Dil, milletleri var eden en önemli kültürel varlýklarýn baþýnda gelir. Dil de bizler gibi canlý bir varlýk olup deðiþime ve geliþime açýk bir olgudur. Onu kullanýrken ve yaþatýrken dikkat etmemiz gereken kurallar vardýr. O kurallarý belirlemek ve uygulamak belli bir plan ve program ister. Devlet ve halk bütünleþmesi ister. Dili, dýþ ve iç saldýrýlardan korumak için  milli bir dava gerek. Dünya ülkeleri arasýnda varlýðýmýzý ve iktidarýmýzý sürdürmenin baþlýca olgularýndan biridir dil.  Teknoloji ise insan, kurum ve devletlerin izlediði teknik, stratejik ve sosyolojik geliþmelerdir. Daha modern ve müreffeh yaþamak için yapýlan bu çalýþmalar esnasýnda kendinize ait dil, din, kültür ve  törelerinizi de hesaba katmak zorundasýnýz. Konumuz olan  dil de  ve teknoloji ile paralel gitmelidir. Biri diðerinden çok hýzlý giderse ortada sorun var demektir. Teknoloji hele þu son yirmi yýlda ise inanýlmaz hýzda geliþiyor. Bu geliþmeye insanlarýn ayak uydurmasý yanýnda toplumlarýn ve devletlerinde ayak uydurmasý elzemdir. Hatta devletler bu geliþmelerden geri kalmamak adýna gerekli alt yapý ve kaynak ayýrýmý yapmak zorundalar. 

 “Ýlk izlerine Sümer kaynaklarýnda rastlanan Türk dilinin ilk verileri Hunlardan kalan birkaç kelimedir. Bu birkaç kelimelik veri bir kenara býrakýlýrsa Moðolistan’da bulunmuþ olan 6 satýrlýk Çoyr yazýtý (687-692), Türkçenin tarihi bilinen en eski metnidir. Köktürklerden kalan Köl Tigin, Bilge Kaðan ve Tonyukuk anýtlarý ise, geçmiþi eskiye dayanan hacimce en büyük Türkçe metinleri ihtiva etmektedir.7-10. yüzyýllar arasýnda Türkçe, Macaristan’dan Güney Sibirya’ya ve Moðolistan içlerine kadar uzanan sahada Göktürk harfleriyle yazýlan bir yazýlý dil olarak kullanýlmýþtýr. Yazýtlar, Moðolistan’dan sonra en yaygýn olarak Güney Sibirya’da Yenisey ve kollarýnýn suladýðý alanlarda bulunmaktadýr. Asya’da Runik harfli yazýtlar beþ ana bölgede toplanmýþtýr. Bunlar Batý Türkistan, Doðu Türkistan, Moðolistan, Güneydoðu Sibirya ve Kuzeydoðu Sibirya’dýr.

Türkçe’nin tarihi ile ilgi bu bilgilerden sonra, gelelim  dilin teknoloji ile beraber yaþadýðý sýkýntýlarýna. Ülkemizde maalesef kitap okuma alýþkanlýðý, hala yeterli seviyeye ulaþmýþ deðildir. Bu durumun sebebi olarak ülkemizin ekonomik açýdan sýkýntýda olmasý ya da maddi imkânsýzlýklarýn sunulmasý bahaneden ileriye gidemez. Kitap okuma alýþkanlýðýnýn kazandýrýlmasýnda ilk basamak eðitim-öðretim kurumlarý ve tabi ki aile içi eðitimdir. Ailenin çocuða bu alýþkanlýðý kazandýrmasý ayrý bir araþtýrma alaný olmasýna karþýn bizim için en önemlisi okul içi faaliyetlerin okuma alýþkanlýðýnýn kazandýrýlmasýndaki önemi ve baþarýsýdýr. Gerek ilköðretim birinci ve ikinci kademesinde gerekse ortaöðretimde olsun edebiyat derslerinin en önemli amaçlarýndan bir tanesi öðrencilerde bu alýþkanlýðý kazandýrmaktýr. Ancak okuma alýþkanlýðý konusunda içinde bulunduðumuz durum, bu amaçlara ulaþmada yetersiz kalýndýðýný göstermektedir. Ortaöðretim lise Türk Dili ve Edebiyatý derslerinde edebiyat zevkinin kazandýrýlmasýnda metinlere büyük görev düþmektedir. Bu metinlerin Türk düþünce dünyasýný ve edebi zevkini yansýtacak roman ve hikâyelerden seçilmiþ olmasý gerekir. Ayný zamanda metinler üzerinden yapýlacak etkinlikler, öðrencinin anlama ve anlatým yönünden geliþmesini saðlamalýdýr.  Bu sayede öðrenciler duygu ve düþüncelerini ifade ederken anadillerinin gizli kalmýþ yönlerini keþfederek bunlarý kullanabilecek seviyeye ulaþacaklardýr. Öðrenciler bu örnek metinler sayesinde doðru ve düzgün bir anlatýmý -yazýlý ve sözlü olarak- öðrenip uygulamaya çalýþmalýdýrlar.

