Can Bey iþini bilmeyen bir memur emeklisiydi. Nedense hep çevresinde iþini bilmeyen memur emeklileri vardý.
Bu iþini bilmeyen memur emeklileri bir kafede otururlar, akþama kadar oyun oynayýp zaman öldürürlerdi.
Kimi iþini bilmeyen memur emeklileri de dernek ve vakýflarda fahri çalýþýrlar, iþini bilenlere hizmet ederlerdi. Bu dernek ve vakýflarýn baþýndakiler derneðin kuruluþundan sonra ölene kadar baþkan olarak kalýrlardý.
Günün birinde devletin baþý; ‘benim memurum iþini bilir’ diye bir laf etmiþ, artýk sen seyredeceksin memleketteki cümbüþü. Her köþe baþýndaki memurlardan iþini bilenler hiç çalýþmamaya baþlamýþlar.
Bir bankamatik memurlarý türemiþ ki sormayýn. Çoklarý kahve köþelerinde ‘al papazý ver kýzý’ boyuna oyun oynuyorlar. Aybaþlarýnda hesaplarýna yatýrýlan maaþlarýný bankamatik kartlarýyla çekip iþlerine bakýyorlarmýþ.
Memurlar çalýþmýyorlarmýþ ama iþ yerlerinde de iþler öyle bir birikmeye baþlamýþ ki; iþini bilen, çalýþmayan memurlar, mesaiye kalýp daha çok maaþ alýr olmuþlar. Ýþ biriktikçe iþini bilen memurlar daha çok çalýþmamaya ama daha çok para kazanmaya baþlamýþlar.
Gerçi Can Bey, emekli olduktan sonra söylenmiþ o laf ama iþyerlerinde de; iþini bilen memurlarla, iþini bilmeyen memurlar kamplara ayrýlmýþlar. Çoðu kez iþini bilen memurlar mesai saatlerinde hem vakit geçirebilecekleri, hem de iþ bitirebilecekleri kahveleri mesken tutmaya baþlamýþlardý. Bu kahvelerde akþama kadar ‘okey’ ve ‘iskambil’ oynuyorlar, iþ takipçileri geldiklerinde de üç aþaðý beþ yukarý anlaþýp iþ bitiriyorlardý. Nede olsa devir iþ bitirme devriydi. Memur olmayan kesimden yani esnaf kesiminden kiþilerde bu kalabalýðý görüp iþsiz zannedip acýrlardý.
Artýk memur tayinlerinde herkes tanýdýklarýný devreye sokup nerelerde daha iyi rüþvet çarký dönüyorsa oraya tayinlerini yaptýrýyorlardý. Bu rüþvet pazarlýklarýný kaç kez Can beyde televizyon kanallarýndaki gizli çekimlerde izlemiþti ama ne yapabilirdi:
'Televizyonda gösterildi de ne oldu' dedi, kendi kendine.
Ýþini bilen memurlar yayýndan sonra amirleri tarafýndan azarlanmýþlar:
“Beceriksiz herifler! Böyle açýktan açýða iþ bilinmez, iþini bileceen, bildiðini bildirmiyeceeen. Arkadaþlar ne demiþ atalarýmýz, ‘iþ bilenin, kýlýç kuþananýn’ ne gadar dooru bi söz”
Amirleri böyle derde, o iþini bilmeyen bir amir midir? Toplanan 'cukkalar' amirleri de dahil olmak üzere hep beraber pay edilir. Zaten bir yerde baktýn ki herkes iþini biliyor, sen de bileceen. Fakat þu bizim Can hayatta iþini bilemedi.
Ýþini bilemeden de emekli oldu. Þimdi iþ bilenleri gördükçe:
" -Ahh! þu söz bizim zamanýmýzda söylenmiþ olsaydý; bak ben neler yapardým bir görsünlerdi". Can hayatý boyunca sýkýntý içinde yaþadý. Ýþini bilen memurlara ‘Allah yürü ya kulum’ diyordu da, kullarý yanlýþ anlayýp sanki; ‘yürüt ya kulum’ demiþ gibi yürütüyorlardý. Can içinden:
“ -Sanki biz o Allah'ýn kulu deðil miyiz” diye geçirir, sonrada 'tövbe, tövbe' der, 'belki tanrý bizi sýnýyor, belki de öbür dünyada iþini bilen memur biz olacaaz.'
