaþlarýna caka satýyorlar, düðünlerde sýrasýyla bol bol mermi yakýp neþelere neþe katýyorlardý. Gel gör ki, mermi parasý onlarýn keselerini biraz zorluyordu. Kamada olduðu gibi tabancayý da sýrayla taþýyorlar, azar iþitme korkusuyla durumu babalarýndan saklýyorlardý.
Silah ortaklýðýný böylece uzun bir müddet devam ettirdiler. Bahar mevsimi baþlarýnda her yýl olduðu gibi o yýlda köye Çingeneler gelmiþ, çadýrlarýný kurmuþlar, köylüye lazým olan kalbur, kasnak, çinaar, un elemek için elek yapmaya, kalay yapmaya baþlamýþlardý bile.

Çingene aþireti belirli bir yerleþim yerleri olmayan o yýllarda at arabalarýyla “o köy benim, bu köy senin” gezen gezginci kiþilerdi. Erkekleri kalbur, kasmak gibi lüzum olan þeyleri yaparlar, hanýmlarý da bunlarý satarken, yanlarýnda da sýrtta taþýdýklarý bohçalarda kumaþ, sofra bezi vs. sokak sokak dolaþýp satýp geçimlerini temin ederlerdi. Bazen de köylü kadýnlarýn fallarýna bakarlar, çocuðu olmayanlarýn güya tedavilerini yaparlar, çok nadir olarak da uyutma denilen kandýrma þekliyle onlarýn altýnlarýný gasp ederlerdi. Köylüler eli boþ kalýnca doðru Çingen çadýrlarýna koþar, orayý boþ býrakmaz, yerine göre yarenlik ederken nasýl çalýþtýklarýna, kalayý neyle yaptýklarýna, gümüþü nasýl parlattýklarýna boþ yere kafa yorarlardý. Ömer ile Hasan da bunlardan biriydi. Arada çadýra uðrarlar, mesleklerinden baþka ne iþi yaptýklarýný sorarak hem meraklarýný gidermeye çalýþýyorlar, hem de onlarýn samimiyetini kazanma yollarýný seçiyorlardý. Bir þeye ihtiyaçlarý olup olmadýðýný yerine göre bunu karþýlamaya yardýmcý olacaklarýný söylüyorlardý. Bu tür gidiþ geliþler az buçuk onlarla samimiyet ve güven ortamý doðurmuþ, asýl amaçlarý baþka olan iki arkadaþa þanslarý daha çabuk yardýmcý olmuþtu. Onlarla alýþveriþe önce tabancalarýna mermi almakla baþladýlar. Adamlar bilinen iþleri haricinde tabanca, mermi gibi yasal olmayan gayri meþru iþlerle de uðraþýyorlardý. Çadýra diðer bir gidiþlerinde mermilerinin düðünde bittiðini, tekrar mermi alacaklarýný bahane edip asýl amaçlarýna ulaþmanýn hesabý içindeydiler. Eðer Çingenelerde tabanca var ise pazarlýk yapýp ucuza alacak iki tabancalarý olacak ya da iyi bir para alýrlarsa kendi tabancalarýný onlara satacaklardý. Bu sayede üzerine beþ on lira koyup iyi kaliteli bir tabanca sahibi olabilme imkaný doðacaktý.
Selam verip hoþbeþler yapýldý, altlarýna birer el dokumasý minder atýldýktan sonra hal hatýr faslý baþladý. Adamlardan orta yaþlý ile genç olaný kalbur yapýyor, yaþlý olaný da elindeki gümüþ yüzüðü parlatýrken yan gözlerle gelenleri süzüyor, asýl amaçlarýný öðrenmeye çalýþýyordu. Oðlum gelinlere söyle de kahve yapsýnlar diyerek genç olana yumuþ buyurdu, o da bunu diðer çadýrdaki hanýmlara iletmek için dýþarý çýktý. Çadýrýn içi gölge ve serin olsa da meþinimsi bir koku bizimkilerin burun deliklerine iþliyor, sýkýntýdan buram buram terliyorlardý. Buyurun tekrar hoþ geldiniz diyerek yaþlý adam söze baþladý.

- Mermiden baþka bir þey isteyecekmiþsiniz gibime geliyor, benim yapabileceðim bir þey ise amenna emriniz olur.

Hasan konuþmayý Ömer'e göre daha iyi becerebilen kabiliyete sahipse de ticari ve ikna yönünde terazi kefesinde Ömer'den biraz hafif kalýrdý. Kendilerinde bir tabanca olduðunu, bunu varsa iyi bir tabancayla deðiþmek istediklerini veya bedelini verirseniz size satmayý ya da sizde aynýsý varsa anlaþýrsak satýn almayý diye sözü uzatýrken Ömer tabancayý belinden çýkardý. Tabancayý orta yerde duran masa yerine kullanýlan ekmek tahtasýnýn üzerine koydu. Yaþlý adam tabancayý usulen eline alýp yalancýktan süzüp deðersiz anlamýnda bir tutum sergileyerek o deðilden tabancayý aldýðý yere koydu. Adam cin gibi yapýya sahip birine benziyordu, ama bunu gençlere belli etmemenin çabasý içindeydi.