Dilin en önemli görevi insanlar arasýnda iletiþimi ve anlaþmayý saðlamasýdýr. Geçmiþten günümüze aktarýla aktarýla gelen Türkçe’ye sahip çýkmak boynumuzun borcudur. Onu geleceðe aktarýrken, dil ile aramýza gelip oturan teknolojiyi unutmamamýz gerekir. Iþýk hýzý ilerleyen teknolojiye ayak uydurmak  bütün milletlerin ortak sorunudur. Ya teknolojinin öncüsü olup ona ait isim, terim ve kavramlarý kendiniz oluþturacaksýnýz. Ya da o teknolojiyi yakýndan takip edip dilinize o ürünlere ait kelimeleri anýnda sokacaksýnýz. Eðer bunlarý yapmaz iseniz zaman ilerledikçe diliniz yabancý kelime ve terimlerin istilasýna uðrar. Zaten, son iki yüzyýldan  beri süre gelen batý hayranlýðý hastalýðýmýz kat be kat artýyor.  Bu duruma maalesef dur diyemedik. Özellikle batýdan gelen yeni edebi türlerin ( Roman, hikaye, deneme, röportaj v.s)  çevirileri ve onlarýn týpatýp kopyasý eserleri süzgeçten geçirmeden hayatýmýza soktuk. “Allah’tan,”1911-1923 yýllarý arasýný kapsayan “Milli Edebiyat Dönemi var.”  Dil davasýný, sadeleþme ve Türkçeleþme yolunda çok daha olumlu sonuçlara ulaþtýran gururlu bir hareket haline gelen bu hareket  "milli bir edebiyat için milli bir dil gereklidir" görüþünden hareket edilerek ve halk arasýnda yaþayan canlý dil ve Ýstanbul Türkçesi'ni örnek alarak, sadeleþme bakýmýndan hayli yol almamýzý saðlamýþtýr. Bu dönemde Mehmet Emin, Ömer Seyfettin, Ali Canip vb. nin öncülük ettikleri Türkçecilik ve Yeni Lisan akýmý  büyük bir hizmet görmüþtür; Ziya Gökalp ile bir fikriyata da baðlanabilmiþtir.” (Korkmaz.C.II S.1)

Yoksa, sosyal ve kültürel anlamda bir çok yýkýmlara sebep olan batý hayranlýðý bizleri daha derin uçurumlara götürebilirdi. Dilimize sokulan binlerce kelimenin karþýlýðý olmadan alýnmasý hastalýktýr. Batýnýn iyi ve teknolojik yanýný takipte sorun yok sorun onlarýn bu yönünü deðil bize uymayan ahlaki, sosyal ve kültürel yönlerini taklit etmemizde. Dilimizi küçümseyip batý dillerinin cahilane taklidinde. Þehir, ilçe, kasaba ve köylerimizde bulunan iþletmelerimizin tabelalarý maalesef içler acýsý. Mesela; “Kebhapchi Osman”, “Trash Salonu”  v.s. Bir de buna uluslararasý çalýþan büyük iþletmelerin yaptýklarý eklenince durum daha vahim bir boyut  kazanýyor. Þöyle bir an düþünelim. Memleketimizde yüzlerce hatta binlerce otel var ve bunlar bizim dünya ile baðlantýmýzý yapan kurumlardýr. Aþaðýda Yrd. Doç. Dr. Bedri Aydoðan’ýn" Türkçe’ye Giren Yabancý Sözcükler ve Otel Adlarý “ isimli çalýþmasýndan kesitler sunmak istiyorum.