Can kafasýndan bin bir türlü hesaplarla, doluya koyup almayan, boþa koyup dolmayan dertleri düþünüp, dalgýn ve boþ bakan gözlerle yürürken; asfaltýn kenarlarýndaki tretuvarýn diplerinde birikmiþ çöpleri, kaldýrým üzerlerindeki atýklarý, tenekeden yapýlmýþ faraþa süpüren bir çöpçü dikkatini çeker.
Kapalý otobüs duraðýndaki banka oturup, bir hayli çöpçüye bakar. 'Ýþini çok ciddi yapan, dalga geçmeyen birisi' olarak görür çöpçüyü. Her taraf pýrýl pýrýldýr. ‘Nasýl olsa birisi görmez, þu gölgede biraz oturayým, dinleneyim’ demeden arý gibi çalýþmaktadýr adam. ‘Allah, Allah bir yanlýþlýk olmalý bu iþte’ der Can.
Can adamý 'iþini bilmeyen' bir iþli gibi düþünür:
" -Devletin baþýnýn söylediði laflardan bu adamýn haberi yok galiba” der. Can oturduðu yerden kalkýp üþenmeden yolun karþý tarafýna geçer. Çöpçünün yanýna kadar gidip:
” -Selamünaleyküm, kolay gelsin hemþerim” der. Çöpçüde Tanrý selamýdýr diyerek:
“ -Aleykümselâm” der. Can:
" -Hemþerim çok çalýþýyorsun, hoþuma gitti çalýþman, bende emekliyim. Bazen dikkat ederim þu belediye çalýþanlarýna, ufak bir iþin baþýna sekiz on kiþi toplanýrlar, biri amele çavuþudur çalýþmaz, biri çavuþ yardýmcýsýdýr çalýþmaz, biri alýr eline bir kürek; 'atayým mý, atmayayým mý' der gibi o kürek boþ gelip gider.
Biraz ciddi çalýþan varsa oda muhakkak iþe yeni girmiþtir veya geçici iþçidir ki daimi kadroya alýnana kadar göz boyasýn. Yani bir kiþinin bir günde yapacaðý iþi, on kiþi bir günde yapar, onu da aðzýna yüzüne bulaþtýrýrlar ama seni hiçte öyle görmedim” der çöpçüye. Çöpçü süpürgeye yaslanýr, bir iki saniye soluklanýp:
” -Abi beni bi belediyeye alsalar var ya sen o zaman gör beni, amirim söz verdi beni belediyeye alacak” Can çöpçüye:
“ -Aha çalýþýyon ya, yaptýðýn iþ belediye iþi deðil mi?" çöpçü de:
" -Belediye iþi emme! Benim patronum Yaþar Göbekatar” der. Ýþsiz iþli olan, çöpçüye Can merakla:
“ -Hele bi anlat bakayým yaptýðýn iþ belediye iþi ama iþverenin belediye deðil. Bu nasýl oluyor?”