Bu ara kahveler geldi. Kahveyi getiren kýz mý, gelin mi bilinmez dünya güzeli bir huri idi. Dilber, Hasan'ýn kahve verirken dikkatini çekti, bir an göz göze geldiler, gelin kahveyi ikram edip çadýrdan çýkarken tekrar dönüp baktýðýnda fýrsatçý Hasan geline bir kaþ atmýþtý. Ömer ile yaþlý adam arasýnda sýký bir tabanca pazarlýðý sürerken dýþarýdan çadýra aralýklarla elleri deðnekli kiþiler girip oturuyor birbirine Hasan'ý iþaret ediyorlardý. Adamlarýn gözlerinde kin, suratlarýnda öfke dolanýyor, Ömer'de bu iþten gýcýklanmaya bir bit yeniði aramaya çalýþýyordu. Yoksa adamlar çadýrda kendilerini mi dövüp, tabancayý mý alacaklardý ya da iþin içinde akýllara gelmeyen bir þey mi vardý...

O anda Hasan'a durumu öðrenmek için bir bakýþ fýrlattý ki, Hasan uyanýk biriydi, bu bakýþlardan Ömer'in ne öðrenmek istediðini kavrar gibi olmuþtu. Pazarlýk pazarlýktan çýkmýþ pek ilgi kalmamýþ yine de yalan yanlýþ devam ediyordu. Hasan arkadaþýnýn kulaðýna pazarlýkla ilgili bir þey söyleyeceðini, onun rýzasýný alacaðýný söyleyerek, etraftakilerin müsaadesini alýp Ömer'in kulaðýna eðildi. Ömer az önce ben kahve getiren geline bir kaþ atmýþtým her halde içeriye bu adamlar ondan doluþtu.
Ömer, Hasan’a sen devamlý hiç durmadan etrafa kaþ at tembihinde bulunurken ikisinde de ecel terleri dökülmeye baþlamýþtý.
Bulunduklarý yer Çatal kaya'nýn az ilerisinde Kaya Baðlarýnýn alt eteðinde Deli Yusuf'larýn harman yeriydi. Köye baðýrsan duyulmayacak kadar mesafede olduklarý için onlarý kimse kurtaramazdý. Ömer pazarlýk iþini ufaktan ufaktan idare etmiþ gözükse de aklý fikri çadýrdan sað salim çýkmanýn, köye ulaþmanýn hesaplarý içindeydi.

Meðer çadýrdan dýþarý çýkan gelin dýþarýdakilere olayý olduðu gibi anlatmýþ, onlarda bu namus meselesi gelenlere iyi bir ders verelim diye anlaþýp eline geçirdikleri kötek ve deðneklerle çadýra dolmuþlardý.

Hasan arkadaþýnýn tembihi üzerine saða sola kaþ atmaya devam etse de oradan sað salim kurtulmanýn çok zor olacaðýný biliyordu. Ömer, yaþlý adama, “Aða sen biraz durgunlaþtýn, pazarlýk iþini adeta bir tarafa býraktýn, hayýrdýr yoksa bir yanlýþýmýzý mý gördün. Dýþarýdan gelen arkadaþ sana bizim anlamadýðýmýz bir dilde (Çingene'ce) hakkýmýzda kötü bir þey mi söyledi” dedi. Kýzgýnlýðý an be an artan, eli ayaðý tir tir titreyen adama sitem edercesine, biraz da korkunun verdiði sýkýntýyla adeta çýkýþtý.

- Bu eli sopalý adamlar niye birden bire çadýra doluþtular neden bizim pazarlýk iþi rafa kaldýrýldý?
- Adam, Ömer oðlum, ben size çadýrýmý açtým, yakýnlýk gösterdim, samimi oldum, fakat senin arkadaþ az önce kahve getiren hanýmýma yanlýþ yapmýþ.

- Biz de herkes gibi namusuna düþkün kiþileriz, fakiriz, fukarayýz, ama namusumuza göz koyana da gereði neyse onu yaparýz. Bunun için dýþarýdakiler çadýra eli sopalý girdiler, arkadaþýna gerekli cezayý verecekler, sakýn araya girme, onu arkalarsan sende nasibini alýrsýn.
Ömer söze girdi, “Hayýrdýr, Hasan bir hata mý yapmýþ, mesele neymiþ, kendisi kötü biri deðil, öyle olsa ben onunla arkadaþ olur muyum? Varsa yanlýþý sizden önce ben pataklarým, size olan yanlýþ bana yapýlmýþ demektir” deyip gözlerini adamýn gözlerine dikti.

“Senin iyi dediðin arkadaþýn benim hanýmýma kaþ atmýþ, Allah aþkýna þu hiç yakýþýk alýr mý? Gençliðe sýðar mý? Hasan ettiðini bulacak, cezasýnýn bedelini bu sopalarla ödeyecek” diye konuþmasýný sürdüren adam hepten kapkara kesildi.