“Bizim en büyük zaaflarýmýzdan biri, yeni ürünlerin yabancý adlarýný benimsemekte gösterdiðimiz eðilimdir. Günlük yaþamý ilgilendiren konularda, her gün kullandýðýmýz ürünlere verilen adlarda, yabancý sözcük oranýnýn artmasý dili sýkýntýya düþürür. Ayný biçimde her gün karþýlaþtýðýmýz, hizmet aldýðýmýz kurumlara verilen yabancý adlar bu zayýflýðýn ve sýkýntýnýn bir göstergesi olmaktadýr. O nedenle ürünlerimizde Türkçe adlar kullanmalýyýz. Ürettiðimiz gýda ve tekstil ürünlerine, ev eþyalarýna Türkçe adlar koymalýyýz. Böylelikle ülkemizi de tanýtmýþ oluruz. Bir Türk firmasýnýn Türkçe bir adla dünyanýn pek çok ülkesine su sattýðý haberini televizyonda dinlerken büyük  gurur duydum. Üzülerek söylemeliyiz ki böyle gurur verici tablolar azýnlýkta kalmakta, ne yazýk ki, ürettiðimiz mallara yabancý adlar verme eðilimi daha aðýr basmaktadýr.   Bu konuda bir örnek vermek istiyorum. Koltuk takýmý, kanepe gibi ev eþyalarý üreten bir firma bakýn ürünlerine hangi adlarý vermiþ.  Oturma gruplarýnýn adlarýný sýralýyorum: 

Kansas, Manhattan, Florida, Dallas, Gloria,  Royal,  Boston. Görüldüðü gibi bunlarýn çoðu yer adlarý. Halýlarýyla, Bünyan, Ladik, Hereke’yi dünyaya tanýtmýþ bir ülke   oturma gruplarýna, koltuk takýmlarýna böyle adlar veriyor. Bunun yerine Erzurum, Ýstanbul, Ýzmir, Kocaeli, Urfa  deseydik ne yitirirdik.? Garipliðe bakýn ki Türk halkýna sunulan eþyalara  yabancý ad veriliyor. Türkiye turizmde büyük geliþme gösterdi. Ülkemiz yatak sayýsý açýsýndan zenginleþti. Beþ yýldýzlý tatil köyleri ve otellerimizin sayýsý inanýlmayacak kadar arttý. Üstelik bu tesisler dünyanýn en genç tesisleri. Turizmde tesislerin yaþý da çok önemli. Kýsacasý otelcilik alanýnda dünya standartlarýný yakalamýþ durumdayýz. Her þey  iyi, güzel, ama bu otellerin adlarýnýn çoðu yabancý. Her yýl ülkemize  gelen milyonlarca turist ne yazýk ki Türkiye’ye geldiklerinden habersizler. Onlar Antalya’ya geliyorlar. Antalya’yý Ýspanya, Yunanistan’la bir görüyorlar ve onlar gibi bir ülke, bir devlet  sanýyorlar. Çünkü turist getiren kuruluþlarýn ilan ve reklâmlarýnda  Türkiye yerine daha çok Antalya adýna yer veriliyor. Antalya’da kaldýklarý ve karþýlaþtýklarý otellerin adlarý  ise Türkçe olmadýðýndan Türkiye’de olduklarýnýn farkýnda olmuyorlar.  Eðer siz otellerinize  yabancý adlar verirseniz, elbette ülkenizi tanýtamazsýnýz. Oysa adlar da bir simgedir. O simgeyle insanlarýn  zihnine yerleþebilirsiniz.”

Dünyada geliþmiþ ülkeler arasýnda ki yerimizi almamýzý saðlayan her türlü Teknolojiyle en kýsa zamanda sahip olmalýyýz. Ayrýca, onu halkýmýza ve dünyaya anlatmamýzý saðlayacak olan dilimizi  geliþtirmek ve onun bütün unsurlarýna da sahip çýkmak zorundayýz. 

Selim Adým/Erzurum