Ýþsiz iþli de baþlar anlatmaya:
" -Ýþini bilen; iþli iþsiz, Yaþar Göbekatar'ý heç tanýmazdým. Ben iþi gücü olmayan serseri birisiydim. Para kazanmak, bir iþ yapmak istiyorum ama ne iþ yapsam yaptýrmýyorlardý bana. Simit satmak istedim, bütün köþe baþlarýný tutmuþlar nereye durduysam biri gelip; 'Hooop hemþerim hadi yaylan bakalým, bizim satýþlarýmýza mani oluyon' dediler. Simitçiliði býraktým. Mýsýr sattým, kestane sattým, ama bunlar geçici mevsimlik iþlerdi. Mýsýr, kestane bitti mi baþka iþlere yöneleceen muhakkak. Günlük harcamam kadar kazanamadýðým zaman borçlanmak zorunda kalýyordum. Günlerden bir gün havada öyle bi soðuk ki, her taraf tabiri caizse buz kesiyo. Bir kahveye gittim, okey oynayan bi masanýn yanýna çektim sandalyeyi. Oturuyordum. Garson hemen elime bi çay tutuþturmaz mý, almam diyemedim. Mecburen alacaan, alacaan emme çay içsem öðlen aç galacaam. Ekmek parasýný çaya verdin mi, zor garýn doyurmak. Ben böyle düþünüp, çayýmý höpürdeterek içiyormuþum da haberim yok. Masada oyun oynuyanlar ben her höpürdettikçe 'yarasýn' derlermiþte ben duymazmýþým. Düþünürken de nasýlda gendimden geçmiþim demek ki. Adýnýn sonradan Yaþar Göbekatar olduðunu öðrendiðim kiþi taþ oyununda kazanýr. Þakur þukur bir gürültüdür gider:
“ -Hadi bakýyým ödeyin hesaplarý” der karþýsýndakilere. Bende bu arada çayýmý bitirdim, ellerim titreyerek çay parasýný verecektim ki, Yaþar Göbekatar:
" –Yoo! Olmaz, valla olmaz hemþerim. Bana uður getirdin sen. Senin hesabýný öderler þimdi yenilenler” demez mi? Bende hiç farkýnda olmadan höpürdeterek içtiðim çayýn parasýný cebime koyarken, Yaþar Göbekatar:
“ Yav hemþerim ne güzel içiyodun öyle çayý. Ne iþ yapan sen” dedi. Bende:
"- Heeç “ dedim. Oda:
“ -Ne demek heeç, yani bi iþin yok mu?” Bende:
“ -Yok “ dedim,ne iþ olursa yaparým.”
“ -Senin adýn ne”
“ -Satýlmýþ”.
“ -Ýyi, benim adýmda Yaþar Göbekatar”
"- Abi senin anýyacaan adam biraz düþündü, düþündü demek ki burada çalýþtýrdýðý bir iþçi varmýþ onu çýkarmýþ, Yaþar Göbekatar:
” -Bak Satýlmýþ þimdi parasýný azýmsamýyacaan, sana bi mýntýka temizliði iþi vereceem, her gün gösterdiðim yeri tertemiz, pýrýl pýrýl edeceen. Süpürüp temizliyeceen. Çevrede çer, çöp biþey kalmayacak. Kontrole geldiklerinde, tertemiz görecekler. Sana da gündelik bir milyon verecem. Yemen, içmen bana ait. Tabi bu baþlangýç. Hayýrlýsýyla bi çalýþmaya baþla, daha sonra ben seni gadrolu iþçi olarak belediyeye aldýracaam. Sonra zamaný gelince sende benim gibi olursun. O zaman daha da çok artar maaþýn” dedi. Bende, sonradan gadrolu olacaam diye kabul ettim. Ýdare ediyok iþte. Asgari ücret kadar olmasa da ne yapacan” Can:
“ -Peki, o Yaþar Göbekatar kim?”
”-Heeç! Oda belediyenin gadrolu bir çöpçüsü. Duyduðuma göre oda kendi müdüründen daha çok maaþ alýyormuþ. Belki yirmi, yirmi beþ yýllýk belediyedeymiþ. O yüz milyon alýyosa aylýk, bana veriyo otuz milyon. Üstelikte çalýþmýyo, akþama kadarda gahvede oyun oynuyo. Gadrolu olunca bende biliyom ne yapacaamý” dedikten sonra Can beye:
“ -Gusura bahma beyim daha çok süpüreceem yerler var” deyip baþlar çalýþmaya ama bir taraftan da sesli düþünmeyi sürdürür:
“ -Ah bi belediyeye girsem, ah bi yüz milyon gaymada ben alsam, ah, bi okey, ah bi piþti, ah bi gadrolu, ah bi, ah bi” diye diye kendini iþe vermiþ çalýþýrken ve etrafý temizleye temizleye oradan uzaklaþýrken Can bu iþe þaþýrýp kalmýþtýr.
Bir yanda iþini bilen iþsiz, iþli Yaþar Göbekatar, diðer yanda iþsiz iþli Satýlmýþ'ý düþünerek, yeni bir þey öðrenmenin verdiði hayretlikle kendi yapacaðý iþi unutmuþtur. Hem gider hem düþünür; 'Acaba ben bugün neyin kuyruðuna girecektim. Elektrik parasýnýn mýýý, Doðalgazýn mýýý, suyun muuu, Telofonun muuu?!’


Ahmet Canbaba