- Yapma aða, günah alma, vebale girme, Hasan'da tik hastalýðý var. O devamlý istemeden bunu yapar, bu ilk deðil ki. Baþýna ne bela geldiyse bu illetten geldi. Zavallý ne sopalar yedi.
Ortalýðý derin bir sessizlik kapladýktan sonra hava tekrar yumuþadý. Bizimkiler biraz olsun toparlanýp karþý taarruza geçme hazýrlýðýna baþladýlar. Yaþlý adamýn iþaretiyle dýþarý çýkan adamlar bizimkilere adeta özür dilercesine bakýyor, utana utana çadýrý terk ediyorlardý.
Yaþlý adam yaptýklarýndan utanmýþ az kalsýn bir yanlýþ anlamanýn verdiði öfkeyle baþlarýna büyük bir iþ açmýþ olacaklardý.

Büyük bir suç iþlemiþçesine yere bakýyor, gençlerin bastýrmasýyla da tabancalarýný deðerinden fazla paraya alarak bir yükten kendince kurtulmuþ oluyordu. Yaþlý adamýn korkusu bir yanlýþ anlamayla Hasan'ý dövmüþ olsalardý köylü kendilerini hem döver, hem de köyden atarlar, bu yüzden de ekmek ve aþlarýndan olurlardý.

NOT: Ben bu öyküyü Ömer amcadan babam ölmeden önce de, öldükten sonra da çok dinledim. Köylülerimden de kulaktan dolma dinlediysem de  konu geçen zaman içerisinde deðiþikliðe uðramýþtý. Saðlýðýnda babama bu kaþ atma iþini sorduðumda “Ömer'in uydurmasý, dürzü sana yalan söylemiþ. Ben böyle bir þey hatýrlamýyorum” cevabý belki ben oðlundan utandýðýndan olabilir düþüncesindeyim. Babamýn 1947’yýlýnda yazdýðý Güllü Keklik þiirini bu öyküye ilaveten sunuyorum ki Ömer amcanýn bana anlattýðý olayýn tarihi ile þiirin yazýlýþ tarihi hemen hemen uyuþuyor. Ben bu þiiri babamýn belki de çadýrda gördüðü güzele yazdýðý kanýsýna düþtüm.

GÜLLÜ KEKLÝK (Mart 1947)  

Mart ayýnda yýrtýk iki çadýr kurdular
Kuþgözü, kalbur, elek, çinaar ördüler
Köyde pazar kurup satýþa durdular
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Kurduklarý çadýrýn her yeri delik
Ýçlerinde bir güzel var ki adý Keklik
Güllü'sünü duymadým, olunca aþýk
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Bacaðýnda  desenli, kýrmýzý donu
Elinde deyneði, uzundu kolu
Heybesinde yað, yumurta, ekmeði dolu
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Hapisten yeni çýkmýþ garibim, aþýk
Kulpsuz tava, delik sahan, kýrýk kaþýk
Kel Hakký dan Güllü nün yaþý düþük
Göçerlerde böyle gelin görmedim

 Karýsý ölünce kalmýþ kýz ile oðlan
Evlenmiþ Keklik le olmasýn yuvam talan
Ýþte kýnalý Güllü ye bunlar miras kalan
Göçerlerde böyle gelin görmedim

Söküp çadýrý bizim samanlýða getirdik
Çocuklarý pala, yorgan verip yatýrdýk
 Keklik'le kýrk günü beraber geçirdik
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Keklik anasýyla, beraber yatardý
Boynuna kolye, saçýna toka takardý
Küçük yetimlere öz ana gibi bakardý
Göçerlerde böyle  gelin görmedim

Keklik; seviyorsan söyle, seni asmazlar
Çingene'ce konuþma, dilin kesmezler
Kel Hakký' yý sana layýk görmezler
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Hakký, kalay yapar, kirlenmiþ yüzü
Güllü Keklik, pýrýl pýrýl, cam gibi gözü
Yuvasýna  baðlýlýðý þaþýrttý bizi
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Hava çok soðuk, yerler buz tutmuþ
Güllü Keklik yanar, sanki kor yutmuþ
Çoluk çocuk derdi, o kendini unutmuþ
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Gençliðine doymadan nasýlda yanmýþ
Törenin kaderine öylece kanmýþ
Aðlamýþ aylarca göz yaþý dinmiþ
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Kar, yaðmur gidince hava düzeldi
Çingene gelini Keklik kadar güzeldi
Ona olan sevgime kara yazýldý
Göçerlerde böyle güzel görmedim

Süslendi karþýmda urbasýn giydi
Yükledik göçünü eþeðe bindi
Hasan Çingenenin ardýndan yandý
Göçerlerde böyle gelin görmedim.

NOT: Öyküleri þahýslarý küçük düþürmek mirasçýlarýný rencide etmek için yazmadým.

ERDOÐAN ÇALIÞKAN GERÇEK YAÞANMIÞLIKLAR 17 10 2011

+++++++++++++++++++++++++